Кейбір заңнамалық актілерге қаржы нарығын реттеу мен дамыту және микроқаржылық қызмет мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы заң жобасы жөнінде негізгі баяндаманы Ұлттық банктің төрағасы Ерболат Досаев жасады. Ол заң жобасы Ұлттық банктің қадағалау мандатын күшейту мақсатымен әзірленгенін айтты. Өзгерістер жүйелілік тәуекелдерінің жинақталуына жол бермейді және олардың алдын алуға мүмкіндік береді, дей келіп Е.Досаев Ұлттық банктің қаржы нарығын реттеу және тұтынушылардың құқықтарын қорғау функцияларын жаңа мемлекеттік органға беру туралы бастама жасалғанын айтты.
Осы бастаманы іске асыру үшін әзірленген заң жобасында екі ауқымды бағыт қамтылған. Бірінші бағыт қаржы секторын реттеудің тәуелсіз органын құру. Қаржы нарығын дамыту мен тұтынушылардың құқықтарын қорғау функциялары енді осы – Қаржы нарықтарын реттеу мен дамыту агенттігіне беру ұсынылып отыр. Ұлттық банк сияқты, бұл жаңа агенттік те Қазақстан Президентіне тікелей бағынады және республикалық бюджет есебінен қаржыландырылатын болады. Қызметкерлердің мәртебесі Ұлттық банкпен бірдей.
Ал өзгерістің екінші бағыты – реттеуші арбитраж бен тұтынушыларды кредиттеу нарығындағы жүйелілікті бұзатын проблемаларды жоюға бағытталған. Мұнда барлық кредиттеу себептеріне қатысты тиісті реттеу мен қадағалау құралдарын негізге енгізу талап етіледі. Бүгінде тұтынушылық кредиттердің реттелмейтін белсенді өсуі байқалады. Олар – онлайн кредиторлар, кредиттік сәйкессіздіктер мен ломбардтар. Мұнда ішінара қарыз алушылардың құқықтары мен мүдделерінің бұзылуына жол беріледі. Аталған проблемаларды шешу де қадағалау органының реттеу ауқымына енгізілетін болады. Заң жобасының талаптарын орындауға республикалық бюджеттен жыл сайын шамамен 10 млрд теңге мөлшерінде шығыс шығаруға тура келеді, – деді Ұлттық банк төрағасы.
Сұрақ беру рәсімі басталғанда алғашқы сөзді депутат Омархан Өксікбаев алып, Ұлттық банктің қайта құрылуы қалай жүргізілетінін, қанша штат бірлігі қысқартылатынын және қысқартылған штаттың шығындары республикалық бюджетке кері қайтарылатынын не қайтарылмайтынын сұрады. Оған Е.Досаев 500-дей адамның жаңа агенттікке көшетінін айтты. Ал оларды ұстаудың белгіленген шығыны бюджетке қайтарылатыны туралы нақты жауап бере алмады. Осы арада Спикер де сұрақ беріп, жаңа агенттіктің қай қалада орналасатынын және Ұлттық банктің Нұр-Сұлтан қаласына қашан көшіп келетінін сұрады. Оған Е.Досаев агенттіктің Алматы қаласында ашылатынын, ал Ұлттық банкті Нұр-Сұлтанға көшіру туралы жоспар бар екенін айтты. Келесі сұрақты қойған депутат Қанат Мусин барлық қаржы ұйымдары өздерінің есебін әлі де Ұлттық банкке беретін болады, демек, жаңа орган оның берген ақпаратын пайдаланады. Осыған байланысты ол Қадағалау органы бола тұра қаржы ұйымдары өздерінің есептерін неліктен Ұлттық банкке береді деп сұрады. Оған қаржылық ұйымдар есептерінің статистикалық базасын Қадағалау органы Ұлттық банкпен бірдей пайдалануына болатыны айтылып, жауап берілді.
Заң жобасын талқылау барысында депутаттар салықтық әкімшілендіру, деректерді дұрыс бермеу жұмыстары да сын көтермейтінін айтып, отырысқа қатысып отырған ІІМ, Әділет министрлігі, Ауыл шаруашылығы министрлігі өкілдерін де сұрақтардың астына алды. Әсіресе Мәжіліс Төрағасы Н.Нығматулин олардың жұмыстарындағы көптеген шалалықтарды атап беріп, оларды жоюға шақырды.
Талқылауға қатысқан депутат Сапар Ахметов Ұлттық банктің пікіріне сәйкес жаңа орган мүдделер қайшылығын жоюға ықпал ететінін, түрлі тәуекелдерді және қаржы секторындағы жосықсыз практиканы болғызбауға арналған күш-жігерді бір жерге шоғырландыратынын айтты. «Біздің ойымызша бұл өте дұрыс шешім, өйткені 2011 жылы Қаржылық қолдау агенттігін Ұлттық банкке қосу тиімсіздік көрсетті. Жаңа орган өзінің ғана емес, Үкіметтің де жауапкершілігін арттырады деген сенім бар», деді ол.
Талқылауға басқа да бірнеше депутат қатысып, заң жобасын қолдау туралы ұсыныс түсірді. Сонымен заң жобасы бірінші оқылымда мақұлданып, екінші оқылымға әзірленуге жіберілді. Осы заң жобасы бойынша пікір білдірген Мәжіліс Төрағасы Нұрлан Нығматулин оның тиімділігі жоғары болатынына сенім білдірді. «Тиімділік құқықтық қана емес, әлеуметтік-экономикалық сипатта да болады. Бүгінгі таңда әлемдік қаржы жүйесінде тұрақсыздықтың қауіп-қатерлері бар екенін көріп отырмыз. Сол қатерлерге қарсы әрекет ететін дербес осы орган Елбасының тапсырмасымен құрылғалы отыр. Ол банк секторындағы тәртіпті сақтап, азаматтардың микроқаржылық сектордағы құқылары мен мүдделерін қорғайтын болады, сонымен қатар тұтынушылық несиелендіру нарығындағы проблемаларды болдырмауға қызмет етеді. Микронесиелеу ұйымдары енді келісімнің шарттарын тек қарыз алушыға пайда келтіретін жағдайда ғана өзгерте алатын болады», деді ол. Сонымен бірге ол заң жобасын әзірлеушілермен бірге депутаттардың жұмыс тобы құжатты әлі де жетілдіре түсуі керектігін ескертті.
Отырыста қаралған екінші заң жобасы «Қазақстан Республикасының атқарушылық іс жүргізу мәселелері бойынша кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» болды. Заң жобасы атқарушылық іс жүргізу саласындағы заңнаманы жетілдіруге және атқарушылық құжаттарды мәжбүрлеп орындату саласында қалыптасып отырған қоғамдық қатынастарды реттеуге бағытталған. Сондай-ақ осы заң жобасын қабылдау арқылы жеке сот орындаушыларының қызметін жетілдіру және атқарушылық іс жүргізудің тиімділігін, атап айтқанда, сот орындаушысы қабылдайтын процестік құжаттарды, әрекеттерді оңтайландыру арқылы арттыру және осы әрекеттердің дәйектілігін айқындау; заманауи технологияларды енгізу; атқарушылық іс жүргізу тараптары үшін мәжбүрлеп орындату жүйесінің ашықтығы мен қолжетімділігін арттыру; жеке сот орындаушыларының тәртіптік практикасын жетілдіру; «Астана» халықаралық қаржы орталығының сот актілерін атқарушылық құжаттар тізбесіне енгізу; мемлекеттік еңбек инспекторлары жұмыс берушілердің жалақы төлемеу мәселелері бойынша берген ұйғарымдардың тиімді орындалуын қамтамасыз ету сияқты міндеттерді шешуге мүмкіндік береді.
Күн тәртібіндегі мәселелер қаралып болған соң депутаттар орталық атқарушы органдарға арналған өздерінің сауалдарын жолдады.
