Бұл күндері С.Торайғыров атындағы облыстық кітапхана ғимаратында орналасқан «Рухани жаңғыру» өңірлік жобалық кеңсесіне келушілер аз емес. Мұнда білім беру, мәдениет, ішкі саясат, әлеуметтік қорғау, тілдерді дамыту, Жастар ісі жөніндегі басқармалардың, қалалық әкімдік қызметкерлері еңбек етеді. Жобалық офистің нақты міндеттері белгіленіп, арнайы жоспар құрылды.
Сонымен бірге 6 арнайы жоба және 6 кіші бағдарлама бойынша ғалымдар, мемлекеттік мекемелер, үкіметтік емес ұйымдар өкілдері бар ғылыми-мәдени-әдеби және археологиялық жұмыс топтары құрылды.
Топ өкілдері спикерлер пулын құрып, өңір тұрғындарымен кездесулерге қатысады. Жұмыс тобымен бірлесіп, бағдарламаның бағыттары бойынша жоспарлар әзірленді.
Бастысы, «Рухани жаңғыру» бағдарламасын жүзеге асыруда өткен жылы «Ұлы даланың жеті қыры» мақаласына орай «Ұлы дала» этнофестивалі, «Ертіс синема» халықаралық кинофестивалі, «Ертіс думаны», «Этноауыл», «Ертіс променад», «Рухани жаңғыру» патриоттық форумы, «Жыл жанашыры» жобалары басталды.
Өңір бойынша 78 нысаннан тұратын киелі орындардың тізімі әзірленді. Осы тізімдегі Баянауылдағы Мәшһүр Жүсіптің, Екібастұздағы Исабек ишанның кесенелері, Баянауылдағы Қоңыр әулие үңгірі, Жасыбай батыр ескерткіші, Ақкөл-Жайылма өңірі «Жалпыұлттық сакралды орындар» кітабына және басқа 36 нысан «Өңірлік сакралды орындар» кітабына енді. Сакралды жерлердің басым бөлігі – Баянауылда.
Қазір тақырыптарға сай материалдарды жинақтау және зерттеу жұмысы жалғасуда. Мамандар сакралды орындар географиясы туралы Android және iOS операциялық жүйелеріне сәйкес ұялы телефондарға орнатылатын қосымшалар әзірлеу үстінде.
Баянауылдағы Сабындыкөлдің жағасында Абылайханның тасы бар. Осы көлдің жағасында Қанжығалы руының билері Абыз бен Шомақ Абылайдың құрметіне үлкен той ұйымдастырып, жас сұлтанды күтіп алған деседі.
Ал Ертіс ауданындағы Найза, Май ауданындағы Абылай жүрген жерлер туралы жергілікті халық арасында көп айтылады. Жорық кезінде Абылай сұлтанның ордасы қонып, жауынгерлері тыныққан жайлаулар бар. Бұл жердің Найза деп аталуының өзі Абылайдың атымен байланысты. Аңыз бойынша, осы аумаққа Абылай сұлтан найзасын қадап кеткен екен. Тарих қатпарларында жатқан осындай мәліметтер аз емес.
Облыс аумағында Тарихи-этнографиялық, археологиялық экспедициялар да басталады. Ғылыми еңбектер жазылып, ғылыми-көпшілік фильмдер шығарылуда. Ал «Кереку өңірінің киелі жерлері балалардың көздерімен» жобасы оқушыларға педагогтермен бірлесіп, еліміздің қасиетті жерлерін зерттеуге мүмкіндік беруде.
Облыстағы мемлекеттік педагогикалық университеті Margulan Centre археологиялық орталығы өңірдің киелі жерлер ескерткіштері бойынша ғылыми тұрғыдан жүйелеп, зерделенген мәліметтерден жинақ шығарып, жалпы көпшілікке қолжетімді және түсінікті болатын сайт жасады.
Тағы бір рухани бастама «Абай атамыз ел аралап жүр» жобасы бастау алды, ол өңірдегі белгілі абайтанушы Даниял Әсеновтің қатысуымен моноспектакльдер циклынан тұрады.
Биылғы бағдарлама аясында облыс орталығында жерлесіміз, әнші композитор Естай Беркімбаевқа арналған ескерткіш пен музей ашылмақ. Бұрынғы «Стикс» мектебінің ғимаратында балаларды көп тілде тәрбиелейтін 250 орындық балабақша ашылады. Бұл жаңалықтар жуырда облыс әкімінің орынбасары Асхат Ораловтың төрағалығымен өткен жиында айтылды.
Осы жиында «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында өңірдегі ішкі саясат бөлімдерінің басшылары өздері әзірлеген жобалар барысымен таныстырды.
Алғашқысы – Екібастұз қаласы Ішкі саясат бөлімінің басшысы Зинаида Мұхаметжанова таныстырған Ақкөл-Жайылмадағы Исабек ишан кесенесінің маңын абаттандыру, этно-фольклорлық ансамбль құру және Бауыржан Момышұлына ескерткіш орнату жобасы көңілден шықты. Қалада «Туған жер» арнайы жобасы бойынша жүзеге асырылып жатқан тың жоба – «Сәбилер аллеясында» жаңа туған əрбір нəрестенің құрметіне ата-анасы белгіленген жерге ағаш отырғызады. Осындай жақсы жаңалықты Ақсу қаласы жалғастырды. Қалада «Ақсу толқыны» атты бірінші дәстүрлі әндердің республикалық байқауы басталады. Байқау кезінде әнші Байғабыл Жылқыбаевтың мүсіні туған ауылы Құркөлде бой көтереді.
Осы бір игі мәдени шара Аққулы ауданында да жалғасады. Халық әртісі, күйші Рүстембек Омаровтың 100 жылдығына орай «Күй өнерінің сарыны» атты күйшілер байқауында «Жастық шақ» күйін аудан жастарынан құралған 100 күйші бір уақытта орындайды.
Жастар жылы аясында аудандық Жастар орталығы ұйымдастырған «Жас шабандоз» жобасы аясында бәйге, асау үйрету, аударыспақ сияқты ат спорты ойындары өтеді. Сонымен бірге Аққулы ауданынан ұсынылған «Тұз city» жобасы Тұздыкөлге келушілердің санын көбейтуге тиіс. Жоба демалушыларға киіз үйді жалдау қызметі, атқа міну, бассейнге түсу, балалардың ойын алаңы, биенің саумалымен емдеу шарасын жасайды.
Жергілікті кәсіпкер «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы арқылы алған қаржысын көл жағасының көркін келтіруге жұмсамақ.
Ақтоғай ауданындағы «Ақтоғайтану» жобасы да қызықты. Ауданда 2018 жылдан бастап әр мектептің 5-7 сыныптарында «Ақтоғайтану» арнайы курсы енгізілген. Осы арнайы жобада жыл бойына ауданның, ауылдардың шежірелі тарихы оқытылады.
Шарбақты ауданында «Археологиялық ескерткіштерді зерттеу және іздеу жұмыстарын жүргізу» жобасы аясында аудан жайлы тарихи жинақ әзірленуде. Осы бағытта «Ауылым – алтын қазынам» жобасы арқылы Успен ауданының да өткен тарихы түгенделмек. Бұл күндері аудан мен ауылдардың құрылуы, өткен ғасырлардан қалған шежірелер жинақталуда. Ауданның маңында археологиялық экспедиция мүшелерімен бірлесе отырып қорғандар мен үйінділерге қазба жұмыстарын жүргізу және оларды зерттеу жоспарлануда.
Алдағы жазда Әулиекөл, Қимақ қағанаты – Байдала, Кенжекөл және Железин аудандарына археологиялық, ауыл-ауылды аралауға этнографиялық экспедициялар шығады.
Ал Баянауыл ауданында «Ruhty Qazaqstan» жобасы барысында аудандағы республикалық маңызы бар қасиетті орындарға экскурсиялық тур ұйымдастырылады. Облыс әкімінің орынбасары Асхат Оралов Баянауылды «Рухани жаңғыру» бағдарламасы бойынша дамытудың жеке бағдарламасын әзірлеу жөнінде ұсыныс жасап отыр.
Сарапшылық кеңес мүшелері бұл ұсынысты бірауыздан қолдап, алдағы уақытта оған өз көмектерін көрсетуге әзір екендерін айтуда.
Железинка ауданында «Рухани жаңғыру» бағдарламасы бойынша «Шабыт» балалар мен жастар орталығы ашылады. Және де өңірде «Tildes» тіл орталығы арнайы жобасы аясында латын графикасын оқыту орталығы жобасын іске асыру ұсынылды. Оқыту орталығы аудандық кітапханада ашылады.
Тағы бір ерекше жобалар: Ертіс және Май аудандарында өңірдің экожүйесін жақсартуға бағытталған «Алмалы бақ – саялы өмір» жобасы аясында 200 алма ағашы отырғызылды. Аудандар тамшылап суару тəсілімен алма ағашын егіп, өнім алып, жастарды еңбекке баулуды жоспарлауда. Алдағы уақытта алма ағашына толы демалыс орындары жасалады.
Тереңкөл ауданының жастары Новосібір облысына іссапармен барып, қандастарымызбен кездесіп, ұлттық құндылықтарымызды таныстырады. Осы ауданда өмір сүрген дінтанушы, тәлімгер Сейділдә қажы Түйтебекұлының кесенесі де жобалануда.
Ал Павлодар ауданы Оңтүстіктен көшіп келген отбасылардың басын қосып, оларды жергілікті жұрттың қазақы дәстүрмен ерулік беру салтына арналған «Арнау» концерттік-мерекелік фестиваліне шақырады.
Әрине, өңір үшін әр жоба орындалуымен маңызды. Өйткені, бүгінгі жоба – жас ұрпаққа қалатын ертеңгі мұра.
Ғалымдар мен өлкетанушылардың, меценаттардың көмегімен ата-баба тарихын кеңірек білуге, ұлттық, отбасылық құндылықтарды тереңірек түсінуге жетелейтін игі істер жасалды.
Көпшілікке беймәлім тарих беттері қайта ашылды. Өңірдегі қасиетті орындарды реттеу жүйелі түрде жаңғыртыла бастады.
Халқымыздың ұлттық келбетін, ерекшелігін, салт-дәстүрі мен өнерін танытатын дүниелерімен өзге ұлт өкілдері танысты. Сондықтан «Рухани жаңғыру» аясындағы әр жобаға жауапкершілікпен қарауды, оның орындалып, жүзеге асуына мән береміз.
Ернұр ДӘУЕНОВ,
облыстық ішкі саясат басқармасының бастығы
Павлодар облысы
