Қазақстандық үлес қайтсе ұлғаяды?
Сейсенбі, 19 ақпан 2013 7:28
«Нұр Отан» ХДП филиалында облыс әкімі Архимед Мұхамбетовтің төрағалығымен өткен ірі компаниялардың тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді сатып алуында және мемлекеттік сатып алуда қазақстандық үлесті арттыру жолдары қаралған жиында осы бір өзекті мәселе жан-жақты талқыланды. Әлемдік қаржы дағдарысы жағдайында ел экономикасы дамуының ішкі резервінің бірі ретінде қазақстандық үлесті арттыру мәселесін Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев 2009 жылы Шетел инвесторлары кеңесінің пленарлық отырысында көтерген болатын-ды.
Сейсенбі, 19 ақпан 2013 7:28
«Нұр Отан» ХДП филиалында облыс әкімі Архимед Мұхамбетовтің төрағалығымен өткен ірі компаниялардың тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді сатып алуында және мемлекеттік сатып алуда қазақстандық үлесті арттыру жолдары қаралған жиында осы бір өзекті мәселе жан-жақты талқыланды. Әлемдік қаржы дағдарысы жағдайында ел экономикасы дамуының ішкі резервінің бірі ретінде қазақстандық үлесті арттыру мәселесін Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев 2009 жылы Шетел инвесторлары кеңесінің пленарлық отырысында көтерген болатын-ды. Қазақстандық үлес идеясы жыл өткен сайын үлкен маңызға ие болып келеді, өңірдің индустриялық-инновациялық дамуында іс жүзінде қолданылу аясы кеңейе түсті. Елімізде қазақстандық үлесті дамытудың 2010-2014 жылдарға арналған бағдарламасы қабылданып, оны жаңа кәсіпорындар ашу және жаңа өнімдер шығару арқылы, жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды жаңғырту, отандық өндірісшілер тауарларының, жұмыстарының және қызметтерінің ішкі рыноктағы қозғалысын қамтамасыз ететіндей жағдай туғызу есебінен дамытуға баса назар аударылды. Елбасының «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты биылғы Қазақстан халқына Жолдауында бұл мәселеге ерекше мән беріліп, ел экономикасының даму бағыттарын айқындайтын маңызды фактор ретінде атап өтілді. Мұның ішкі рынокты өз тауарларымызбен, жұмыстарымызбен және қызметтерімізбен қамтамасыз етіп қана қоймай, шағын және орта бизнестің дамуына, өндірістің алға жылжуына ықпал ететіні сөзсіз.
Өңірлік дамудың өзегі іспеттес бұл мәселеге байланысты хабарлама жасаған облыстық кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасының бастығы Марат Балмұхановтың айтуынша, мұнай-газ компаниялары арасында тауарлар сатып алудағы қазақстандық үлестің жылдық жоспары 11 пайыздың орнына 9,9 пайыз орындалған, жұмыстар мен қызметтер жоспардағы 82,4 пайыз орнына 73,9 пайыз ғана болған.
Тау-кен кешенінде қазақстандық үлес тауарлар бойынша жоспардағы 11 пайыз орнына 9,9 пайыз, ал жұмыстар мен қызметтер 82,4 пайыз орнына 71,2 пайыз құраған. Жалпы, бұл кәсіпорындарда қазақстандық үлестің межеленген көрсеткішінің төмендеу бағыты байқалады. Облыстың табиғат пайдаланушылары сатып алатын тауарлардың, жұмыстар мен қызметтердің тең жартысынан астамын игеретін екі ірі табиғат пайдаланушы кәсіпорын – «СНПС-Ақтөбемұнайгаз»» және «Қазхром» ТҰК» акционерлік қоғамдарының үлесіне тиесілі. Өткен жылдың қорытындысы бойынша аталмыш компаниялар тауарлар сатып алу жөніндегі келісім-шарттық міндеттемелерін үш-төрт есе арттырған. Үкімет қаулысына сәйкес мониторинг жүргізуге жататын алты кәсіпорында қазақстандық үлестің жоспарлы көрсеткіштері асыра орындалған. Олар «Ақтөбе хром қосындылары зауыты», «Ақтөбе металл емес құбырлар зауыты» акционерлік қоғамдары, «Стройдеталь», «Ақтөбе металл конструкциялары зауыты», «Ақтөбе-нан» және «Ацс» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктері болып табылады. Сондай-ақ, мемлекеттік сатып алуда да ілгерілеушілік бар. Тауарлар бойынша қазақстандық үлес жылдық жоспардағы 43 пайыз орнына 58,1 пайыз, жұмыстар мен қызметтер 86,9 пайыз орнына 90,1 пайыз орындалған.
Қазір біз ішкі рынокты бәсекеге қабілетті отандық өнімдермен қамтамасыз ете алатынымызды сенімді түрде айта аламыз. Өткен үш жылда Индустрияландыру картасының аясында облыста жалпы сомасы 188,3 млрд. теңгені құрайтын 64 өндіріс нысаны іске қосылды. Бұл полиэтилен құбырлар шығаратын, престелген керамикалық бұйымдар жасайтын зауыттардың, жергілікті шикізаттан қиыршық тас өндіретін үш зауыттың іске қосылуына мүмкіндік берген ірі жобалар болды. Бізде металл құрылғылары зауыты жаңартылды, жарылғыш заттар өндіретін Батыс Қазақстан аймағындағы жалғыз зауыт жұмыс істейді, «Керамика» АҚ-та керамика плиткалары шығарылады. Осы жұмыстардың жалғасы ретінде биыл 14 жоба іске асырылмақ, – дейді облыстық кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасының бастығы.
Мемлекеттік үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасының шеңберінде «СКРП-Аманат» серіктестігінде жылына қуаттылығы 7,5 мың тоннаны құрайтын химиялық реагенттер өндірісі іске қосылған. Өндіріс жыл сайын өнім көлемін 25 пайызға ұлғайтып отыруға бағытталған. Осы жерде облыс басшылығы тарапынан өндіріс процесінде химиялық реагенттерді қолданатын жер қойнауын пайдаланушы компанияларға «СКРП-Аманат» серіктестігімен ұзақ мерзімді әріптестік қарым-қатынас орнатқан дұрыс деген кеңес берілді. Облыс әкімдігі бәсекеге қабілетті отандық тауарлар өндірісін дамытып, ішкі рынокта қолданылуы үшін ауқымды жұмыстар атқаруда. Мәселен, осы жұмыстардың ықпалымен Ақтөбедегі металл құрылғылар зауыты «Қазақойл Ақтөбе» серіктестігіне, жаңа цех құрылысы үшін Ақтөбе ферроқорытпалар зауытына өз өнімдерін жеткізіп беріп отыр екен.
Дегенмен, кеңесте жер қойнауын пайдаланушы компаниялардың отандық кәсіпорындарға тапсырыс беруге және жергілікті өндіріс өнімдерін сатып алуға әрқашан мүдделі бола бермейтіні де қағыс қалмады. Мысалы, кеденнің статистикалық мәліметтері бойынша, «СНПС-Ақтөбемұнайгаз» серіктестігінің және оның бас мердігерлерінің, «Қазхром» трансұлттық компаниясының, «Восход Ориел» серіктестігінің 70,0 млрд. теңге көлеміндегі тауарларды шетелден импорттағаны анықталып отыр. Импортталған тауарлар тізімінде Қазақстанда өндірілетін тауарлар да кездеседі. Олардың арасындағы металл цистерналар, электродтар, арнайы жұмыс киімдері, түрлі пластмасса бұйымдар, болаттан, темірден жасалған бұйымдар сияқты тауарларды өзіміздің елден де табуға болады екен. Сондықтан бұларды шетелден сатып әкелудің қанша қажеті бар деген сұрақтың тууы да заңды. Аймақтағы шағын және орта кәсіпкерлік нысандары өз өнімдерін қазақстандық ірі компанияларға өткізуге мүдделі. Алайда, ірі компаниялар әзірге оларды құшақ жая қарсы алуға асығар емес. Жеті жылдан бері жеңіл өнеркәсіп саласында жұмыс істейтін «Азайа» фабрикасының басшылығы өнімдерін ішкі рынокқа өткізу мақсатында облыс әкімдігінен қолдау көрсетуді сұрауы да осындай қиындықтың төбе көрсетіп қалатынын аңғартады. Арнайы жұмыс киімдерін, төсек-орындарды тігуге негізделген фабриканың ішкі рынокта үлкен тәжірибесі бар, өндірістік инфрақұрылымы қалыптасқан. Шығаратын тауарлары сапа менеджменті жүйесіне сәйкес келетін болса, өнімдерін өнеркәсіп секторындағы өзіміздің кәсіпорындарға өткізу үшін фабрикаға қолдау көрсетілетін болды.
Елімізде әйнек өндірісі жолға қойылған. «ҚазСтройСтекло» ЖШС сияқты ірі кәсіпорынның өнімдері сапасы жағынан жоғары стандарттарға жауап беретін болғандықтан, Президенттің қолынан «Алтын сапаға» ие болды. Бірақ осыған қарамастан, «СНПС-Ақтөбемұнайгаз» акционерлік қоғамының бас мердігері болып табылатын «Чжунте Қазақстан» ЖШС өндіріс қажеттіліктеріне қолдану үшін әйнек бұйымдарын Қытайдан сатып алып отыр, сол жақтың кәсіпорындарына тапсырыс беріпті.
Сол сияқты, «АЗНО» акционерлік қоғамы сияқты отандық өндіруші өзі шығаратын мұнай қондырғыларын ел аумағында сата алмай отырғанда, мұнай өндірісімен айналысатын компаниялар шекара асып, шетелдік тауарларды сатып әкелуде. Мұны қалай түсінуге болады? Сонда аталмыш компаниялар кімнің мүддесін қорғайды?
Кеңесте «Қазхром» трансұлттық компаниясының президенті Виктор Тиль және «СНПС-Ақтөбемұнайгаз» АҚ бас директорының орынбасары Такталифум Есенғұлов Қазақстанда жасалған өнімдерді өндіріс процесінде қаншалықты деңгейде қолданатындары туралы баяндап, былтырдан бастап бұл бағытта ілгерілеушілік бар екенін айтып ақталды, болашақта бұл жұмысты әлде де жандандыра түсетіндіктеріне сендірді.
Кеңесті қорытындылаған облыс әкімі қазақстандық сапаны, қазақстандық мазмұнды дамыту жұмыстарын жетілдіруге байланысты табиғат пайдаланушыларға нақты тапсырмалар берді. Облыстың Қазақстанның индустрияландыру картасына 73 жоба ұсынғанын, бұл жобалардың бәрі де қазақстандық мазмұнды дамытуға үлес қосуы қажеттігін алға тартты.
Өңір басшысы ірі компаниялар басшыларына кеңесте көтерілген мәселелердің нәтижесі бір айдың көлемінде қайта қаралатынын жеткізді.
Сондай-ақ, жергілікті тауар өндірушілер өндіретін тауарларының, көрсететін қызметтерінің және атқаратын жұмыстарының сапасына ерекше көңіл бөлуі тиіс екені де ескертілді.
Сатыбалды СӘУІРБАЙ,
«Егемен Қазақстан».
Ақтөбе.
