Al ǵylymdaǵy jańa trendter sát saıyn alǵa ozyp barady. Tehnologıalyq tóńkeristiń jańalyqtaryna kóz ilespeıdi. Aıtalyq, ǵylym ǵalamsharlyq keńistiktegi tyń óristerdi izdeýge talpynysyn údete tústi. İlkide kún túbine jortqan nemese jańa qurlyqtar ashý úshin muhıt kezgen adamzat endi marsıandyqtar qoǵamyna birigýde, ózge planetalarǵa sapar shegetin ekspedısıanyń yqtımal qaterlerine qarsy amaldardy izdestirýde, tipti Jerdi qorshaǵan túrli fızıkalyq jaratylysty turǵyndardyń ıgiligine teń paıdalanýdy kózdeýde. Máselen, álemdegi eń iri óndiristik mıllıarderler ınternetti Jerdiń kez-kelgen núktesinde qoljetimdi qylý jobalaryn qarjylandyrýda.
Sol sıaqty densaýlyq saqtaý salasynda bıoınjenerıanyń sony ashylymdaryn adam ǵumyryn saqtaý men uzartýǵa paıdalaný qarastyrylyp jatqany da málim. Adam urpaǵyn genetıkalyq turǵydan kem-ketik tusyn túzeý máseleleriniń de qamtylýy túrli oıǵa qaldyrady. Odan bólek, adamzat aqyl-oıy damýynyń qurbanyna aınalǵan qorshaǵan ortany qorǵaýǵa da ǵylymnyń qyzmet kórsetetini maǵlum boldy. Máselen, Stenford ýnıversıtetiniń zertteýshileri energıany saqtaýda lıtı-ıondy batareılerden góri qarapaıym bakterıalardy paıdalanýdyń tıimdi ekenin dáleldep shyqty. Sondaı-aq qazir álemdegi eń úlken qaýiptiń birine aınalǵan polárly beldeýdegi muzdyqtardyń erýi men jahandyq jylyný úrdisin shekteý máselesinde de kóptegen memleketter birikken ǵylymı áleýetin jumyldyra bastady. Bul jobalarǵa bólinetin qarajat kólemi keıbir damýshy memleketterdiń búdjetine barabar. Mine, munyń barlyǵy zamanaýı ǵylymnyń qazirgi dúnıede eń basty kapıtalǵa aınalǵanyn kórsetedi.
Qazaq «Myń dildá – bilimdiniń jalǵyz sózi» degen sózdi osy jaǵdaıdy kókirekpen sezgennen de, kózben kórgennen de aıtsa kerek. Sebebi álmısaqtan qoǵamnyń damýy bilim men ǵylymǵa, adamı sananyń alǵa jyljýyna baılanysty órbip keledi. Óıtkeni ǵylymy ozyq el – sanasy ozyq el. Ǵylym – telegeı teńiz bolǵanda, biz qaıyqqa minemiz be, álde kemege otyramyz ba? Tipti osy darıa kólden bir shelek sý ala alsaq ta az bolmas,sirá. Osy jaıtty baıyptaǵanda áli de bolsa bilgirge dilgir ekenimizdi baǵamdaýǵa, bilgenge toǵyzdyń biz sıaqty bilmegenge toqsan toǵyz ekenin moıyndaýǵa týra keledi. ókinishke qaraı elimizdegi ǵylymı jobalardyń basy táýir bastalǵanymen, sońynda sıyrquıymshaqtanyp, izin tappaı qalatynymyzdy jasyra almaımyz. Áıtpese, Keńes odaǵynan muraǵa qalǵan basty qundylyqtardyń biri ǵylym salasy edi. Ony keshendi kúıde táýelsizdik tusynda saqtap qalý múmkin bolmady. Kerisinshe, keńestik ǵalymdardyń áleýetin toqsanynshy jyldardyń toqyraýynda órkenıetti elder tıimdi paıdalandy. Máselen, Japonıanyń astanasy Tokıonyń janynda Sýkýba atty qaladaǵy ǵylymı áleýetti qalyptastyrǵan ǵalymdardyń ishinde burynǵy keńestik ǵylymı orta ókilderiniń de úlesi orasan. Sebebi japondar álemniń eń úzdik aqyl-oı ıelerin kólemdi qarajat bólgen granttary arqyly osy ortalyqqa shaqyryp, shoǵyrlandyrdy. Sol arqyly az ýaqytta ózderiniń ulttyq ǵylymı áleýetin tárbıelep shyǵardy.
Osy ispetti otandyq ǵylymı áleýetti qalyptastyrýǵa elimizde birqatar alǵyshart jasaldy. Bul rette Nazarbaev ýnıversıtet jobasyn aıtýǵa bolady. Dese de, elimizdegi irgeli ǵylymı-zertteý ınstıtýttarynyń ári-sári kúıde qalýy, álsireýi, tipti taratylýy oryn alǵany jasyryn emes. Muny naryqtyq zańdylyqtarmen túsindirgenniń ózinde ortalyqtardy ońtaılandyrýdyń qurbany qylýdan góri, saqtap qalýdyń sheshimin qarastyrǵan áldeqaıda paıdaly bolar edi. Sonymen birge keńestik elder ishinde áıgili akademık Qanysh Sátpaev qurǵan ǵylym akademıasy Reseı men Ýkraınadan keıingi úshinshi orynda turatyn. Kúlli odaqqa máshhúr bolǵan bul akademıa da qazir qoǵamdyq uıym deńgeıinde ǵana jumys isteıdi. Al otandyq ǵylymǵa tikeleı qoldaý kórsetýi tıis Ǵylym komıteti mınıstrliktiń quramynda qulashyn keńge soza almaıtyny bul kúnde aıqyndalyp qaldy. Onyń ústine ǵalymdarymyz ǵylymı jobalardy qarjylandyrý tetigine jaýap beretin «Ǵylym qory» AQ qyzmetiniń jumysyn úılestirýdegi kemshilikterdi jıi aıtady. Sondyqtan bul salany jeke vedimis retinde qurýdyń ýaqyty jetken sekildi. Bálkim, mınıstrlik nemese agenttik deńgeıinde jumys istese, qazaqstandyq ǵylymǵa serpin berer?.. Óıtkeni órkenıetti elderdiń basym bóliginde ǵylym salasy jeke memlekettik qurylym retinde qyzmet etedi. Bul komersıalandyrýsyz alǵa adym attaı almaıtyn qazirgi ǵylymı qundylyqtarǵa qoǵamnyń nazaryn aýdarar naqty qadam bolar edi.
