Тұңғыш Президентіміз «Отанымыздың бас газеті» деп баға берген «Егемен Қазақстан» басылымының байырғы оқырмандарының бірімін. Әр санын асыға күтіп отырамын. Реті келгенде, көтерілген тақырыптарға, мәселелерге орай пікір білдіріп отыратын әдетім бар. Бұл жолы қолыма қалам алуыма Парламент Мәжілісінің депутаты Кәрібай Мұсырманның «Жұмабек Тәшеновке ескерткіш орнатылады» атты мақаласы түрткі болды (25 маусым). Автордың Тәуелсіздік жылдарында Қызылжар қаласының келбеті ажарлана түсті деген ойына мен де қосыламын. Қаламызда жаңа шағын аудандар бой көтеріп, еліміздің азаттығы жолында басын бәйгеге тіккен ұлт тұлғалары ұлықталып, ескерткіштер орнатылды. Қазақстанның бес бірдей облысын Ресей жеріне өтіп кетуден сақтап қалған көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері Жұмабек Тәшеневтің ескерткіші облыс орталығындағы №20 мектептің алаңына қойылды. Елін, жерін шексіз сүйген, сол үшін басын қатерге тіккен күрескер қайраткердің асқақ тұлғасы бүгінде жастар тәу ететін орынға айналған. Тарихи тұлғаларға деген үлкен құрметтің бірі ретінде облыс орталығынан Нұр-Сұлтан қаласына қарай шығатын жолайырықта атақты қолбасшы, батыр, «Елім-ай» дастанының авторы Қожаберген жырау Толыбайұлының еңселі ескерткішінің орын алуын атар едім.
Қасиетті Қызылжар өңірінде ескерткіштер аз емес. Бұл, біріншіден, қаламыздың тарихының тереңде жатқанын аңғартса, екіншіден, елдің амандығы, жұрттың тыныштығы үшін күрескен қайраткерлерден кенде емес екенін айғақтаса керек. Сол сияқты бар ғұмырын халқының азаттығы жолында сарп еткен Алаштың ақиық ақыны Мағжан Жұмабаевтың, Н.Погодин атындағы облыстық орыс драма театрының алдында орын тепкен қос батыр – Қарасай мен Ағынтай бабаларымыздың, аса таяғымен жөн сілтеп, жорыққа аттанып бара жатқан Абылай ханның өр тұлғалары жас буын бойына ерлік, өрлік рух беріп, отанды, елді, жерді сүюге ұмтылдырары сөзсіз. Абай мен Пушкиннің, әнші-композитор, ақын Үкілі Ыбырайдың, сұлу сөздің зергерлері Сәбит Мұқанов пен Ғабит Мүсіреповтің тас мүсіндері де өңірімізден шыққан талантты тұлғаларға деген риясыз сүйіспеншілікті танытады. Біз мақтанышпен айтып отырған бұл ескерткіштер тәуелсіздік жылдарында бой көтерді. Көздері тірісінде еселі еңбектерімен, ерлік істерімен, өткір мінездерімен елге қызмет еткен олардың тау тұлғалары халықтың жадында сақталары хақ.
Кәрібай Иманжанұлы Петропавлдағы ескерткіштердің тарихын егжей-тегжейлі баяндайтын тағы бір мақаласында «маған сүйікті қалам – Петропавлға тағы бір ескерткіш жетпей тұрғандай көрінеді. Омбы қаласы жаққа шығатын жол бойындағы әскери институт маңына ұлы Мағжан тұтас бір поэмасын арнаған қаһарман Баян батырға лайықты ескерткіш орнату қажет сияқты. Ол елдің шетінде, желдің өтінде орналасқан өңірде бүгінгі және болашақ сардарлар мен сарбаздарға айрықша рух беріп, асқақтап тұрса, нұр үстіне нұр емес пе?!» деп орынды мәселе көтеруі біз сияқты аға буынның жанын жадыратады. Қызылжарлықтар Баян Қасаболатұлының ерен ерліктерімен жақсы таныс. Батырдың өр тұлғасы Мағжан Жұмабаевтың «Батыр Баян» поэмасында, жыраулардың шығармаларында, Шоқан Уәлихановтың еңбектерінде ерекше әспеттеледі. Жоңғар шапқыншылығына қарсы күресте ерен ерліктің үлгісін көрсеткен қазақ батырларының ішіндегі шоқтығы биігі Баян болғаны айдай анық ақиқат. Бұл жайында жыраулар толғауларында жақсы баяндалады.
«Сары, Баян мен Сағынбай,
Қырмап па еді жауыңды,
Қуантпап па еді қауымды!», дейді Үмбетей жырау.
Мағжанның шығармалары оқылуға тыйым салынған кездің өзінде қазақтың көп зиялылары «Батыр Баянды» тығылып оқығанын жақсы білеміз. Поэмадағы тұтас батыр образы отаншылдықтың үлгісі ретінде ардақталады.
Былтыр Мағжан Жұмабаев ауданының орталығы – Булаев қаласын Баян батырдың есімімен атау туралы мәселе көтеріп, мақаламыз «Егеменде» жарық көрген болатын. Алайда, бұл өтінішіміз орындалмай қалды. Оның себебін билікте отырғандар кей тұрғындардың қарсылығымен түсіндірді. Менің ойымша, бұл жай сылтау ғана. Аты да, заты да түсініксіз Булаев қаласының атауын Баян батыр деп өзгертсек ешкім тонымызды шешіп алып қалмайды. Керісінше, мұндай ауқымды шаралар келешек ұрпақ алдында жүзімізді жарқын етпей ме? Қазақтың рухын оятқан Баян бабамыздың есімі болашақта бір елді мекенге берілетініне шүбәсіз сенейік. Қызылжардың батысы мен шығысында, оңтүстігі мен солтүстігінде даңқты тұлғалардың еңселі ескерткіштері орын тепсе, ғанибет емес пе?
Тарихи тұлғаларды дәріптеу, олардың халық, ұлт үшін сіңірген ерен еңбектерін жастар арасында насихаттау жүрегі қазақ деп соққан, елінің болашағына бейжай қарамайтын әрбір адамның абыройлы міндеті болуы керек. Бұл жайында «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру», «Ұлы даланың жеті қыры» мақалаларында терең қамтылған. Елдің келешегіне бағытталған бағдарламалар тапсырмаларының жіті орындалуына бәріміз жауапты болуымыз керек. Бойымызда қуат бар кезде сөзімізбен, ісімізбен елге пайдамызды тигізгіміз келеді. Кеңес Одағының орынсыз қанауын, солақай саясатын көп көрдік. Халқымыздың арда ұлдарының есімдерін айта алмайтын шақты да бастан өткердік. Тәуелсіздіктің талбесігінде тербеліп өсіп келе жатқан ұрпақ бүгінгідей жаймашуақ өмірдің мағынасын түсінсе, игіліктердің қадіріне жетсе дейсің. Бұл орайда қазаққа қызмет еткен тұлғаларды дәріптеудің маңызы зор.
Зейнолла ОЛЖАБАЕВ,
еңбек ардагері, Мағжан Жұмабаев
ауданының құрметті азаматы
Солтүстік Қазақстан облысы
