Дүбірге толы дүние

Жұма, 2 қараша 2012 7:07

Парламенттік сайлау революцияға ұласпайды

 Украинада парламенттік сайлау өтті. Саяси күштер қайта екшелді. Билеуші Өңірлер партиясы өз орнын сақтап қалды. Демек, ел өмірінде үлкен өзгеріс бола қоймас, дейді сарапшылар. Сөйтсе де, өзгерістерді де аңғармау мүмкін емес.

Жұма, 2 қараша 2012 7:07

Парламенттік сайлау революцияға ұласпайды

 Украинада парламенттік сайлау өтті. Саяси күштер қайта екшелді. Билеуші Өңірлер партиясы өз орнын сақтап қалды. Демек, ел өмірінде үлкен өзгеріс бола қоймас, дейді сарапшылар. Сөйтсе де, өзгерістерді де аңғармау мүмкін емес.

Сайлаудың алдын ала қоры­тындысы бойынша, парламентке 5 пайыздық кедергіден өткен бес партия кірді. Олар дауысты былай бөлісті: Өңірлер партиясы – 31,60 пайыз, Юлия Тимошенконың «Бать­кивщина» партиясы – 24,43 пайыз, Украина компартиясы – 13,80 пайыз, «Соққы» саяси партиясы – 13,50 пайыз және «Азаттық» саяси партиясы – 9,66 пайыз.

Ең алдымен парламентте әсіре ұлтшыл «Азаттық» партиясының фракциясы пайда болды. Оның орны көп болмағанымен, парламент­тің мінберін пайдалану құқын ие болғанының өзі не тұрады! Ол енді өзінің басқалар келісе бермейтін ойларын парламент арқылы білдіре алады.

Жалпы, бұл ел парламентінің атағы жер жарады. Әдетте сайлау­ларының аяғы «қызыл-сары» рево­люцияға ұласып, парламент мәжі­лістері дауға айналады. Мұнда жұрт өз пікірін жай білдіріп қана қоймай, сол пікірлері үшін төбе­лесіп жататыны да бар. Мінберге басқаларды жібермей, баррикада орнатады. Содан да жұрттың жаңа сайланған парламент қалай болар екен деп қадағалайтыны да заңды. Ал парламенттің жаңа құрамына қарай отырып, ол бұрынғыдан да белсендірек болады деп тұжырым жасаудың жөні бардай. Оған парламентке кірген партия басшыла­ры­ның алғашқы мәлімдемелері де негіз болғандай.

Бұл жерде әсіре ұлтшылдардың жалпы партиялық сипатының өзі сондай екені белгілі болса, атақты боксшы Виталий Кличконың «Соқ­қы» партиясы саяси өмірге рингтік әрекеттердің элементтерін енгізуі мүмкін. Бұл партияның сайлау штабының жетекшісі В.Ковальчук жаңа парламент жұмысқа кіріс­кенде алғашқы қолға алар ісі қа­зіргі президент Виктор Януковичке сенімсіздік мәселесін көтер­мек ойлары барын мәлімдеді. Ал бұрын­ғыдай пікір алмасудың аяғы төбе­леске айналар болса, оның нәти­жесі қиынға соғары да анық. Әлем­нің ауыр салмақтағы чемпионы В.Клич­коның жұдырығына басқа депу­тат­тардың төтеп беруі екі­талай.

Сайлау нәтижесіне қарай, партиялар парламенттегі өз орындарын иеленіп, шын күрес кейін заңдар талқыланар кезде басталады. Бұл елдің конституциясы бойынша парламент сайлауынан кейін үкіметтің, оның басшысының ауысуы міндетті емес. Бірақ ел басшысы басқа саяси күштердің көңіл-күйін ескеріп, үкімет басшысын ауыстыруы әбден мүмкін. Соған орай әзірге басты әңгіме премьер-министрдің кім болатындығы жайында. Қазіргі премьер Николай Азаровты кім алмастыруы мүмкін? Сарапшылардың аузында әртүрлі әңгіме жүр.

Көп ойдың қиылысатын жері – Ұлттық банктің басшысы Сергей Арбузов. Белгілі, белді қайраткер. Оның басты көзірі – президент Януковичтің баласымен дос көрі­неді дейді біраз нәрсені білетін жұрт. Сірә, тегін айтпаса керек. Бұл адам басқалардың қарсылығын тудырар болса, қазіргі Ұлттық қа­уіпсіздік және қорғаныс кеңесінің хатшысы Андрей Клюев пен бірін­ші вице-премьер Валерий Хорош­ков­скийдің кандидатуралары тал­қылануы мүмкін. Ал оппозиция мен ұлтшылдар өз адамдарын өткі­зе алмайтыны белгілі.

Украинадағы парламенттік сайлау туралы әртүрлі пікір айтылып жатыр. Батыстағы демократиялық құрылымдар, АҚШ бастаған біраз ел сайлау барысында айтарлықтай кемшіліктерге жол берілгенін айтса, ТМД елдерінен барған бай­қау­шылар, РФ өкілі оны жоғары баға­лайды. Әрине, қожанасыр­шы­лап, екеуінікі де дұрыс деуге болмас, бірақ сайлаудың өткені, оның нәти­желері барлық тараптан мо­йын­далғаны, парламенттің сайлан­ғаны анық. Ең бастысы – оның қоры­тындысы бұрынғы кездегідей ре­волюциялық әрекеттерге жалғас­пайтын болып отыр.

Табиғаттың тосындығы мықтыларға да сын

 Жұрт назары АҚШ-қа ауды. Президенттік сайлауға емес, жойқын дауылына. Табиғат әлемдегі ең құдіретті мемлекетті де бір сынап көргісі келгендей, қара дауыл жолына кезіккеннің бәрінің астан-кестеңін шығарды. Бұдан адам да құрбан болып жатты.

Сол алай-дүлейді, қара түнек, ақ түтін бұрқасынды америка­лық­тар бастан кешіп жатса, оны бү­гінгідей ақпараттың шексіздігі заманында бүкіл әлем көріп, апаттың жойқын күшіне де, оған қарсы күрескен адамның қайсарлығына да куә болды. Тілсіз жаулар – алапат өрт, жойқын дауыл, топан су­дың қабаттаса келгені бастан кешкендерге ғана емес-ау, көргендерге де үрейлі еді.

Аяушылық сезімі бар әр адам­ның жүрегі сондай апатқа душар болғандардың қасіретіне ортақта­сып сыздағаны да күмәнсіз. Сірә, америкалықтар біздің саяси қарсы­ласымыз ғой, өздеріне сол керек деп табалағандар болмаған шығар-ау. Дәл осындай жағдай басқаның да басына түсуі мүмкін. Ешкім де тосын қасіретті сұрап алмайды. Ешкім мұндайға душар болмай-ақ қойсын.

Иә, «Сэнди» деп аталатын дү­лей дауылды америкалықтар да, ка­надалықтар да, одан сәл бұрын Кариб бассейніндегі елдер де сұрап алған жоқ. Әсіресе, бұл апат АҚШ-тың шығыс аймағында шарықтау шегіне жетті. Әлемдегі алып қала­лардың бірегейі саналатын Нью-Йорк алапат дауылдың өтінде қал­ды. Онда кей жерлерде тасқын су төрт метрге дейін көтерілді. Тіпті ғасырдан аса тарихы бар метроны да алғаш рет су басыпты. Қоғам­дық көлік толық тоқтаған.

Нью-Йорк қаласын ғана емес, жойқын дауыл елдің он штатын қамтыпты. 6,5 миллиондай халық электр қуатынсыз қалған. Темір жол қатынасы, 15 мыңдай авиарейс тоқтатылған. Дауылдың ені 835 ша­қырым болып, желдің жылдам­дығы сағатына 140 шақырымға жетіпті. Сол бір тәулік ішінде бір жерлерде 70 сантиметрден 1 метр­ге дейін қар жауған.

Бұл тым қатал сын еді. Одан америкалықтар ойдағыдай өтті деу де қиындау. Өйткені, қаншама зар­дап-шығын өз алдына, адам өлі­мі де орын алды. Ақпаратқа қараған­да, бұл елде 42 адам қаза тауыпты. Осыдан 7 жыл бұрын өткен «Катрина» дауылы кезінде 1836 адам қаза тапқанын еске алғанда, шү­кіршілік деуге де болғандай екен.

Әрине АҚШ – алып ел. Үлкен қиындыққа қарсы тұруға мүм­кіндігі мол. Сөйтсе де елдің бұл табиғи апатқа қапысыз дайындалып, оны ұйымшылдықпен өткіз­гені – басқаларға сабақ. Мынадай жағдай кезіккенде, америкалықтар басқа нәрсені жиып қойып, адамдарды құтқаруды ойлапты. Президент Барак Обаманың халыққа үндеуі, сірә, жұрттың есінде қалар. Ол: «Сайлауды қоя тұралық, оған әлі бір апта бар. Қазіргі біздің бас­ты міндетіміз – адамдарды құт­қару. Адамның тамағы, суы болсын. Көш десе, көшіңдер. Сұрақ қой­маңдар. Бұл аса ауыр шторм бол­мақ. Оған біз дайынбыз. Же­ңеміз», – депті.

Оның сөзі жүзеге асты. Алапат дауыл қарсаңында, ол болған кезде, оның зардаптарын жою кезінде сайлау науқаны тоқтапты. Бірақ алапат апатпен күрес, сірә, әсіресе, президент Барак Обама үшін пәр­менді насихат болған шығар дей­сің. Халық сөзден гөрі, істі баға­лайды.

Мамадияр ЖАҚЫП,

«Егемен Қазақстан».