– Ғылыми-фантастикалық роман жанры – жалпы біздің әдебиетімізде сирек кездесетін дүние. Тың туындының әуелі сюжеті туралы айтып өтсеңіз.
– Менің романымның қысқа сюжеті үш қазақ жігіті – Жанғабыл, Аспандияр және Барақ Байбота ғаламның шалғай түкпіріндегі Галактикааралық орталықта он жыл бойы жұмыс істеп жүреді. Кейін оларды өздерінің туған жеріне, Жер планетасына бір тапсырмамен іссапарға жібереді. Онда үш қазақ алдымен Атлантида мемлекетіне барып тапсырманы орындайды. Кейін Қазақстанға, елордаға ұшып келеді. Мұнда олар Қазақстан мемлекеті басшысының қабылдауында болады.
Бұл роман қазіргі адамзат қоғамын орасан зор өзгерістерге ұшыратқан цифрландыру проблемасына, цифрлы революцияға арналған. Шығармада цифрландырудан туындаған Қазақстандағы өзгерістер ғана емес, бүкіл адамзаттың алдында тұрған мәселелер қозғалады. Соның ішінде сандық жүйе үдерісінің мемлекетті басқаруға, өндіріске, құрылыс саласына, көлік жүйесіне, ауыл шаруашылығына, тамақ өнеркәсібіне, білім беруге, медицинаға, тағы басқа салаларға ықпалы жайында әңгіме қозғалады. Цифрландырудың кино мен әдебиетке, мүсін өнеріне, жалпы адамзат шығармашылығына әсері баяндалады.
Ол адамға тек жақсылық қана емес, үлкен күрделі, шешімі қиын мәселелерді де алып келді. Мен өз шығармамда «Сол мәселелерді қалай шешуге болады? Адамға керекті тұстарын қалай дұрыс пайдалануға болады?» деген сұрақтарға жауап іздеуге тырыстым. Романымда бұрын еш жерде айтылмаған, жазылмаған көптеген тың ғылыми-техникалық, жобалаушылық идеялар бар. Солардың бірқатары жұртшылыққа пайдалы болатын шығар деп үміттенем.
– Кітап жазғаннан кейін оны жариялау, көпшіліктің арасына тарату, насихаттау... т.б. мәселелер туындайды. Осы тұрғыдан келсек, романның болашақ тағдыры қалай болады деп ойлайсыз?
– Дұрыс айтасыз. Өте керемет, терең шығарма жазсаңыз да, оны халыққа таныстыру, жарнамалау, насихаттау жұмыстарын жүргізбесеңіз, ол белгісіз күйінде қала береді және оны ешкім оқымайды. Мен осы романымды келешекте ағылшын, қытай, француз, неміс, испан тілдеріне аударсам деп армандаймын. Шетел оқырмандары қызығып оқуы үшін сол елдердің менталитетіне сай келетін, қазіргі бүкіл адамзатты толғандырып жүрген көкейкесті проблемаларды қозғайтын шығармалар керек. Шетелге ұсынатын шығарма өте сауатты жазылған, парасат деңгейі жоғары, көркемдік дәрежесі биік болуы тиіс. Осындай талаптарға жауап беретін шығарма ғана оқырман жүрегіне жол табады. Өкінішке қарай, бүгінгі таңда шығармалары миллиондаған таралыммен шетелге шығып жатқан қаламгерлеріміз болмай тұр...
Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында: «Мың жылдық тарихымызда төл мәдениетіміз тұңғыш рет әлемнің барлық құрлықтарына жол тартып, басты тілдерінде сөйлейтін болады» – деп атап көрсетілген. Қазіргі әлемдік әдебиеттің ең озық салаларының бірі – ғылыми-техникалық ақыл-ойдың көшбасшысы болған қазақтың ғылыми-фантастикалық шығармаларының да дүниеге танылатын кезі келді деп ойлаймын.
– Әдебиеттің шетелге танылуы бірінші кезекте аударманың сапасына байланысты екені даусыз. Бұл туралы не айтар едіңіз?
– Түпнұсқасында терең мағыналы көркем шығарма нашар аудармашының қолына түссе, жарамсыз, оқылмайтын, мән-мағынасыз дүбәра дүниеге айналады. Талантты, шебер аудармашылардың еңбегі қымбат тұрады. Мысалы, менің романымды ағылшын тіліне сапалы аудару үшін 15-20 мың доллар ақша керек екен. Бір ағылшынның аудармашысымен сөйлескенімде солай деді. Мұнан соң шығарманы сапалы аударып қою жеткіліксіз, әрине. Оны насихаттап жарнамалау керек. Әйтпесе ол өлі дүниенің кейпін киеді.
Дегенмен «аударма – шығыны көп, татымайтын жұмыс екен» деген сыңаржақ пікірмен келіспеймін. Мысалы, әлемге таралуы жағынан ағылшын жазушысы Джоан Роулингтің «Гарри Поттер» романдар топтамасы 300 миллион таралымнан асып жығылыпты. Бұл қаржылық жағынан да, ұлттың, мемлекеттің имиджі тұрғысынан да орасан зор пайда әкелген шығарма.
– Шығарманы жазғандағы ең басты мақсатыңыз не?
– Мен романымда Нұр-Сұлтан, Алматы қалалары туралы көп жаздым. Шетел оқырмандары оқыса, құлағына сіңе берсін деп ойладым. Кейін бәлкім осы жазғандарым арқылы Қазақстанға келіп, көркейген, гүлденген шаһарымызды көргісі келетіндер табылып қалар деген үмітті сәуле болашаққа сендіреді. «Увидеть Париж и умереть» деген ұғымның француздың Оноре де Бальзак, Виктор Гюго, Эмиль Золя, Стендаль сияқты атақты жазушыларының арқасында пайда болғанын ұмытпайық. Қазақ жазушысы шығармасының шетелде жариялануы бұл – Қазақ елінің, халқымыздың оң имиджі ғана емес, елімізді, жерімізді әлемге танытудың, елге туристерді тартудың басты амалдарының бірі.
– Алда тағы қандай жоспарларыңыз бар?
– Бұл романыммен шектеліп қалмаймын. Он шақты романнан тұратын ғылыми-фантастикалық топтама жазамын деп жоспарлап жүрмін. Әрине жағдайым болып жатса. Келесі романымның сюжеті дайын тұр. Онда қазақтың жігіттері Жер планетасын және жер бетіндегі бүкіл адамзатты аса қатерлі қауіптен құтқарады. Планета құрып кетейін деп тұрғанда аман алып қалады. Оқиғаның бір бөлігі киелі Маңғыстау жерінде, Шерқалада өтеді. Ғаламды тек үнемі басқалар ғана қауіп-қатерден құтқара бере ме екен? Мен оған қазақтың да қосар үлесі толайым екеніне күмәнсіз көз жеткізгім келеді.
Режиссёр Ларри Чарльздың атышулы фильмінен кейін қазақтар туралы жат пікір қалыптасқаны көңілге түрлі ой салады. Мен романдарымда батыстық оқырмандарға қазақ халқының өте білімді, парасатты, интеллектуал ұлт екенін көрсеткім келеді. Бұл мақсаттарымның қаншалықты орындалатынын уақыт көрсете жатар.
– Сөйте тұра неліктен романыңыз орыс тілінде?
– «Творение цифры: Атлантида – Казахия» атты романымды орыс тілінде жаздым. Оның ең басты себебі – орыс тілінен ағылшын тіліне, басқа тілдерге аударатын тәжірибелі аудармашылар көп. Жер бетіндегі бір жарым миллиард адам ағылшын тілінде сөйлейді екен. Бұл – жазушы үшін орасан зор аудитория. Кезінде бүкіл Батыс әдебиетін орыс тілінде оқып едік қой. Яғни, шығарма сапалы аударылса, өте қызықты оқылады. Ал қазақшадан әлемдік тілдерге тікелей аударатын келешекте мықты кәсіби аудармашылар шығып, сондай мектеп қалыптасып жатса, кейіпкерлерімді қай кезде де ана тілімде сөйлетуге дайынмын.
Әңгімелескен
Қарашаш ТОҚСАНБАЙ,
«Egemen Qazaqstan»
