Жапония мен ЮНЕСКО Жібек жолы бойындағы туризм картасына өзгеріс енгізбек

Әлемдік туризм картасында Орталық Азиядағы тартылыс нүк­тесі әзірге Самарқан мен Бұхара екен. Бұл факторға олардың бай та­рихтары себеп. Бұл туралы Ал­маты қаласында өткен ЮНЕСКО мен Жапонияның «Орталық Азиядағы Жібек жолын қолдау және басқару стратегияларын әзірлеу» тақы­ры­бында аймақтық семинар кезінде белгілі болды.

Іс-шараға Қазақстан, Қырғыз­стан, Қытай, Жапония, Өзбекстан жә­не Тәжікстанның мәдениет ми­нистрлігінің өкілдері қатысуда. Не­гізгі мақсат – Жібек жолының Дү­ниежүзілік мұра нысандарын талқылау, ортақ дәліздерін сақтау және басқару стратегияларын қайта пысықтап шығу: үш күнге созылатын халықаралық жиында мына тақырыптар талқыға түсті: Бүкіл әлемдік мұра комитетінің «Жібек жолы және Чаньан-Тянь-Шань дәлізі», «Жібек жолы мұралары дә­ліздері», Орталық Азиядағы Жі­бек жолы дәліздеріндегі табиғатты қор­ғау және басқару жайындағы елдерге шолу жасау. 

«Жапония Үкіметі «Жібек жо­лы: Тянь-Шань дәлізі бағдар­ла­рының желісі» тарихи ескерт­кіш­терінің ЮНЕСКО-ның Дүние­жү­зілік мәдени мұра тізіміне енуіне бай­ланысты шын жүректен құт­тық­тайды», – делінген Жапонияның Қазақ­стандағы елшілігі таратқан ақпаратта. 

Жапония 2011 жылдан бері атал­ған нысандардың Дүниежүзілік мәдени мұра тізіміне енуі үшін жан-жақты қолдау білдіріп келеді. Бұл шараларға ЮНЕСКО-ның мәдени мұралары нысандарын сақтау жөніндегі Жапон сенімгерлік қоры арқылы шамамен 1 млн АҚШ долларын да бөлген болатын. 

Айта кетерлігі, Жібек жолының Тянь-Шань дәлізіндегі 7 бағдары Қазақстан аумағында орналасқан. 

Семинарға қатысқан Қытай, Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікмен­стан, Өзбекстан, ЮНЕСКО жә­не ИКОМОС ұйымдарының өкіл­дері Қытай, Өзбекстан және Тә­жік­стан елдерінде табысты өт­кен семинардың жалғасының Жі­­бек жолының бойындағы тарихы терең Алматы қаласында ұйымдастырылғанын жақсылық ны­­шанына балады. Жиынның екінші күні «Тәжірибе алмасу жә­не мәдени ландшафтық туризм» тақырыбымен өткен пленарлы басқосуда Аустралия Батыс уни­вер­ситетінің профессоры, Жібек жолы туристік дәлізі картасы жо­басының үйлестірушісі Тим Вин­тер бізге берген сұхбатында соңғы 1 жылдағы қол жеткен жұ­мыстары туралы айтып берді. Оның пайымдауынша, Ұлы Жібек жолы қашанда тек бір бағытпен өт­пеген және оның көптеген ба­ла­малары мен алғы нұсқалары болған. Бастапқы кезде асыл тас­тар саудасына қатысты «Лазурит жолы», «Нефрит жолы» деп атал­ған. Бұл бағыт Ауғанстанның сол­түстігіндегі Бадахшан тауынан лазу­рит кені және Қашқариядағы Хотан аймағындағы Жаркент өзе­нінің маңайынан нефрит кені ашылуына орай жолға қойылды. Ұлы Жібек жолының алғашқы нұс­қалары мен параллельдері біздің дәуірімізге дейінгі ІІІ-ІІ мың­жыл­дақтарда басталған.

Жапонияның қаржыланды­румен жүзеге асып жатқан жоба нә­ти­жесінде туристердің барған ел­деріне қанша уақыт бөлетіні де бел­гілі болыпты. Мысалы, Қытай, Жа­пониядан келген туристер Қа­зақстанға 2-5 сағат аялдап, одан әрі Өзбекстанға өтіп, Самарқан мен Бұхараға тұрақтайды екен. Спикер біздің елге соншалықты аз уақыт бөлуін төмендегідей себептермен түсіндіріп өтті. Біз әлемдік туризм картасында жерімізді-елімізді та­ныстырған кезде оның тарихына соншалықты көңіл бөле қоймайды екенбіз. Қытай мен Самарқанның арасындағы Түркістанды әлемдік қауымдастық тек мінәжат ететін нүкте деп таниды. Әлем тарихында Түркістан қаласының тарихы 2 мыңжылдықты қамтиды. Алғаш қала атауы Шавғар деген атпен араб жазбаларындағы деректерде кездеседі. Ол – ежелден Орталық Азия мен Тұран даласындағы ең көне қала. XІV ғасырда Қожа Ахмет Ясауи кесенесі салынғаннан кейін Түр­кі әлемінің діни орталығына ай­налды. Түркістандағы Ясауи кесенесі атақты Ақсақ Темірдің бұй­рығымен салынғаны туралы деректер тек аңыз-әспана күйінде. Сол себепті оған соншалықты дең­гейде мән беріле қоймайды екен.

«Түркістан қаласына Қазақстан­дағы халқы ең көп шоғырланған Оңтүстік Қазақстан облысының ор­талығы мәртебесін және облысқа Түркістан атауын беру оң ше­шім болды. Енді Орталық Азия елдері ортақ виза мәселесін шешсе, Түр­кістан да, оның ар жағындағы Арыстан баб кесенесі де әлем турис­­­­терінің назарын өзіне ауда­рады. Арыстан баб кесенесі, Шың­­ғыс ханның шабуылын жарты жылға тоқтатқан Отырар қала­шығының орны Жібек жолы бо­йындағы туризм картасынан орын алуы тиіс», – дейді Тим Винтер.