Руханият • 29 Сәуір, 2019

Halyq birligi – basty qundylyq

Elimizde beıbit ómirdiń qalyptasýy, turaqtylyq pen ornyqty damýdyń qamtamasyz etilýi – qoǵamymyzdaǵy kelisim men tatýlyqtyń, rýhanı túsinistiktiń jemisi. Bul jetistikke memlekettik deńgeıde qolǵa alynǵan, ózindik oń yqpaly zor ıgi sharalardyń arqasynda qol jetkizilip otyr.

Жолдыбай БАЗАР

Qazaqstan óz táýelsizdigin jarıalaǵan sátten bastap qoǵamda rýhanı kelisimdi ornyqtyrýdy basym baǵyttardyń biri retinde qarastyryp keledi. Dostyq, ózara syılastyq, toleranttylyq qaǵıdattary memlekettik saıasattyń ajyramas bóligi retinde belgilenip, el damýynyń basty alǵysharty bolyp naqtylandy.

Osyndaıda Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń BUU Bas Asambleıasynyń 1992-jyly ótken 47-sessıasynda álemniń negizgi dinderi Azıanyń qasıetti jerlerinde bastaý alǵanyn eske sala kelip, «Men bizdiń barlyǵymyzǵa bolashaq syn-tegeýrinderge beıimdelýdiń ońtaıly joldaryn izdestirýde, adamzat aldynda ýaqyt ótken saıyn ózektiligi artyp kele jatqan birtutas ortada ómir súrýdiń jańa negizderin qalyptastyrýda ujymdasýymyz qajet ekendigine senimdimin», degen sózi eske túsedi.

Rýhanı kelisimdi, birlikti, el tutastyǵyn saqtaý memleketimizdiń basty strategıalyq mindetteriniń biri bolǵandyqtan, osy baǵyttaǵy jumystardy jetildirý, shıratý isi óte ózekti. Sondyqtan da Qazaqstan halqy Asambleıasy, elimizdegi túrli etnostardyń mádenıetin, tilin, salt-dástúrin saqtaý ári damytý maqsatyndaǵy kóptegen ortalyqtar, Dostyq úıleri qurylyp, olardyń ortaq múdde oraıynda jumys isteýine memlekettik deńgeıde jaǵdaı jasalyp otyr. Buǵan qosa, elimizde úsh jyl saıyn Álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylary seziniń ótkizilýi, Rýhanı kelisim, Alǵys aıtý, Qazaqstan halqynyń birligi kúni sekildi merekeler belgilenip, olardyń keń kólemde atalyp ótýi elimizdiń konfesıaaralyq tatýlyqqa, etnosaralyq aýyzbirshilikke, elishilik yntymaqtyń saltanat qurýyna basa nazar aýdaryp otyrǵanyn kórsetedi. Munyń barlyǵy halqymyzdyń el bolyp uıysýǵa degen arman-tilegimen sátti ushtastyrylǵan.

Elimiz taǵdyrdyń talaıymen kópetnosty memleket retinde qalyptasqan. Tarıhı derekterge qaraǵanda, Qazaqstanǵa patshalyq Reseı tusynda (Stolypın reformasy kezinde) Reseı, Belarýs jáne Ýkraınadan 1 mıllıonnan astam adam qonys aýdarǵan eken. Bul elimizdiń ХХ ǵasyrda kópetnosty el bolýyn bastap berdi. Sodan keıin, ıaǵnı ótken ǵasyrdyń 30-shy jyldarynda KSRO-nyń túkpir-túkpirinen 250 myńǵa jýyq sharýa Qazaqstanǵa qonystandyryldy, durysy – jer aýdaryldy. Onyń ústine, osy kezeńderde ónerkásip baǵytyndaǵy qurylystardy júrgizý úshin 1,2 mıllıon adam keldi. Sol sıaqty Stalın rejiminiń kúshteýimen Soltústik Kavkaz halyqtarynyń 500 myńnan astam ókili, 800 myńǵa jýyq nemis, 102 myńdaı polıak, 18,5 myń koreı otbasy elimizge jer aýdarylǵan. Sonymen qatar stalındik qýǵyn-súrgin saldarynan Qazaqstandaǵy jazalaý lagerlerine otyrǵyzylǵan myńdaǵan tutqyndar, Ekinshi dúnıejúzilik soǵys kezinde elimizge evakýasıalanǵan 350 myń jan, tyń ıgerýge kelgen 1,5 mıllıon adam, áskerı nysandarda ózge óńirlerden kelip jumys istegen 150 myń maman qazaq jerinde qalyp qoıdy.

Bul jandardyń basym bóligi elimizge júk vagondarymen, áskerı kóliktermen ash-jalańash, aryp-ashyp jetken-di. Olarǵa jergilikti qazaqtar ózderi jetisip otyrmasa da qolyndaǵy baryn bólip berdi. Osy jaǵdaıattar qasıet tunǵan qazaq ultynyń keńdigin, adamı asyl murattarǵa adal ekenin, ar-ojdandy bárinen bıik qoıatynyn kórsetti. Bul búkpesiz, shyndyqqa negizdelgen tarıh. Ol barsha qazaqstandyqtardyń, onyń ishinde ásirese kezinde ata-ájeleri, áke-shesheleri jer aýdarylyp kelip, qazaq dalasynda turaqtap qalǵan búgingi otandastarymyzdyń sanasynda jıi jańǵyryp turýy tıis. Óıtkeni bul tarıhty bilý elimizdegi kóptegen etnostardyń qazaq halqyna degen qurmetin eseleıdi ári qoǵamdyq kelisimniń irgesin nyǵaıtýǵa oń áserin tıgizedi.

Elbasy aıtqandaı, «Etnostyq alýandylyq – bizdiń eldiń álsiz tusy emes, onyń baılyǵy». Búginde Qazaqstannyń kóptegen memlekettermen ekijaqty jáne kópjaqty yntymaqtastyqty nyǵaıtý barysynda elimizdegi etnostar ókilderi «altyn kópir» retinde qarastyrylady.

Jalpy dostyq, tatýlyq, qoǵamdyq kelisim taqyrybyn qozǵaǵanda qoǵamymyzdaǵy barlyq salalardyń ózara úılesim taba otyryp, belsendi qyzmet etýi mańyzdy ekenin qaperden shyǵarmaýymyz kerek. Bul jerde memleketimizdi qurýshy qazaq ultynyń rýhanı ıgilikterin, dilin, dinin, tilin damytý, tarıhyn qurmetteý, azamattyq qoǵamdy ilgeriletý, etnosaralyq qatynastardy nyǵaıtý, otbasylyq-demografıalyq qundylyqtarǵa kóńil bólý máseleleri basty nazarda bolýy tıis. Sonda ǵana elimizde rýhanı jarasymdylyq, úılesimdilik óziniń salmaǵyn arttyra túsedi.

Mine, qazir halqymyz 1 mamyr – Qazaqstan halqynyń birligi kúni qarsańynda tur. Jalpyhalyqtyq sıpatqa ıe bolǵan osy dástúrli merekede elishilik úılesim, tatýlyq, qazaqstandyq etnostardyń ultymyzǵa degen ystyq peıili ári toleranttylyqty tý etken Qazaqstandaǵy yntymaq pen kelisim, mádenıetterdiń úndesýi jarqyraı kórinedi. Bul elimizdiń bolashaqqa qaraı senimmen qadam basyp bara jatqanyn uqtyrsa kerek.