Храпуновтың қойыртпағы

Сенбі, 1 қыркүйек 2012 7:23

Алматы қаласының экс-әкімі Виктор Храпуновқа Қаржы полициясы былтыр 20 қылмыстық іс қозғаған болатын. Храпунов ла­уазымдық өкілеттігін асыра пайдаланып, ірі мөлшерде пара алған. Заңсыз жолмен түсірген қаржыны және бөтеннің мүлкін заңдас­тыр­ған. Тіпті мұнымен шектелмей, ұйымдасқан қылмыстық топтарды қаржыландыруға дейін барған. Сон­дықтан да сот оны қамауға алуға санкция берді. Осыған байланысты оған халықаралық іздеу де жарияланды.

Сенбі, 1 қыркүйек 2012 7:23

Алматы қаласының экс-әкімі Виктор Храпуновқа Қаржы полициясы былтыр 20 қылмыстық іс қозғаған болатын. Храпунов ла­уазымдық өкілеттігін асыра пайдаланып, ірі мөлшерде пара алған. Заңсыз жолмен түсірген қаржыны және бөтеннің мүлкін заңдас­тыр­ған. Тіпті мұнымен шектелмей, ұйымдасқан қылмыстық топтарды қаржыландыруға дейін барған. Сон­дықтан да сот оны қамауға алуға санкция берді. Осыған байланысты оған халықаралық іздеу де жарияланды.

Ал шетелге қашып кеткен Виктор Храпунов Алматы энергетика институтын инженер-электрик ре­тінде бітірген соң, Алматы жоғары партия мектебін саясаттанушы мамандығы бойынша тәмамдаған. Ол еңбек жолын Алматы жылу электр орталығының кезекші сле­сарі, жөндеу жөніндегі слесарі, шебер болудан бастаған. 1997 жылдан 2004 жылдың желтоқсанына дейін Алматы қаласының әкімі қызметін атқарды. Одан Шығыс Қазақстан облысының әкімі болды. 2007 жылдың қаңтар айынан Төтенше жағдайлар министрі. Сол жылы қарашаның бірінде жер телімдерін үлестіруде жіберілген кемшілік­тер­ге байланысты Виктор Храпунов Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрі қызметінен босатылды.

Енді Виктор Храпуновты Қа­зақ­­стан билігі іздестіріп жатқан­дығы туралы хабар маусым айында Интерпол халықаралық полиция ұйымының сайтында да жарияланды. Ал қашқын экс-әкім болса 2008 жылдан бері Швейцарияда тұрып келеді. 2009 жылдың желтоқсан айында француздық «Билан» журналы оны Швейцариядағы ең дәу­летті 300 адамның санатына қос­қан. Баспасөздегі мәліметтерге сен­­сек, 2009 жылы оның жеке дәулеті 300-400 миллион швейцар франкіне, яғни 360-480 миллиондай АҚШ долларына жеткен. Виктор Храпунов сол 2008 жылы Төтенше жағдайлар министрі лауазымынан алынғаннан кейін елден тып-тыныш қана шығып, Швей­царияға қоныс аударды. Ол онда белсенді оппозиционерге айналып, міне, бірнеше жылдан бері қазақ­стандық шенеуніктер туралы өсек-аяңды бұрқыратуда. Мәселен, оның өзінің бір сұхбатында Алматы қаласына жақын маңнан қымбат жер телімдері қалай үлестірілгені туралы әңгімелейді. Ол өзінің www.viktor-khrapunov.com сайтында әкім болып тұрған кезіндегі қылмыстарын жасырып, теріс іс-әрекеттерінің бәрін бүркемелеуге тырысады. Сөйтіп, Қазақстанда сөз бостандығы, адам құқығы бұзы­лады деп жар салады.

Әрине, әрбір адамның өз құқын қорғауы құрметті іс болып табылады. Осындай жағдайда Виктор Хра­­пунов соншама байлықты қай­дан иеленгені және аталған сайтты қай ақшасына ашқандығы сұрақ болып туындайды. Осы сұрақтың астарына үңілсек, ол өзін қуғынға ұшырағандай көрсетеді. Жоғарыда айтқанымыздай, Виктор Храпунов еңбек жолын слесарь-жөндеу­ші­лік­тен бастап, Алматыдағы жылу жү­йелері кәсіпорындарында инженер болып жұмыс істеді. Сосын Алматы қалалық атқару комитетінің төрағасы қызметіне, одан соң Алматы қалалық әкімдігі басшы­сы­ның бірінші орынбасарына дейін көтеріліп, орта деңгейлі шенеу­ніктің қатарына енді. Посткеңестік кезеңде ол Энергетика және көмір өнеркәсібі министрі, сосын Энергетика және табиғи ресурстар ми­нистрі болып қызмет атқарды.

Виктор Храпунов ел есінде бәрінен бұрын Алматы қаласының әкімі ретінде қалып қойды. 1990 жылдардың аяғында Алматы эко­номикалық және инвестициялық дүмпу кезеңін бастан өткеріп жатты. Астана ауысқанымен Алматы Қазақстанның мәдени және қар­жылық орталығы болып қалды. Алматының гүлденуі 2007 жылға дейін созылды. Одан кейін бас­талған дағдарыс көп адамдар қар­жысын салған қаланың құрылыс саласына ауыр соққы болып тиді. Ал Виктор Храпунов ол уақытта өз жағдайын жасай берді.

2004 жылы ол Шығыс Қазақ­стан облысына әкім болып та­ғайындалды. 2007 жылы қаңтарда оны Астанаға ауыстырып, бір жыл Төтенше жағдайлар министрі қыз­метін атқарды. Ол бұл қызметтен «Алматы қаласының су қорғау аймағындағы жер учаскелерін заңсыз түрде бөлгені» үшін алынды. Премьер-Министр Кәрім Мәсі­мов оның отставкаға кету туралы ұсынысын жариялады. Бірнеше күннен кейін Виктор Храпуновты министр қызметінен алу туралы Жарлыққа қол қойылды. Оның Алматының айналасындағы таби­ғат қорғау аумағына жататын жер телімдерін заңсыз сатуы белгілі болды. Храпуновтың жерді заңсыз сатуға қатысты былықтары ашылды. Оның әулеті өз аттарына 16 таңдаулы жер телімдерін жазып, иеленген. Соның ішінде аумағы 2489 шаршы метр болатын нысан «Шымбұлақ» курорты да бар көрінеді.

Храпунов жанға жайлы Швей­царияға эмиграцияға кеткенімен, онда ұзақ уақыт рахаттанып жата алмады. Осыдан бұрын Қазақ­стан­нан Мұхтар Әбіләзов қашып кеткен болатын. Қазақстанда оны мил­лиардтаған долларға тең қаржылық алаяқтық жасады деп сырттай айыптады. Әбіләзов пен Храпунов – құдандалы адамдар. Виктор Хра­пуновтың ұлы Ілияс бизнесмен Мұхтар Әбіләзовтың қызы Мәди­наға үйленген. Ақпарат құралда­рының жазуынша, оның әйелі Ләйлә Бекетованың атына Алматыда тек соңғы жылдары ғана 32 жыл­жымайтын мүлік тіркелген екен. 2010 жылдың көктемінде Храпуновтың бұрынғы орынбасары – бұрынғы төтенше жағдайлар вице-министрі Абылай Сабдалин 10 жылға бас бостандығынан айрылды. Оған мемлекеттік сатып алуларды жүзеге асыруда қызмет бабын асыра пайдаланды және қаржы полициясының қызмет­ке­ріне пара берді деп айып тағылды.

2010 жылдың тамызында Қа­зақстанның қаржы полициясы Виктор Храпуновқа қарсы қылмыстық іс қозғалғанын мәлімдеді. Бұқа­ралық ақпарат құралдарының жазуынша, Храпуновқа қатысты бір­неше қылмыстық іс қозғалған. Оның бірі Алматыдағы жаңа әуе­жайдың құрылысына қатысты. Журналист Геннадий Бендицкий­дің жазғанына қарағанда, құры­лыстың төңірегінде 10 миллион АҚШ доллары «теріс» мақсатқа пайдаланылып кеткен. Оның мә­ліметі бойынша, Алматы қаласы әкімдігінің сыртқы жарнамаларға арнап 54 жер телімін тегін бер­ге­ніне қатысты тағы екі қылмыстық іс қозғалған. Бұдан өзге, мақалада Виктор Храпунов құжат бойынша өзінің жиеніне, ал іс жүзінде әйе­ліне «Медеу» ұлттық паркінен бөліп берілген төрт гектар жерге орналасқан демалу аймағын арзан бағаға сатып жібергені айтылады.

Жоғарыда айтқанымыздай, өзі­нің сайтындағы материалдарын ортаға салған Виктор Храпунов өзін судан ақ, сүттен таза етіп көр­сеткісі келеді. Алматының табиғат қорғау аймағында орналасқан жер телімдері қалай берілгеніне қа­тысты әңгімелерде Храпунов осы былықтардың бас кейіпкері ретінде анық көрінеді. Ол тіпті биліктің қудалауынан қашуға мәжбүр бол­ған сияқты болады. Бірақ сайт­тың басқа бөлімінде Храпуновтың Швей­царияға көшу турасындағы шешімі басқалай сипатталады. «Шиеленіскен табысты саяси карьерасын аяқтап, 2008 жылы Виктор Храпунов зейнетке шығып, өзінің «екінші үйі» – Швейцарияға оралды» деп жазылады. Виктор Храпунов Швейцариямен көп жылдан бері қатынас қалыптастырып үлгерген.

Әрине, оның жазғандарына сен­­сек, бұрынғы экс-әкім өзінің елден қашқанын да жұрттан көретін секілді. Бұл жолы ол жұртқа енді нағыз өсек айта бастағандай. Ол бір сөзінде Өскемен халқын «Каз­цинктің» улы түтіндерінен сақтап қалғандығын айтады. Осы әңгі­мелерінде ол кәдімгі ертегінің батырларынша «жырлайды». Ол бейне бір аталған зауытты газды тазартатын қондырғы орнатуға көн­дірген-міс. Алайда, ол осылайша барды-жоқты айтқанымен, бұл сөздері бірде-бір дерекпен дәлел­денбейді.

Храпуновтың өз сайтында жа­рия­­ланған бір сұхбатынан байқа­ғанымыз, ол Шығыс Қазақстан облысының әкімі болмай тұрғанда «Казцинк» газды тазалаумен мүлде шұғылданбаған секілді. Тек Храпунов келген соң ғана жағдай түзеле бастаған көрінеді. Ол: «Мен әкім болып келгенде «Казцинк» басшы­лығымен бірге қаладағы жағдайды сараладық. Сонан соң ғана кәсіп­орын басшылығы «Казцинктен» шығатын төменгі пайызды улы газдарды ұстайтын қондырғы орнатты. Осыдан кейін барып, біз тәу­лігіне жеті цистерна қойылтылған күкірт қышқылын жинайтын бол­дық. Ал осы қондырғы қондырыл­мастан бұрын барлық улы газ ауаны ластап, табиғатты бүлдіріп келді», – деп айтады. Бұл да болса Храпуновтың ойдан шығарылған өтіріктерінің бірі екендігі растал­ған жайт, деп жазады бұқаралық ақпарат құралдары.

Міне, бүгінде 63 жасқа келген қазақстандық экс-шенеунік 2003-2007 жылдары ғана заңсыз шетел асырып жіберген 48 миллион доллар мен 7,7 миллион еуроны қал­тасына басып алып, ашу шақырып жатқан көрінеді.

Алмас БОЛАТОВ.