ҰБТ-2019: қандай өзгеріс бар?

Осымен 16-шы рет өткізі­летін сынақ 30 маусымға дейін жал­ғасады. Тестілеуде бақ сы­нау­­шылардың басым бөлігі – биылғы мектеп бітіруші түлек­тер, 17,8 пайызы – өткен жыл­дардағы мектептер мен колледж­дердің түлектері.

Білім және ғылым министрлі­гінің мәліметіне сүйенсек, ҰБТ тапсыруға ниетті мектеп бітіру­ші­лердің белсенділігі был­тыр­ғы­­­мен деңгейлес. Былтыр тесті­леу­дегі сұрақ­тар­дың 50%-ы жа­ңар­тылса, биыл 30 пайызы жаңартылды.

Грант бөлінісі. 2019 жылғы үміт­керлерге 51 085 грант бөлін­ді, бұл былтырғымен салыс­тыр­ғанда (53 594 грант) екі жарым мыңнан астам грантқа аз. Жалпы, грант бөлінісі болашақта қандай мамандықтарға сұраныстың жоғары екенін көрсетеді. Соның бір айғағы биыл өнер саласын таңдағандардың айы оңынан тууы әбден мүмкін. 2018 жылы өнер саласы мамандықтарына небәрі 300 грант бөлінсе, биыл 1315 орынға, яғни бес есеге арт­қан. Бұл – тамаша мүмкіндік.

Есесіне биыл Ақпараттық-ком­муникациялық технология­лар (5977) мен инженерлік ма­ман­дықтарға (15011) бөлін­ген грант саны былтырғы техни­ка­лық және технологиялық маман­дықтарға берілген 24 737 орынға жетпейді.

Тағы бір көңіл қуантарлық өсім шетелден келген этностық қазақтарға бөлінген гранттарға қатысты.

2018 жы­­лы мемлекеттік білім беру гранттарын шетел­дегі қа­зақ диас­пора­сы­ның 862 өкі­лі иеленсе, биыл осын­дай үміт­­керлерге 2450 грант бөлі­ніп отыр. Өйткені білім алу арқылы елге бір табан жақындауды қалайтын қандас­тарымыздың қатары артып келеді.

Бір айта кетерлігі, биыл педаго­гика­лық мамандық­тарға берілетін грант саны былтырғыға қарағанда 4 мың­ғ­а жуық орынға азайды.

Төрт мәрте тест тапсырады. Биыл­ғы жаңалықтардың ішіндегі ең негіз­гілері ретінде талапкерлердің жыл басынан бері 4 рет сынақ тап­сыруға мүмкіндік алғанын атап өткен жөн. Былтыр бұл мүмкіндік тек екі рет беріл­ді. Яғни, маусым айын­да грант үшін, ал тамыз айында шектік балл жинау арқылы ақылы негізде оқуға түсу үшін берілген болатын. Ал биылғы қаңтар, наурыз және тамыз айларындағы тестілеуге қатысу үшін бел­­гіленген соманы төлеп, сы­наққа қатысып, сол арқылы еліміздегі ЖОО-лардың кез келгеніне ақылы оқуға түсуге болады. Соның нәтижесі бо­йынша арнайы сертификат беріледі, бірақ ол грант алуға жарамайды. Ал грантқа түсуді тек маусым айындағы сынақ қорытындысы ғана шешеді.

Тест тапсырмай түсе­тіндер. Та­ғы бір жаңалық: енді ақылы негізде оқу­ға түсетін колледж түлектері ҰБТ тап­сыр­майды. Біз жоғарыда биылғы үміткерлердің 20 862-сі, яғни 17 па­йыздан астамы – өткен жылдардағы мектептер мен колледждердің түлек­тері екенін жаздық. Олар – грантқа тала­сушылар, сондықтан ақша төлеп оқу­ға мүдделілер ғана тест тапсырмайтынын ескерген жөн.

Мүмкіндік. Магистра­турадағы кейбір талаптар енді бакалавриатта грант алуға пайдаланылмақ. Мәселен, магистрант атану үшін алдымен шет тілінен сынақ тапсыру керек. Ал егер үміткердің қолында IELTS секілді ха­лықаралық сертификаты болса, бірден екінші кезеңге ең жоғары балл жинап өтеді. Осы талап бакалавриатқа түсу ережелеріне бекітілді, өйткені жыл сайын шет тіліне және соған сәйкес мамандықтарға сұраныс артып келеді, сондай-ақ ҰБТ-ны таза ағылшын ті­лінде тапсыруға ниет­тілер­дің де қатары көбеюде. Осы­ны ескерген ми­нистрлік ха­лық­аралық сертификаттары бар немесе шет тілін білетіні расталған тұлғалар шет тілі пәнінен тест тапсырмайтынын, оларға автоматты түрде ең жоғарғы 40 балл берілетінін хабарлады. Қоса кетейік, биылдың өзінде халықаралық сертификат иеленген түлектердің саны 708-ге жеткен көрінеді.

Ерекше құжат. Барлық бітіру­шілерге тестілеудің қо­рытын­дысы көр­­сетілген сер­тификатпен қоса маңызды мәліметтер жазылған арнайы құжат берілмек. Осы ар­найы парақшада құжат өткізуге болатын білім беру бағдарламаларының тізі­мі, бөлінген гранттар саны, өткен жыл­дары өткізілген орындар бо­йынша конкурстың қорытындысы көрсе­тіледі. Сондықтан бұл құжатқа ерекше назар аударған артық болмайды.

Тағы бір жаңалық – жаңа классификатор енгізілгені. Соған орай гранттар білім беру бағдарламаларының топта­рына бөлінеді. Айталық, «Ақ­парат­­тық технология­лар» тобы бар, ол ақпа­раттық жүйелер, блокчейн, big-дата, информатика, жал­пы компьютерлік білім беру бағдар­ламаларын қамтиды. Енді осы «Ақ­параттық тех­нология­лар» тобына 500 грант бөлінсе, гранттардың кон­кур­сына жоғарыдағы топты таң­даған үміткерлер ғана қатыса алады. Соған сәйкес грант иегері университетке түскенде аталған топтың білім беру бағдарламасын таңдайды және сол бойын­ша оқиды.

Білім және ғылым министрі Асхат Аймағамбетов өткен сенбі күні болған Үкімет отырысында тестілеу өтетін барлық аудиториялардың ұя­лы байланысты бәсеңдететін құрыл­ғылармен, бейнекамералармен 100% жабдықталғанын, ҰБТ өткізілетін пункт­терде бейнетранс­ляция жасайтын мониторлар­ ор­на­тылғанын мәлімдеген болатын. Еліміздегі бас педагогтың ескер­туінше, талапкер­лердің сырттан қан­дай да бір көмек күтуі немесе дайын жауаптарды пай­да­ланам деуі нәтижесіз болмақ. Сол себепті біліміне сенгендер ұтып, заң бұзғандар гранттан тұтылады. Ай­­та кетейік, жедел ақпарат алмасу мақсатында ми­нистрліктің және Ұлт­тық тес­тілеу орталығының call-орталықтары былтырғыдай тұрақты түрде жұмыс істейді.