Мәселен, биыл Қарағанды облысының Нұра ауданы аумағында «Охотзоопром» ӨБ» РМҚК инспекторы Ерлан Нұрғалиевтың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген жабайы аңдар мен киіктерді қорғау бойынша іс-шараларды жүргізу барысында браконьерлердің қолынан ауыр жарақат алып, қайтыс болуы жұртшылықтың қабырғасын қайыстырған қайғылы оқиға болғанын жаза отырып, браконьерлердің бұлайша шектен шығуы қоғам үшін қауіпті кесел екенін көтерді.
Браконьерлердің шектен шығуы қоғам тарапынан айыпталса да, киіктерді қыру оқиғасы мұнан кейін де тоқтаған жоқ. Айталық, 2019 жылдың І тоқсанында 1740 құқық бұзушылық оқиғасы тіркелген.
«Охотзоопром» ӨБ» РМҚК бас директорының орынбасары Жаннат Тансықбаевтың айтуынша, 2019 жылғы 10 наурызда Ақтөбе облысы Ырғыз-Торғай мемлекеттік табиғи резерватының аумағында атылған 40 киіктің өлексесі табылып, аталған факті бойынша қылмыстық іс қозғалған.
Кейбір жағдайда киіктерді браконьерлерден қорғауы тиіс мекеме инспекторларының өзі осындай қылмысты істерге қатысатыны туралы жекелеген фактілер тіркелді. Мұны «Охотзоопром» ӨБ» РМҚК-ның басшылық құрамы мәлімдеді.
«Дәл осындай жағдай 2019 жылғы 17-21 наурыз аралығында Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығының аумағында орын алып, атылған 108 киіктің өлексесі табылды. Күдіктілерді іздеу жұмыстары кезінде 6 адам құрықталса, оның 2-еуі «Охотзоопром» ӨБ» РМҚК-ның инспекторлары болып шықты. Осы факті бойынша қылмыстық іс қозғалып, Ақмола облыстық орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі аумақтық инспекциясында қызметтік тексеріс жұмыстары жүргізілді», дейді Ауыл шаруашылығы министрлігінде өткен брифинг барысында Қорғалжын қорығының директоры Асқар Сексенбиев.
Біз мұны «Охотзоопром» ӨБ» РМҚК тарапынан браконьерлікпен күрес шараларының күшейтілуінің белгісі ретінде қабылдадық.
Киікті қорғау жұмыстарын күшейту мақсатында Ақмола, Қарағанды, Ақтөбе және Батыс Қазақстан облыстарындағы аталған аңның қолжетімсіз ареалына Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті тарапынан аумақтық инспекция мамандары жіберілді. Олар жергілікті жағдайды жете тексеру үстінде.
«Тек киіктерді ғана емес, жалпы жануарлар дүниесін қорғау мақсатындағы жұмыстар жүргізілу үстінде. 1 сәуірден бастап Атырау, Маңғыстау және Батыс Қазақстан облыстарында «Бекіре-2019» балық қорғау акциясы басталды. Акция басталғаннан бері 250 табиғат қорғау заңнамасын бұзушылық анықталды. Оның ішінде Атырау облысының аумағында – 173, Маңғыстау облысында – 68, БҚО-да – 9 заңбұзушылық анықталды. Жалпы әкімшілік жауапкершілікке 191 адам тартылды, 13 қылмыстық тұрғыдан жазаланатын іс-әрекет белгiлерi тіркелді және 2,3 млн теңге әкімшілік айыппұл салынды. Сонымен қатар заң мен тәртіп бұзушылардан 8 тонна 715 кило балық, оның ішінде 536 кило бекіре тұқымдас балық, 3,2 кило уылдырық алынды», дейді Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің Балық ресурстарын қорғау және балық шаруашылығын реттеу басқармасының басшысы Қадырбек Исқалиев.
Бұдан бұрын браконьерлердің емін-еркін қимылдауының бір себебі ретінде олардың көп жағдайда жазасыз кететінін, табиғат қорғау ұйымдары берген браконьерлік фактілермен жұмыс істеуге құқық қорғау ұйымдары, соның ішінде ішкі істер органдарының қызметкерлері белсеніп кіріспейтінін, көп істің аяқсыз қалатынын жазған едік. Мысалы Нұра ауданының аумағында 2016-2018 жылдар аралығында браконьерлік оқиғасына байланысты 15 іс құқық қорғау органдарына жолданса, «Охотзоопром» ӨБ» РМҚК қызметкерлерінің айтуы бойынша, әзірге соның екеуіне ғана сот шешімі шығарылғанын айтуға болады.
Осы тұрғыда Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің баспасөз хатшысы Сәкен Ділдахметтің айтуы бойынша, қорықшы қазасынан кейін браконьерлікпен күресті нығайту бағытында жағымды өзгеріс бар. Ішкі істер органдарымен бірлесіп жұмыс жүргізу ісі жақсара түскен. Құқық қорғау органдары, жануарлар дүниесін қорғаушылар талабына біршама сергек қарайтын болған. Нәтижесі көп өтпей байқалуы тиіс.
«Бұл бағыттағы жұмыстарды жүйелі жолға қою үшін біз бірінші кезекте заң талаптарын күшейту және жануарлар дүниесін қорғаушы ұйымдардың материалдық-техникалық базасын нығайту бағытындағы іс-шараларды қолға алдық. Бұрын браконьерлер ұсталса, көп жағдайда айыппұл төлеу арқылы қылмыстан құтылып кететін. Енді оларды бас бостандығынан айыруды сұрап отырмыз. Жануарлар дүниесін қорғаушы инспекторларды ынталандыру мәселесін де заң арқылы шешу қарастырылуда. Бұрын инспектор браконьерді ұстаса, жалақысына 30 пайыздық үстеме қосылатын. Енді осы талапты қайта қалпына келтіруді сұрап отырмыз. Сондай-ақ жануарлар дүниесін қорғаушы инспекторлардың құқын ішкі істер органдары қызметкерлерінің құқымен теңестірсе, қызметтің мәртебесі артқан болар еді. Тағы бір ескеретін мәселе, бақайшағына дейін қаруланған браконьерлердің қолданатын техникалары біздің қызметкерлердікіне қарағанда әлдеқайда қуатты, жаңа. Сондықтан оларды ұстау оңай емес. Бұл үшін біздің қызметті қайта жарақтандыру керек. Міне, осы бағыттағы шығындардың орнын тиімді толтыру үшін ұсталған, кінәсі мойындалған браконьерлердің техникаларын тәркілеп, біздің қызметке беруді сұрап отырмыз. Қазір осы мәселелер қарастырылу үстінде. Тиісті заңдарға өзгерістер енгізілетіні айқын. Бірақ қандай деңгейде болатыны белгісіз. Біз заңды қабылдайтын Парламент депутаттарынан қолдау күтеміз», дейді С. Ділдахмет.
Иә, қазір жануарлар дүниесі қорғалатын аумақтың жалпы көлемі 123 миллион гектарды құраса, оны қорғайтындар саны тым мардымсыз екен. Мәселен, «Охотзоопром» ӨБ» РМҚК-де 220 инспектор мен 36 жедел топ қызметкері ғана бар. Үлкен аумақтағы жануарлар әлемін қорғауда мұның аздық ететіні белгілі. Сондықтан мекеменің штаттық кестесін арттыру бағытында да мәселелер қарастырылу үстінде.
Әрине, браконьерлік тарапынан қылмыс пен заңбұзушылық асқынып отырған сәтте жануарлар дүниесін қорғаушы мекемелер жұмысына қолдау білдіру, оларды нығайту өте қажетті шара. Сонымен қатар «алмақтың да салмағы бар» дегендей аталған қызметтің жауапкершілігінің арта түскенін де қалар едік.
