Қартайғандағы қызғаныш
Сәрсенбі, 8 ақпан 2012 7:54
Ол өмірдің күтпеген жайларға толы екендігін ойлы жанарын бір нүктеге қадай отырып, тосын әңгімесіне арқау етті. Кейіпкеріміз – жетпістің жуан ортасындағы қария. Ақсақал салдырап қалған қушиған денесін тіктей алмай, селкілдеген қолдарын әрең ырқына көндіріп, аракідік өз ойынан өзі шошынған күймен үрейленіп, ауық-ауық өксік қысқанда жөтелге булығып әбігерленді. Маңдай қыртысына моншақ тері іркіліп қалғанда, орамалымен сыдыра сүртіп қояды.
Сәрсенбі, 8 ақпан 2012 7:54
Ол өмірдің күтпеген жайларға толы екендігін ойлы жанарын бір нүктеге қадай отырып, тосын әңгімесіне арқау етті. Кейіпкеріміз – жетпістің жуан ортасындағы қария. Ақсақал салдырап қалған қушиған денесін тіктей алмай, селкілдеген қолдарын әрең ырқына көндіріп, аракідік өз ойынан өзі шошынған күймен үрейленіп, ауық-ауық өксік қысқанда жөтелге булығып әбігерленді. Маңдай қыртысына моншақ тері іркіліп қалғанда, орамалымен сыдыра сүртіп қояды.
«Мен өмірге несіне келдім!– деп кейде буынып кете жаздаймын. Арым алдындағы есептен жалтарып, күйіп-пісемін»,– деген ол өткен қателігіне өлердей налығанымен, қолымен емес, жүрегімен істеген ісін ғұмыр бойы жан-дүниесімен қалай көтеріп жүргеніне өзі таң қалып, не де болса айтуға бекінгенін мойындап отыр.
Айтпай жатып, бәріміздің ұнжырғамызды түсіріп, еңсемізді езіп жіберген бұл не сұмдық оқиға екен деп, бастапқыда аса шошынғанымызбен, іле әуестік билеп, амалсыз құлақ тосқан болдық қой.
Сондағы жан күйдіргісі мынау екен. Қызғаныш түбі – тұңғиыққа қалай шым-шым батқанын, міне, араға он жыл түскенде алаңғасарлықпен аңғарып отырған жайы бар. Бұған шекті қызғаныш иттің не екенін мүлде сезбей келіпті ғой. Адал жары қасында. Ақылды. Мінезге бай. Қызғанатындай бір оғаш қылығы болмапты. Екі жүрек алғашқы сеніскен сертінен еш айнымаған. Қайта, жылдар бедерімен бір қамытқа мықтап мойынсынып, бекемдене түскен. Ажырататын күш жоқтай.
Бәрі бекер болып шықты. Жас иіспен мауығып, кәрі махаббат жүндей түтілді. Туырлықта бәйбішесінің жаны сабаланып, беті осылып қала берді. Бұл әулекі өзінен отыз жас кіші көңілдесінің қолына келіп кірді. Сөйтіп, ойнақтаған кәрі түйенің от басқанынан бергі он жылда ол сал аурудай орнынан қиралаңдап көтерілетін пұшайман халге жетті. Дағарадай үйде жалғыз қалды. Сылаңдаған сұлуы көз сүзген басқамен сүйкенісіп жоғалды. Балалары әкесімен қатынасын шорт үзді. Ендігі бар тауқыметі күтуші кемпірде қалды. Оның өзі әрең сүйретіліп жүр.
Жүрегін кемірген дерті – қызғаныш екен! Басыбайлым деп анттасқан «байталын» секөнт сайын қызғанған екен. Қасында отырып қызғанғаны бір азап болса, көзінен таса кезде де ойына қызғаныш тамызығын тұтатып қойып, арпалысады-ай келіп. Болмағанды болғандай етіп, ойында ойнатып, өзгемен қабыстыра құштыртып, аймалата айқастырып, махаббат отына оңдырмай омақата құлатады. Осындай күйгелектік он жылға созылған соң ар мен абыройды күйедей жалмап тынады екен. Есіл-дерті күйінішті көрініс. Санасы сандырақ ойдан сартап болған. Жүрегінде бір түйір адал ойға орын болмай қалыпты-ау! Бүкіл болмысы арамдықпен, айламен, аярлықпен, өзімшілдікпен, жала жабумен, ретсіз кінәлаумен, бас-көзсіз тілдеумен уланып біткен екен. Өзге өмір қызығы қалмағандай. Көңілі кіреукеленген мұң. Қысқасы, қызғаныштан қанына қарайып алған. Ойы да, бойы да қызғанышқа қақтала-қақтала өртеніп біткен ағаштай қара күйік-күйеге шалынған. Ындыны, ниеті, ықыласы түгелімен қап-қара. Өңіне көз тоқтап болмайды. Қатып, семген. Қатыгездік табы көзді күйдіргідей қариды.
Япыр-ау, мұндай кеселге ұшырармын деп, ойлап па екен? Жоқ! Қолынан жасапты-ау! Сол түнгі сұлудың құшағы… Міне, қаусатып біткен он жыл! Қалай лезде өте шыққан. Сөйтсе, қызғаншақтық сыртқа шықпай қоймайтын ішкі былық екен. Құрт ауруы екен. Мыс қазанындай қайнайтын азап оты екен. Ақылдың көзін байлап, жүрек сөзін бітеп тастапты. Сол сұмпайы қайда жүрсе – ұрыс сол жерде өрбиді-мыс. Өшпенділік иліксе де – қызғаншақтыққа дауа жоқ екен. Қызғаншақтыққа ұрыну – бетсіздіктің белгісі десейші. Шыбын жанын үйірген жас иісіне «ақылдысың» деп, көптіртіп, көпшік қойып келіпті. Есесіне өзі саяз ақылдың сазына үйелеп қалыпты. Енді өзін бұл ұйықтан нендей күш тартып шығарарына жетесі жетпейтіндей! Бітті. Сөнді. Өшті…
Қызғаныштың миды кеулеп, үңгіп, кебек қып тастайтынын жанымен түсінгендей. Не қайыр? Кеш күйгелектеніпті. Құты қашқан отбасын былай қойғанда, балалары мен немерелеріне «тас жүрек» атанғанын айтпағанда, ел көзіне тіктеп қарай алмайтын пұшайман халге жетті. Өз-өзінен қуыстанады. Адам атаулыға мейірімі жоғалған. Туыстық, іліктік қатынастың тіні туралып қалған. Басы – бос үрленген шар іспетті. Бәрінің түбіне жеткен – қызғаныш қиғылығы. Ұят пен ар-намыстың күретамырын қиып тастапты. Адамдықтың көлеңкесі ғана қалған. Оба дерті екен – бұл омыраулаған қызғаныш! Пәлесімен кетсін десең де, өзін омақата құлатып, тыпырлатпай қылғындырып жатыр. Енді, бәрі кеш, кеш!..
Шалдың әбден өлеусіреген жүзіне тіке қараудан қаймыққан әңгіме тыңдаушының бірі ішін қарыған өкініштен шарасыздық танытып: «Қартайғандағы қызғаныштан сақтасын» деді де тілі тобарсып, түкірігіне шашалып, сыртқы есікке жөнеле берді…
Қайсар ӘЛІМ.
