Екінші жағынан, біздің экономикада «қарыз құдығы» деген түсінік бар. Сатистика бойынша халықтың негізгі бөлігі яғни 60-70 пайызының несие төлеу қабілеті төмен. Мұндай күрделі мәселені қаржылық шешімдер арқылы алдын алмайтын болсақ, мемлекет үшін күрделі мәселеге айналуы мүмкін. Яғни несие тұңғиығына батқан халықтың көбеюі елдегі әулеметтік құрылымның өзгеруіне әкеледі. Одан кейін қылмыстың да саны артады. Айта кетерлігі, қандайда бір ипотекалық, иә болмаса автонесие алғандарды емес, тұрмысына қажеттіліктен алынған кепілсіз несиелерге кешірім жасалмақ. Сондықтан бұл бастаманы Мемлекет басшының әлеуметтік саланы дамытуға арналған шарасы деп атауға болады. Жасыратыны жоқ, бір кездері екінші деңгейлі банктердің басына қара бұлт үйірілген кез де болды. Олар сыртқы халықаралық қаржы институттарынан несиені 3-4 пайызбен алып, еліміздегі несие алушыларға 15-20 пайызбен беретін. Кейін қаржылық дағдарыстың сілемі сезіле бастаған кезде таяқтың бір ұшы елдегі екінші деңгейдегі банктерге түсіп, олар банкрот болуға шақ қалып еді. Өйткені, олардың алған несиелерінің пайыздық мөлшерлемелері қайтарылмай, төлем қабілеті кеміді. Сол тұста мемлекет әртүрлі бағдарламалар енгізіп, банктерге көмек көрсеткен болатын. Енді мемлекеттің кезінде көрсеткен көмегін қайтаратын уақыт келді деп есептеймін. Сонымен қатар бұрын-соңды жасаған қателіктерді қайталамас үшін заң аясында несие алуға кірісі жетпейтін азаматтарға несие бермеу туралы Жарлықта айтылған. Бұл өте орынды шешім. Себебі, бізде кейінгі жылдары онлайн несие беретін жекелей қаржы институттарының саны күрт өсті. Олар несие алатын халықтың жағдайына, кірісіне қарамай, тым жоғары пайызбен қарыз береді. Мысалы, 1 млн теңгеге дейін несие алып, оны төлеуге шамасы 2-3 айға ғана жетіп, қалған уақытта өсімі артып, қарызға белшеден батып жатады. Мұның соңы жағдайдың күрделенуіне әкеп тіремек. Несие алуға шектеу қою − адамдардың жұмыс істеуін ынталандырады.
Бауыржан ИСКАКОВ,
Тұран-Астана университетінің доценті, экономика ғылымдарының кандидаты
