Sol tektiliktiń dánin balaǵa kishkentaıynan tárbıe, oqý isimen darytatyn tárbıeshiler men muǵalimder ekeni de ras. Olardyń adal da, bilikti mamandar daıarlaýdaǵy róli zor deımiz. Alaıda olardyń osyndaı asyl jolyn quptap, jarqyn bolashaqqa qýatty kópir qalaıtyn qudiretti isin jan-jaqty qoldaý bilim men tárbıe júıesinde kemshilik keýlep, oqytý isi synǵa ushyrap otyrǵan qazirgi kezde asa mańyzdy. Kezinde «Ult taims» gazetine bergen bir suhbatynda akademık Asqar Jumadildaev, «eń qadirli kásip ıelerin paraqor qylyp qoıǵan – qoǵamymyz, úkimetimiz» dep, jemqorlyqtyń bastaýyn ashyp aıtypty. Demek, ýyzynda tektilikke jarymaǵan jandar qaıtip kemeline kele almaq. Óıtkeni urpaqqa asyl mura retinde tárbıe, bilim, ımandylyqty qaldyratyn adamdar azaısa ne shara. Qaı salada bolmasyn top-tobymen ustalyp jatqan jemqorlardy kórgen soń qazaq halqy olardy «ýyzyna jarymaǵan» dep beker aıtpaıdy. Ras eken. «Qarǵanyń bir kózi boqta, ekinshi kózi oqta» degendeı, bılik basynda otyrǵandardyń qomaǵaılana jegen qareketin bylaı qoıǵanda, osy qalaı baımyn dep zyr júgirgenderdiń de qaısybir is-áreketin aıtýǵa aýyz uıalady. Oǵan jandy mysal da az emes.
Birde elordadaǵy «Eýrazıa» saýda ortalyǵyna bara qaldyq. Esik aldyndaǵy aq symdy qolarbalardy tutynýshylarǵa berip turatyn qyzmetshi ári-beri júgirip álek. Týra kireberiske jymdastyra jınalǵan álgi júk salatyn shaǵyn qolarbalardyń ústińgi jaǵynda «Qolarbany paıdalaný baǵasy: 100 teńge» dep jazylyp tur. Egde tartqan qyzmetshi suraǵan jandarǵa qolarbany baılanǵan qulpynan bosatyp berip, 100 teńgeni alyp qalyp jatyr. Ara-tura ońdy-soldy júgirip, sol qol-arbalardy adamdar paıdalanǵan soń kólik turaǵyna qaldyryp ketken jerlerinen birnesheýin qosyp súırep te ákeledi. Al árli-berli sapyrylsqan jurt saýda ortalyǵynan alǵan zattaryn qolarbaǵa qalaǵansha toltyra salyp, aqyly turaqqa qoıǵan qymbat kólikterine qınalmaı jetkizýde. Zattaryn kólikterine salady da, qolarbany sol jerge qaldyryp kete barady. Onyń bárin álgi qartań qyzmetker jınap ákeledi.
– Mine, osy eńbegim úshin ár qolarbany paıdalaný 100 teńge. Biraq, bilesiz be, men ana shashylǵan qolarbalardy jınap ákelýge ketken kezimde, bireýler myna qulypta turǵan qolarbalardy aǵytyp alyp ketedi. Qolarbany jipten aǵytý úshin qulpynyń uıasyna 50 teńgelik tıyn salsańyz, ashylady. Bireýler maǵan 100 teńgeni bermes úshin 50 teńgelik tıynmen ashady da, saýda ortalyǵyn aralap, júkterin kólikterine jetkizedi de, qolarbany sol jerge qaldyra salady. Ol eshteńe emes, sol qulyptyń uıasyna salǵan 50 teńgeni qaıtadan sýyryp alyp ketedi ǵoı. Al negizinde olar maǵan 100 teńge berýi tıis. Jaraıdy, muny sadaqa deıik. Biraq budan da óreskel jaǵdaıdy aıtaıyn. Sol qymbat kólik mingen aǵaıyndar kólemi týra 50 teńgelik bolatyn shaıbany qol-arbany tegin paıdalaný úshin paıdalanady da, kez kelgen tusqa tastap ketedi. Ne degen jarymaǵandyq! Osyndaı arsyz tirlikke barǵan soń olardyń baı bolǵany, anadaı qymbat kólik minip shirengeni nege kerek? Tiri bolsańyz, bárin de kóredi ekensiz, – dep nalyǵan ol qymbat kólikter turaǵynda qaldyrylǵan qolarbalardy jınaýǵa ketti.
Rasynda, keıbir aǵaıyndarymyzdyń mundaı tirligine ne aıtarymyzdy bilmeı qysylamyz. İshteı uıalyp, jerge kirerdeı bolasyz. Biraq ony ana qymbat kólik mingen jandar uıat dep sanamaıdy. Sybaılas jemqorlyqqa salynyp, toımaı jep jatqandar da solaı, esh arlanbaıdy. Qaıta olar aram aqshamen baıyp alǵan soń, keremet is jasadym dep esepteıdi. Qymbat úılerin, qymbat kólikterin kórsetip taltańdaı basady. Sol aram baılyqtaryn urpaǵyna qaldyrady. Teksizdik jalǵasyp, olar da sosyn eshýaqytta toımaıdy. Sóıtip jemqorlyq qurymaıdy. Sonda ony joıýdyń bir ǵana joly – tekti urpaqty ósirip shyǵarý, tárbıeleý. Ol urlyq-qarlyqtan, jemqorlyqtan ada urpaq. Árıne, ázirge buǵan ýaqyt kerek. Endeshe osy úzilip qalǵan asyl qundylyqtarymyz ata-babamyzdyń qasıetti dástúri men Abaı atamyzdyń ǵıbratty keńesteri arqyly jas urpaqtyń sanasyna sińdirile berýi ketek. Sonda bolashaq urpaqtyń ómiri jemqorlyqsyz, jaıly bolary sózsiz.
