Shynynda joǵaryda aıtylǵan áleýmettik jeli, jekeleı alǵanda – feısbýk alańy jaqsy-aq, alaıda «feıkterdiń» álegi álemdi tóńkerip, jalǵan paraqshalar jaǵadan alyp turǵanyn da aıta ketkenimiz jón.
Bóten atty búrkenip, óziniń shynaıy júzin shynynyń ar jaǵyna jasyrǵan «kózsiz» batyrlar batyryp-batyryp aıtýǵa beıil, betten alyp, tóske shabýǵa daıyn. О́zderiniń topshylaýynsha, búrkenshek esimmen pikir aıtýdy sóz bostandyǵy dep uıǵarady. Alaıda, onyń ar jaǵynda bilimsizdik pen mádenıetsizdiktiń maıdany júrip jatqanyn qaıdan bilsin? Jarıalylyqtan jasyryný – aldymen ǵalamtor jelisin paıdalanýdaǵy mádenıetsizdikti bildirse kerek. Tasada jatyp tas atý úrdisi mádenıetti elderde joq. Mádenıeti, ekonomıkasy damyǵan elder aıtylǵan pikirdiń esim-soıy belgili tulǵaniki bolǵanyn talap etedi hám soǵan daǵdylanǵan.
Jalpy, ǵalamtordaǵy feıkter men trolderge qatysty bıyl Almatyda ótken Eýrazıalyq medıa forýmda Elbasy Nursultan Nazarbaev forým qatysýshylaryna BAQ-tyń jaýapkershiligi máselesine qatysty hat joldap, áleýmettik jeli men feıkter jaıly aıtqan bolatyn. Prezıdent óziniń málimdemesinde adamdardyń barǵan saıyn dástúrli BAQ-tan ketip, táýelsiz blogerler men áleýmettik jeli sıaqty balama aqparat kózderine basymdyq berip jatqanyn aıta kele, shynaıy aqparat pen feık jańalyqtardy tekserip otyrý mańyzdy degen bolatyn.
Atalǵan Eýrazıalyq medıa forýmnyń ashylý saltanatynda sóz sóılegen Senat depýtaty Darıǵa Nazarbaeva da ınternet tehnologıanyń damý qarqynyna toqtala kele, trolder máselesin qozǵaǵan bolatyn. D.Nazarbaeva ınternet keńistigine kirý jeńildigi sonymen birge avantıýrıster men qylmyskerlerge, barlyq úlgidegi nasıhatshylarǵa jol ashty degendi aıtty.
Onyń aıtýynsha, eń jamany – bul trolder, aqparattyq soǵystyń kórinbeıtin «jaýyngerleri» sonymen birge jalǵan jáne feık jańalyqtaryn jazýshylar. Bir qyzyǵy, mundaı jaǵdaıdy saryjaǵal basylymdar táýir kóredi eken.
Jalpy, feıkter ártúrli maqsatta ashylyp jatady. Birinshiden, erkin oıly azamattarǵa kúıe jaǵý úshin, arnaıy tapsyrmamen ashylǵan feıkter bolady. Osydan birneshe jyl buryn jer mıtıngisi kezinde sondaı feıkter myńdap tirkelgenin bilemiz. Ýkraına da osyndaı aqparattyq soǵysqa ózderiniń daıyn bolmaǵandyǵyn aıtqan bolatyn. Arnaıy qarjylandyrylǵan tutas troldar fabrıkasy jumys istep jatady. Sondyqtan, jaý joq deme, jar astynda degendi osy jerde oraıly qoldanýǵa bolatyn sıaqty. Feıkterdiń taǵy bir maqsaty, ózińniń jeke dushpandaryń, rýaralyq arazdyqty qozdyrý pıǵylynda da kúsh retinde jumsalady. Negizinen, feısbýktegi feıkterdi qurtýdyń bir joly – shaǵym túsirý. Bul úshin sizdi mazalap júrgen feık paraqshaǵa arnaıy kirip, profıliniń oń jaǵyndaǵy úsh núkteni basyp, paraqshaǵa shaǵym túsirý kerek. Feısbýk osyndaı ondaǵan shaǵymnan keıin feıkten jeke tólqujatyn surap, akaýnttaǵy aty-jónimen sáıkestigin anyqtap, sáıkespese dereý buǵattap tastaıdy. Bir sózben aıtqanda, bireýdiń ómirine bóten atpen atoı salýdyń artynda úlken máseleler jatatynyn únemi eskere júrgenimiz jón.
Taıaýda jas jazýshy, belsendi bloger Arman Álmenbet óz paraqshasynda tamasha oı salarlyq jazba qaldyrdy. Aqylǵa qonymdy, aıtary bar. Qysqasha aıtqanda, Armannyń ákesiniń týǵan aǵasy birde ınstagram, feısbýk bárine tirkeledi. Álgi kisiniń aıtýynsha, basynda kúnde jumystan kelip, tamaq iship alǵan soń otyryp alyp qaraýǵa jaqsy qural. Týystar shyǵady, jumystaǵylar shyǵady, «e, mynaý toıda júr eken, anaý ana jaqqa ketipti ǵoı» dep qarap otyrý qyzyqty sııaqty. Sóıtip eń az degende eki saǵatyn joǵaltady. Sosyn bir kúni «Qoı, bireýdiń ómirine qarap otyrǵanda óz ómirim ótip keter» dedim de, bárin telefonymnan óshirip tastadym. Qurysyn», deıdi álgi kisi.
Shynymen de bireýdiń ómirin talqylap otyrǵanda qysqa ómirdiń óte shyqpasyna kim kepil? О́z atynan tushymdy oı aıta almaıtyndardan osy kúni aıaq alyp júrý qıyn. Baıaǵynyń Jalańtós bahadúrleri ketip, ǵalamtor batyrlary kúsh alǵan zamannyń bet-álpeti saǵattap myń qubylady.
Shyn keıip pen qur feıktiń sharpysqan tusyna kelgen sııaqtymyz. Siz qaı jaǵyndasyz?
Mıras ASAN,
«Egemen Qazaqstan»
