Кері кеткен кезек

Аталған министрліктің де­ре­гіне сүйенсек, елімізде 3640 же­кеменшік балабақша бар екен. Бұл біздегі барлық (1134) мек­тепке дейінгі ұйымның 35 пайызын құрайды. Демек, 3-6 жастағы балалардың осынша үлесі мем­лекеттік балабақшаға мұқ­таж. Әлі 3 жасқа дейінгі бала­лар туралы сөз қозғамадық. Бала­сын балабақшаға бе­ре алмай отырған ата-аналардың көбі – ірі қалалардың тұрғындары. Же­ке балабақша мегаполистер­де жеткілікті, алайда оның бағасы қол­жетімді емес. Мәселен, елор­дадағы жеке балабақшалар бір балаға 30-50 мыңның арасында ақы алады. Элита санатындағы ба­лабақшада баға бұдан да қымбат. Ал мемлекеттік бала­бақ­шаға астаналықтар бір бала үшін жасына қарай 10-14 мың теңге ара­лы­ғында ақы төлейді. Екі-екі жарым есе арзан болғандықтан, кім де болса баласын мемлекеттік бала­бақшаға беруді жөн көреді. Бі­рақ оған кезекке тұруы тиіс. Ке­зек алады. Алайда ол кері кетеді.

Аманжол Телісжанұлының 2 жарым жастан асқан қызы бар. Кіш­кентай қызғалдағы елор­дадағы жеке­меншік бақшаға барады. Оған айына 40 мың теңге төлейді. Бұл – тек балабақшаға бе­рілетін сома, оның сыртында баланың киім-кешегі бар. Кейде балабақшаға қажетті құралдар да ата-ананың ақшасына алынады. Сол себепті қызын кезекке қойған. «Қызым дүниеге келген 2017 жылдың басында автоматты түрде кезекке қойылды. Сонда ол тізімге 373-ші болып тіркелді. Біз 2-3 жылдың ішінде кезегіміздің келетініне сенімді жүрдік. Мамандар кезек қоятын www.indigo24.kz сайтын жақында жаңартты. Сол процестен кейін кіріп қарасақ, 983-орынға түсіп қалыппыз. Одан кейін тізім тағы төмендеді. Кезегіміз 3 есеге кері кетті. Ол неге алға емес, артқа жылжиды?», дейді ата-ана. Осы сұрақпен сайттың онлайн қыз­мет­керіне шыққан, бірақ ешкім жауап бермеген. Жауап күтіп жүр­генде кезек алатын уақыт та жетеді. Ата-ана амалсыз әкім­шілік қызметкерлерінің үстінен шағым жасайтынын, тиісті тек­серіс жүргізетін жоғары ве­домс­тво­ларға арызданатынын айтады. Сонда ғана аталған сайттың хабарлама бөліміндегілер: «Бірінші әскери қызметкердің, одан кейін көп балалы, үшінші мүгедек балалары бар отбасылар балабақша кезегіне қол жеткізеді. Сіздің кезек сондықтан кері кетті», деп түсіндірген. Ал ата-ана: «Жарайды, 100, тіпті 200 орынға шегінсін, бірақ 610 орынға неге кері кетеді? Көмекке мұқ­таж отбасының балаларын дәл біз қол жеткізетін уақытта неге алдымызға тір­кей салды? Бұдан бұрын, кезекке қоярдың алдында неге соның бәрі ескеріліп барып бөлінбейді?», дейді жанайқайын жеткізген А.Телісжанұлы. Оның ойынша, жауапты тұлғалар қай отбасыдан қанша балаға орын берілетінін, қайсысы қай орынды алғанын айту керек. Өйткені осы жүйенің өзі ақпарат ашық, айқын болу мақсатында құрылған. Бірақ ешкім түсіндіру жұмысын жүргізбейді.

Жүйенің де жүйесі бар

Кері кеткен кезек мәселесінің мәнісін сұрап бас қаланың білім басқармасына хабарластық. Басқарма басшысының орынбасары Дулат Шайкенұлы қандай да бір пікір біл­діруден бас тартып, баспасөз қыз­метіне сілтеді. Сондықтан жоға­ры­да­ жанайқайын жеткізген ата-ана А.Телісжанұлының қызы кезек­ке қойылған №68 «Балбұлақ» бала­бақ­шасының меңгерушісі Қарашаш Қами­доллақызымен байланыстық. Оның айтуынша, балабақша кезегіне жолдама беретін жүйе өте тиімді әрі жемқорлыққа жол бермейді. Оны ата-аналар да растайды екен. Кез кел­ген ата-анаға түсіндіру жұмысын жүргізетінін айтқан балабақша басшысы аталған мектепке дейінгі ұйымға қазірде 2-3 жасқа дейінгі 30 балаға орын барын жеткізді. Ал жоғарыдағы жайтты бұрын жеке кезекте тұрған үш түрлі отбасын (әсери қызметкерлері, көп балалы, мүгедек баласы бар отбасылар) жалпы кезекке қосылуымен байланыстырады. Содан кезек саны 3-4 есеге өсіп кетіпті. Бірақ кезектің берілуі жүйеленген. «Біздегі белгіленген тәртіп бойынша жолдаманы алдымен осы үш отбасының балалары алады, одан кейінгісін кез келген кезектегі отбасының баласына береді. Мәселен, бізде 30 орын бар. 1-орынды әскери, екіншісін көп балалы, сәйкесінше 3-ші жолдаманы мүгедек баласы бар отбасындағы бала алады. Ал 4-ші орынды кезегі келген балаға береді. 5,6,7-орындарды қайтадан жоғарыдағы отбасылардың балалары алса, 8-ші жолдама кезектегі балаға беріледі», деп түсіндірді Қ.Қамидоллақызы. Ма­манның сөзіне сенсек, Оқушылар сарайында 2-3 аптадан бері белгілі бір кестемен астаналық ата-аналарға кеңес берілуде. Электронды жүйе арқылы жолдама алғаннан кейін балабақшадағы мәселе 5 күн ішінде шешіледі. Құжаттарын толықтырып, келісімшартқа отыруға осынша уақыт берілген-ді. «Балабақшамыз қала маңында орналасқандықтан, одан осы ауданның тұрғындары ғана орын алады. Сол себепті кезек жақсы жүруі мүмкін. Алайда біздің кентте алдыңғы үш кезекті алатын отбасылар біршама көп, осыған орай 4-ші кезекті алатын балалардың жолдамасы кідіруі ықтимал», дейді меңгеруші.

Сылбыр сайттың әлегі

Елорда тұрғыны Мөлдір Марат­қызының үлкені 4,5 жаста, ал кішісі 2-ден енді асқан. Екі баласының кезегін көптен бері асыға күтіп жүр. Әкімдік кезек бойынша жолдама беретін күнді маусымның 10-на белгілеген. «Бұл хабарлама көктемде тарады. Содан бері осы датаны күн санап күттік. Жаз жетіп, 10 маусымда таңғы сағат алтыдан бастап компьютердің алдында сайтты күзеттік. Бірақ жүйеге кіре алмадық. Айналып тұрып алады. iKomek-ке хабарласқанда берген техникалық маманы байланыстан тыс жерде. Бүкіл шаруамызды тастап, тағатсыздана тосқанымыз бекерге кетті. Сол күйі сайт­қа да қо­сыла алмадық, жол­да­ма­­ға да қол жеткізбедік», деп қын­­­­жылады. Ата-ананың ойынша, сайт­­­тың әлсіздігін мамандар алдын ала тексеріп, қол­данушыларға хабар та­ратуы тиіс еді. Бірақ олар үш са­ғат бойы күткен бірнеше адамның ша­ғымынан кейін ғана хабарлама та­ратқан көрінеді. Хабарламада сайт жұмысы уақытша тоқтатылғаны, жүйеге шабуыл жасалып жатқаны айтыла келе: «Бір уақытта 500 мыңнан астам адам жүйеге кіруге талпыныс жасады. Қазір техникалық мамандар жұмыс істеп жатыр. Келтірілген ыңғайсыздықтар үшін кешірім сұраймыз», делінген. Қалалық білім басқармасы сайт қайта іске қосылса, алдын ала хабар тарататынын мәлімдепті. 

ІТ маманы Ербол Серікбай бізге ата-ананың «Электронды жүйе жөн­ді жасалмаған» деген шағымын: «Мемлекеттік мекемелердің сайты жеке­меншік компаниялардың тендер ұтып алуы арқылы әзірленеді. Ал сайттың жұмыс істеу жылдамдығы оның ұтқырлығына және техникалық маманға байланысты. Кей компаниялар сайтты басқа бір порталдың шаб­лонына салып жасай салады. Енді бір сайтта 5 қызметкердің жұмысын бір адам атқарады. Осының нәтижесінде сайттың жұмысы нашарлайды», деп түсіндірді. Қызметкер қай кезде жұмысына салғырт қарайды? Айлығы аз болғанда. Ал компания қандай жағ­дайда 1 қызметкерге 2-3 адамның ай­лығын беріп, 5 қыз­­меткердің жұ­мысын істетеді? Қал­­ған 1-2 адам­ның жалақысын жым­қырғысы келгенде. Оған қоса, аз ақ­шаға дайындалған қуаттылығы нашар сайтты бұзу да оңай екені белгілі. Бүкіл ата-ана телміріп отырған www.indigo24.kz секілді сайт­қа бір мезетте миллиондаған қол­данушы қосылуы үшін мейлінше қуатты болуы қажет-ақ. Мемлекет оған лайықты қаржыны бөлген болар, бі­рақ оның жұмсалуы қаншалықты қада­ғаланып жатыр? Мәселе – сонда.

Баяғы жартас емес пе?

Балабақшаның кері кететін кезегі туралы осыған дейін де сөз болған еді. «Ақ жол» партиясының депутаттық фракциясы 2015 жылы сол кездегі Премьер-Министр Кәрім Мәсімовтің атына «Бүгінде жас отбасыларға бүлдіршіндері үшін мемлекеттік балабақшадан орын алу үлкен мә­селеге айналып отыр» деп басталатын сауал жолдаған. Депутаттық сауал­да жоғарыда біз жазған жайттармен қоса мемлекеттік балабақшадан орын алу үшін ата-аналардың жыл­дар бойы тиісті мекемелердің табал­дырығын тоздыруға тура келетіні ай­тылған. «Бұл саладағы орынды бөлудегі бюрократтық бөгеттер мен тау­сыл­майтын тежеулер көпшіліктің наразылығын тудырып, жыл сайын үлкен дау-дамайға айналуда» деген сауалда заңбұзушылықтардың кездесетіні де көрсетілген.

«Жүйе жаңарды, жұмыс жақсарды» деген сөздер жалаң ақпарат емес пе? Өйткені жүйе 4 жылдан бері бір ізге келмеген, көптің көңілінен шықпай тұр. Әлі де сол жанайқай, жолдан қосылатын жандар, бәз-баяғы кері кететін кезек, артқа жылжитын орын. Жұмыс жақсарса, 4 жылдан бері бұл тірлік неге түзеліп кетпейді?..