Аталған саланың өкілдері біздің елдің бұл қадамға үлкен дайындықпен келгенін айтады. Бүгінгі таңда Қазақстан халықаралық еңбек ұйымының 189 конвенциясының 24 конвенциясын, оның ішінде 8 негізгі конвенцияны бекітті. Халықаралық еңбек ұйымдарымен арадағы тиімді ынтымақтастықтың дәлелі – Қазақстанның ұлттық заңнаманы еңбек саласындағы халықаралық нормаларға сәйкестендіруі және еліміздің осы халықаралық ұйымдағы ұстанымының нығайғаны.
Жуырда Алматыда өткен халықаралық жиынға қатысқан Мемур-Сен ұйымының (Түркия) халықаралық қарым-қатынастар департаментінің директоры Осман Тимуртастың пайымдауынша, бүгінге дейін «шешу керек» деп назар аударып жүрген түйткілдердің бәрі алдағы уақытта бізді күтіп тұрған мәселелердің қасында түк те емес екен.
– Оңтүстік Кореядағы, Жапониядағы өндіріс орындары жасанды интеллектінің көмегіне жүгіне бастады, бұл жұмыс орындарының қысқаруына әсер етті. Бұған дейін еңбек адамдарының әлеуметтік жағдайы, жалақысы толғандырып келсе, енді біз әлемдік деңгейдегі мәселемен бетпе-бет тұрмыз. Жұмыс күші жұмыс көзі болса ғана керек. Егер адамның орнын робот басса, адам екінші орынға ысырылып шығады. Сондықтан жұмыс күшінің сақталып қалуы үшін күресуіміз керек. Жасанды интеллект, робот адамның орнын алмастыра алмайды. Роботтардың адамдарды басқаруына жол бермеуіміз керек, – дейді О.Тимуртас.
Ол өз кезегінде Түркия барлық елдердегі халықаралық еңбек ұйымы федерациясының интеграциялануына көмек беруге дайын екенін айтып өтті. Түркия мемлекеттік қызметшілер кәсіподағы конфедерациясы жақында ғана Ыстанбұлда үлкен ғимаратқа көшіпті, штаттық кестесі де ұлғайыпты. Ендігі кезекте Орталық Азия елдерімен байланысты тереңдетуге басымдық беріп отыр екен. Ол Қазақстан мен Түркияның осы саладағы жұмысын үйлестіре отырып жүргізуге ұсыныс жасады.
Ал Моңғолия Кәсіподақтар конфедерациясының бас хатшысы Горчинсурен Адьяаның айтуынша, жұмысшылардың жалақысының көтерілуі Моңғолияда №1 мәселе екен. Себебі 2014 жылдан бері елдің мемлекеттік бюджетінің әлеуметтік шығыс бөлігінде өсім жоқ. Бұған Моңғолия билігіндегі экономикалық дағдарыс себеп болыпты.
– 2018 жылдан бері Моңғолия кәсіподағы Халықаралық валюта қоры бағдарламасының өздеріне қатысты бірнеше тармағының өзгеруін талап етіп келеді. Нәтиже бар. ХВҚ мен ел үкіметі 2018 жылы бюджет секторы қызметкерлерінің жалақысын 8 пайыздан 43 пайызға дейін көтеруге шешім қабылдады. 2019 жылы бұл көрсеткіш 10 пайызға, зейнетақы 12 пайызға өсті, – дейді Г. Адьяа.
БАҚ беттерінде елімізде кейбір салаларда төленетін еңбекақының көлемі экономиканың әлеуетіне сай емес деген пікірлер жиі айтылатыны белгілі. Белгілі экономист Жақсыбек Құлекеев мұндай пікірлерге салмақты себеп барын айтты. Оның пікірінше, Қазақстанда тәуелсіздіктің алғашқы жиырма жылында негізгі қаржы көзі елдің қалыптасуына, қорғанысына, инфрақұрылымына және шекараның шегенделуіне жұмсалған. Сондай-ақ ол айлық жалақы көлемін есептеу кезінде біздің елдегі жағдайды Ресеймен және Беларусьпен салыстыру қажет деп санайды. Ресейде ІЖӨ-нің айлық көрсеткіші 2015 жылы 56 пайыз болса, қазір 48 пайызға түсіп кеткен. Беларусьте шамамен 48, ал бізде 26-25 пайыздың айналасында. Бұл да бізде айлық жалақыны белгілеуде барынша үнемдеуге басымдық берілгенін байқатады. Ал жалпы ТМД бойынша бұл көрсеткіш 46-48 пайыз шеңберінде.
– Тәжікстан мен Қырғызстанның көрсеткіші бізден төмен. Біз қазір экономикалық дамудың жаңа кезеңіндеміз. Кәсіподақ ІЖӨ-дегі айлық жалақы үлесінің көрсеткішін қайта қарауды талап ету керек. Әлеуметтік жағдайды біз шешпесек, онымен өзгелердің айналысатынын жан-жағымыздағы елдерден көріп жүрміз. Бұл да кәсіподақ ұйымдары шындап айналысатын мәселе, – деп атап өтті Ж.Құлекеев.
Оның сөзіне қарағанда, мемлекеттің шығыс бөлігінде әлеуметтік сала, денсаулық саласына бөлінген қаржының үлесі бойынша Қазақстан ТМД елдерінде көш соңында қалып қойыпты. Өзбекстан мен Тәжікстан елдерінде бұл көрсеткіш 10 пайыз шамасында болса, Қазақстанда 6-8 пайыздың айналасында ғана.
– Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев әлеуметтік сала үшін Ұлттық қордан қосымша трансфер бөлуді, ел бюджетіндегі әлеуметтік сектордың үлесін 10 пайызға жеткізуді тапсырғанын білесіздер. Сөйтіп сәуір айынан бері көп балалы отбасыларға әр бала үшін 21 мың теңгеден жәрдемақы беріле бастады. Бұл да ішкі нарықтың сыйымдылығына, халықтың әл-ауқатына әсер етеді, – дейді Ж.Құлекеев.
Кәсіподақтар федерациясы төрағасының орынбасары Сатыбалды Дәулеталин осы маңызды шара барысында кәсіподақ мәселелерінің терең талқыланып, әлеуметтік-еңбек қатынастарын жетілдіру, еңбекшілерге арналған кепілдіктерді нығайту және әлеуметтік тұрақтылықты сақтау тақырыбында тұшымды ойлар айтылғанын, мұның бәрі алдағы уақытта қаперге алынатынын айтты. Әлем жаңа жаһандық жағдаяттармен ұшырасып жатқан кезде әлеуметтік мәселелердің шешімін табуға ықпал ету, кәсіподақтар жұмысын жетілдіру өте өзекті болмақ.
– Жаңа технологиялардың пайда болуы өндірістегі құрылымның жаңаша формаларын қалыптастыруға әсер етуде. Бұл өзгерістер жаңа мүмкіндіктерге жол ашады. Біз еңбек нарығын жетілдіріп, көлеңкелі жұмыс берушілермен күресіп, жұмыс күші сапасын арттыруға бар ынта-жігерімізді салуымыз керек. Қазір 2 миллионға жуық мүшесі бар кәсіподақтар федерациясы еңбек нарығын қауіпсіз етуді де басты назарға алады, – деді С.Дәулеталин.
Биыл наурыз айында еліміздің Кәсіподақтар федерациясы Үкіметке Халықаралық еңбек ұйымдарының бес конвенциясын ратификациялау мүмкіндігін қарастыру туралы ұсыныс жасап, әлеуметтік әділетсіздік пен теңсіздіктің артып отырғанына алаңдаушылық білдірген болатын. Соған орай еңбек нарығының икемділігін арттыру, жұмысшы күшінің сапасын, еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ету бағытында нақты іс-шаралар қарастырылуда.
АЛМАТЫ