Алдымен Риккардо Винсет Коччанте кім? Осы туралы бірер ауыз сөз. Коччанте – итальян-француз әншісі, композитор. 1946 жылы Сайгонда туған. Әкесі – италиялық, анасы – француз. Көптеген танымал әннің авторы әрі орындаушысы. Сонымен қатар «Notre Dame de Paris», «Кішкентай ханзада» мюзиклдерін жазған белгілі автор.
Біз төменде танымал мюзиклдің авторы, композитор Риккардо Коччантемен болған сұхбатты оқырман назарына ұсынып отырмыз.
– Риккардо мырза, шығармаңыздың Қазақстандағы тұсаукесеріне қандай сезіммен келдіңіз?
– Спектакльді басқа тілге аударудағы мақсатымыз, әуелі сол халықтың мәдениетіне барынша жақындау емес пе? Сіздерге де осы мақсатта келдім. Әрине, бізге бұл жобамен жұмыс істеу оңай бола қойған жоқ. Либретто мәтінінің поэтикалық негізін сақтау, түпнұсқадағы мағынаны дәл сол қалпында шашау шығармай беру көп тер төгуді талап етті. Осы ерекшелікті сақтау шығармашылық топқа қиын соққанына қарамастан меніңше, мұнымыз жоғары деңгейде жүзеге асқан сияқты. Мұны мен қазақ тілін түсінетін тыңдармандардың, орындаушылардың пікіріне жүгініп айтып отырмын. Мюзиклдегі кейіпкерлердің вокалды партиясындағы сөздерін әндете орындауы, оның тыңдарман құлағына жағымды, жатық естілуі, айтылмақ ойдың вокалдық әуенмен іштей қабысып кетуі – зор нәтиже.
– «Notre Dame de Paris» мюзиклі Азия құрлығында алдымен корей тіліне тәржімаланған екен. Еуропалық заманауи сахналық шығарманың Азияда корей және қазақ тілінде аударылуын қалай салыстыра бағалайсыз? Айырмашылықтары мен кездескен қиындықтары бар ма?
– Шығарма қай тілге аударылғанына қарамастан мәтін мен әрбір сөздің, ойдың нақты жетуіне, сол халыққа түсінікті болуына баса мән беріледі. Мюзиклдің ән-әуендері мен мәтінінің ұғынықтылығы маңызды. Сол үрдіс қазақ тіліне аударылу барысында да қатаң сақталды. Сондықтан да болар, француз тілінен екі халық тіліндегі аудармалары ойдағыдай шықты. Корей, қазақ тілдеріне тәржімалау айтарлықтай күрделі бола қойған жоқ, ал поляк тіліне аударғанда өте қатты қиналғанымыз есімде. Десек те, кәсіби аудармашылармен тынбай жұмыс істеудің нәтижесінде көздеген мақсатымызға қол жеткізе алдық.
– Енді мюзиклдің нұсқалары жайлы пікіріңізді біле кетейік. 1998 жылғы алғашқы нұсқасынан бері қандай өзгерістер болды?
– Жекелеген кейбір аз ғана қосымша штрихтар болмаса, елеулі өзгеріске түсе қойған жоқ.
– Ал Америкада қойылған мюзиклдің қысқартулары жайлы не айтасыз? Ондағы қойылымда белгілі бір өзгерістер жасауға барған секілдісіз?
– Иә, дұрыс айтасыз Америкада қойылған нұсқада біраз қысқарту болғаны рас. Спектакль Лас-Вегаста үзіліссіз жүруі тиіс болғандықтан қойылымды жарты сағатқа қысқартуға тура келген. Бірақ ол нұсқа маған мүлдем ұнаған жоқ. Сондықтан алғашқы нұсқаны негізгі түпнұсқа партитура деп санаймыз. Дүйім елдің жанына жақыны да осы нұсқа.
– Астана мен Алматыда бірнеше мәрте кастинг өткізу арқылы таңдап алған мюзиклдің негізгі партияларын орындаушы әнші-актерлері мен акробатикалық бишілер тобы қаншалықты сіздің көңіліңізден шықты?
– Көптеген үміткерлер арасынан таңдап алынған топпен табандылықпен көп жұмыс істеуге тура келді. Бүгінгі нәтиже менің көңілімнен шықты деп айтуыма болады. Алдағы уақытта олардың шеберлігі шыңдала түседі деген үміттемін.
– Қазақ орындаушыларымен жұмыс істеу қандай екен? Қиындықтар кездесті ме?
– Екі түрлі мәдениеттің өкілдері болғандықтан біздің түсінісіп жұмыс істеуіміз үшін оларды біраз қалыпқа салып, жетелеу қажет болғаны рас. Екіншіден, «Notre Dame de Paris» мюзиклінің вокалдық бөліктері күрделі жазылған. Кез келген әншінің оң жамбасына оңай жығыла кетпейді. Әншіден кәсіби дайындықты, жаттыққан дауысты, кең диапазонды қажет етеді. Образды сомдау үшін оның вокалдық, актерлік, пластикалық қырларын айшықтау жолдарын табандылықпен үйрендік. Әр орындаушымен партияның басынан аяғына дейін қалай бастау керектігін, соңына қандай қалыпта жетуді зерделеп шықтық.
– Қазақ топырағында болған осы аз ғана уақытыңызда екі халықтың бойынан қандай да бір ұқсастық байқадыңыз ба?
– Мұнда бірнеше рет келген сапарымда негізінен өз тобыммен ғана оңаша қалған сәттерім көп болды. Өзіңіз түсіндіріп айтып бермесеңіз, мен айтарлықтай айырмашылық көріп тұрған жоқпын. Ал бірақ қазақтың керемет қонақжай халық екендігі бірден байқалады. Осы жағынан ерекшелеу. Кезінде ресейлік топпен жұмыс істеген болатынбыз. Одан мұндағы жағдай мүлде бөлек. Сол себепті мәдени байланысымызды анықтай түсу үшін мен әлі де болса сіздермен тығыз қарым-қатынаста жұмыс істеп, тани түсуім керек секілді.
– Дүниенің ең таңдаулы сахналарында «Notre Dame de Paris» мюзиклі қойылды, әлі де қойыла бермек. Талай талантты орындаушылармен жұмыс істедіңіз. Еліңізге Қазақстаннан қандай әсермен кетіп барасыз?
– Қай елде, қандай қалада жұмыс істесек те сол ортамен біте қайнасып, орындаушыларға бауыр басып қалатын әдетіміз. Жас орындаушыларға барымызды үйреткен сияқтымыз, олар да бізден керегін алды-ау деген үміттемін. Қоштасар сәт қиын. Асыл дүниеңнің бір бөлшегі осында үзіліп қалғандай қимас сезім көпке дейін жаныңа маза бермей жүреді. Осы жолы да дәл сондай күй кешіп барамын. Бірақ біз мұнымен түбегейлі сіздермен қоштаспаймыз. Бұл қойылымның сахнадағы өмірі жалғаса береді. Гастрольмен шыққан турнелеріне бақылау жасаймыз. Мюзиклдің мұнан кейінгі сахналық ғұмырына жауапкершілікті әрі қарай да бірге алып жүретін боламыз.
– Әлемдік тәжірибеде танымал мюзиклдердің 30, 50 жыл бойы сахналық ғұмыр кешкендері бар. Бұл спектакльге қанша жылдық ғұмыр бересіз?
– Спектакльдің сахнада қанша жыл өмір сүретінін алдағы уақыт көрсетеді. Өз тарапымыздан ешқандай шектеу жоқ, әрине. Өз туындымның ғұмырлы болмағы – қуаныш. 20 жылдық тарихы бар «Notre Dame de Paris» мюзикліндегі басты ұстанымымыз – негізгі авторлық ой-тұжырымды, табылған сахналық көркем шешімдерді бұлжытпай ұстап қалу. Қазақ топырағына алғаш рет қадам басқан бұл спектакльге де жоғары талап қоюымыздың себебі осыны меңзейді. Көрерменнің көңілінен шығатын музыкасы, анық та қанық мәтіні, қараса көз тоймастай сахналық шешімі бар спектакль ұзақ та алаңсыз өмір сүре бергей.
– Әңгімеңізге рахмет.
Әңгімелескен Аманкелді МҰҚАН,
театртанушы
