Аян КӨЛБАЙ: «Мемлекеттік қызметтер стандарттары қарапайым және түсінікті болуы тиіс»

Сейсенбі, 15 қаңтар 2013 7:29

«Ерекше назарды мемлекеттік қызметтер көрсетудің сапасын арттыруға аудару қажет. Міндет – мемлекеттік аппараттың халықпен өзара қарым-қатынастарында біржақты-өктем көзқарастардан арылып, азаматтарға мемлекеттік қызметтерді тиімді және жедел түрде көрсетуге көшу».

 Қазақстан Республикасының Президенті – Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың ел халқына Жолдауынан.

Сейсенбі, 15 қаңтар 2013 7:29

«Ерекше назарды мемлекеттік қызметтер көрсетудің сапасын арттыруға аудару қажет. Міндет – мемлекеттік аппараттың халықпен өзара қарым-қатынастарында біржақты-өктем көзқарастардан арылып, азаматтарға мемлекеттік қызметтерді тиімді және жедел түрде көрсетуге көшу».

 Қазақстан Республикасының Президенті – Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың ел халқына Жолдауынан.

Бүгінде қоғамдық қызмет көрсету түрлері көп. Мүмкіндігімізше, қалағанымызды таңдап, қажетімізді тұтына аламыз. Алайда, мемлекеттік қызмет түрлерін тұтыну кезінде таңдау құқымыз жоқ, әр мемлекеттік қызметті белгіленген мемлекеттік орган ғана ұсынады. Осы тұрғыда мемлекеттік қызмет сапасын арттыру жолдарын және көрсету стандарттарын түсіндіру мақсатында ҚР Қаржы министрлігі Кедендік бақылау комитетінің тәуекелдерді талдау және статистика басқармасының бастығы Аян Мәуленбайұлы КӨЛБАЙМЕН әңгімелескен едік.

– Аян Мәуленбайұлы, Елбасы Жолдауында мемлекеттік қызмет көрсетудің сапасы жөнінде арнайы айтылды. Бұл сіздердің жұмыстарыңызға тікелей қатысты талап. Әңгімемізді мемлекеттік қызмет көрсету стандарты туралы түсініктен бастасақ. Жалпы, стандарттау дегеніміз не?

– «Стандарттау» – тұтынушыға ең жақсы өнімді жеткілікті мөлшерде әрі қолайлы бағамен ұсыну үшін өнімнің жоғары сапасы мен өндірістің ең жақсы тәсілінің үйлесуі болып табылады.

«Мемлекеттік қызмет көрсету стан­дарты» – мемлекеттік қызметтің си­паттамасына, түріне, мазмұнына жә­не нәтижесіне бекітілген талаптарды белгілейтін нормативтік құқықтық акт.

– Стандарттау мәселесіне қа­тысты арнайы қабылданған ма­ңызды құжаттар негізінде қандай нұс­қаулар бекітіліп, жұмыстар ат­қарылуда?

– Әр түрлі деңгейдегі мемлекеттік қызметкерлер мен халық арасындағы тұтынушы көзқарасын тудыру бүгінгі заман талабы. Бұл ретте, Қазақстан Республикасы Президентінің тапсырмасы негізінде осы жаңа бастаманы енгізу және жүзеге асыру үшін бірқатар нормативтік актілер дайындалып, кейбіріне толықтырулар мен өзгертулер енгізілді, мемлекеттік қыз­мет көрсету стандарты белгіленді. Аталған жұмыстар нәтижесінде ҚР Ин­дустрия және сауда министрлігінің Техникалық реттеу және метрология жөніндегі комитетінің 2005 жы­лы Мемлекеттік қызметтерді стан­­дарттаудың жалпы талаптары бекітілді. Онда стандарттау үдерісінің қағидаттары, негізгі терминдері, стандарттау нысандары және де басқа компоненттер жайында айтылған.

 ҚР Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттігінің 2006 жылғы Мемлекеттік қызмет көрсету стандарттарын анықтау үшін модельдік әдістемелік нұсқаулары бекітілді. Мемлекеттік қызмет көрсетудің үлгі стандарты әзірленді.

 Қазақстан Республикасы Эко­­­номикалық даму және сауда ми­нистрлігінде жұмыс тобы құрылып, «Мемлекеттік қызмет туралы» Заң жобасы кеңінен талқыланып, әзірленді. Заң жобасы адам өмірінің барлық салаларына қатысты мемлекеттік қызметтегі тұтынушы құқықтары мен міндеттерін кеңейтуге бағытталған. Онда тұтынушының мемлекеттік қызметке жүгінген кезде құқығы мен заңды мүдделері бұзылған жағдайда шағымдану мүмкіндіктері, сондай-ақ, мемлекеттік қызметтерге стандарттар мен тәртіп талаптарын арттыруға бағытталған.

Мысалы, баланы балабақшаға тір­кеуден бастап мектепке беру, түрлі куәліктерді, құжаттарды ресімдеу, медицина қызметі сияқ­ты тағысын тағы басқа мем­ле­­кеттік қызмет түрлеріне жиі кез­­десеміз. Бір «әттеген-айы», хал­қымыздың көпшілігі қандай да бір қызмет сапасының жоғары болуын талап етіп, оған көңілдері тол­майтындықтарына шағымданып үй­ренбеген. Жыламаған баланың кері ғой, талап етуді үйренуіміз, көз­қарасымызды өзгертуіміз керек. Сондықтан, тұтынушы мен қызмет түрін көрсететін тарап арасындағы қатынастарды өзгерту қажеттілігі туындайды. Олардың сапасын арттыру үшін белгілі бір стандарттар мен талаптар әзірленуі қажет.

Тағы бір айта кететін жайт, Заң жобасы мемлекеттік қызмет көр­сету сапасына қоғамдық мониторинг жүргізуді көздейді. Бұл өз ке­зе­гінде басқарушылық шешімдерді қа­былдаудағы қоғамдық бірлестіктер мен азаматтардың рөлін арттыруға мүмкіндік береді.

Жоба мемлекеттік қызмет жү­йе­сіне тұжырымдамалы түрде аса жоғары жауапкершілікті жүктеп, халықаралық стандарттарға жауап бере алатындығын алқалы жиында Қазақстандағы БҰҰ даму бағ­дарламасының тұрақты өкілі Е.Паниклова атап өткен болатын.

Жалпы, кедендік органдармен қол­данатын мемлекеттік қызмет көр­сетуді стандарттау шаралары Мем­лекет басшысының жыл сайынғы Жолдауы тапсырмасына сәйкес жүргізіледі.

– Стандарттау жұмысында әлемдік тәжірибеге сүйену қажет еке­ні анық. Дегенмен де, еліміздің тұрағы, менталитетіміз ескерілген болар?

– Әрине, аталған жұмыстар мем­лекеттік қызмет көрсетуді стан­дарт­таудағы әлемдік тәжірибелерді зерттеп, олардың Қазақстанға қолайлы жақтарын қарастырып, жергілікті мемлекет жүйесін, халықтың мен­талитетін ескере отырып жүр­гізілді. Шетелдерге іссапарлар ұйым­дас­тырылды. Сонымен бірге ҚР Мем­лекеттік қызмет істері жөніндегі агент­тігі жанынан Ұлттық жұмыс тобы құрылды. Бұл жұмыс тобына шетелдік және отандық тәуелсіз сарапшылар тартылып, жұмыс жоспары бекітілді.

 Мемлекеттік қызмет көрсетуді стандарттаудың әлемдік тарихына назар аударар болсақ, бұл салада дүние жүзінде алғашқылардың бірі болып, Ұлыбритания 1991 жылы бастаған. Олар стандарттауға шамамен 10 жыл уақыт жұмсаған. Қазіргі күнде бұл елдің мемлекеттік органдары толығымен бекітілген стандарттар бойынша жұмыс атқаруда. Қазақстан ТМД елдерінің ішінде алғашқылардың бірі болып, стандарттауды қолға алды. Ресейде де осы бағытта жұмыстар жүргізілуде.

Әлемде мемлекеттік қызмет көр­сетуді стандарттаудың екі әдісі бар. Оның біріншісі, жоғарыдан төменге, яғни республика дәрежесінде үлгі стандарттары бекітіліп, сол үлгіге қарай әр қызмет үшін белгілі бір стандарттар бекітіледі. Екіншісі, тө­меннен жоғарыға қарай, түрлі қызмет үшін әр аймақтың стандарттары жеке-жеке бекітіледі. Осыған орай еліміз үшін бірінші әдіс таңдалған. Тәжірибеге сүйеніп, стандарттауды дайындау кезең бойынша атқарылып, ұйымдастырылуда.

 Мемлекеттік органдар мен ме­ке­мелер арқылы көрсетілетін қыз­меттердің ішінен халық үшін маңызы зор қызметтердің стандарттарын өңдеу қажет. Стандарттарды өңдеу үшін басымдық қызметтердің тізімін анықтау барысында көрсетілетін қызметтің әлеуметтік және эко­номикалық маңыздылығы, оның бұ­қаралығына, сондай-ақ, халық үшін міндетті қызметтер болуына жә­не жемқорлық тәуелділігіне қарай анық­талған.

– Қазақстанда елуге жуық ке­дендік қызметтің түрі мемлекеттік қызметтердің тізіліміне енгі­зіле­тінінен хабардармыз. Бұл туралы не айтасыз?

– Қаржы министрлігінің Кедендік бақылау комитеті «Атамекен» ҚҰЭП-пен бірлесіп, елу шақты мем­лекеттік қызмет тізімін белгілеп, оны әрі қарай жеке және заңды тұл­ғаларға көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің тізіліміне енгізу үшін ҚР Экономикалық даму және сауда министрлігіне жіберді. ҚР Үкіметінің қаулысына сәйкес аталған қызмет түрлерін стандарттау және регламенттеу жоспарланған. Қазіргі уақытта осы аталған кеден органдары көрсететін 6 мемлекеттік қызмет бойынша стан­дарттар бекітіліп, регламенттер әзірленуде. Сонымен қатар, «Бизнес-процестерді оңтайландыру және автоматтандыру бойынша» іс-шаралар жоспарына сәйкес Кедендік бақылау комитеті көрсететін мемлекеттік қыз­меттің мына түрлерін:

 «Уәкілетті экономикалық оператор мәртебесін беру», «Кеден өкіл­дерінің тізіліміне енгізу», «Кедендік тасымалдаушылардың тізіліміне енгізу» мемлекеттік қызметтерін жыл соңына дейін электронды пішінге көшіру жоспарлануда.

– Мемлекеттік қызмет сапасы сын көтермейді деген пікір бар. Қызмет түрінің сапасы халықты қаншалықты қанағаттандырып отыр?

– Жалпы, мемлекеттік қызмет көрсету стандарттарын енгізу, бі­рін­шіден, тұтынушыға қызмет көр­сететін мемлекеттік органның іс-әре­кетін қадағалауды және халықпен ты­ғыз байланыста сапалы жұмыс істей білуді талап етеді. Сондықтан, мем­лекеттік органдардың сапалы жұ­мысын қамтамасыз ету үшін, олар­дың мақсаты мен іс-әрекет көр­сеткішін оңтайландырумен бірге, бұл функциялардың орындалуын арттыру шарт. Мемлекеттік құры­лымдар жұмысының тиімділігін арттыру, азаматтарға көрсетілетін мемлекеттік қызметтің сапасын жаңа сатыға көтеру – қазіргі күннің басты міндеттерінің бірі. Мемлекет басшысы – мемлекеттік қызмет көрсету саласы әлеуметтік өскелең талаптарына жауап беріп, соған орай қызмет жасауға тиісті екендігін қадап айтып, қызмет көрсетудің сапасын арттыру саласындағы біраз міндеттердің басын ашып берген болатын.

– Стандарттау бағытында құ­рыл­ған халыққа қызмет көрсету орталықтарының жұмыстары жайында айтсаңыз. Олардың жұмысы халыққа қаншалықты қолайлы?

– 2005 жылы алғашқы болып мемлекеттік қызмет көрсетуді стандарттау бағытында атқарылған жұ­мыстар нәтижесінде бір терезе принципі бойынша қызмет көрсететін Халыққа қызмет көрсету орталықтары ашылды. Елімізде қызмет көрсетудің сапасы жаңа сатыға көтерілді деп ойлаймын. Біріншіден, кезекке тұрудың мәдениеті түзелді. Бұрынғыдай аузы-мұрнынан шығып тұратын кептеліс кезек, айғай-шу жоқ. Өтінішін алып келген әрбір азаматтың ісі он бес-жиырма минуттың ішінде жа­салып бітеді. Мысалы, бұрын осы орталықтар ашылғанға дейін төл­құжат немесе жеке куәлік алу үшін қаланың әр жерінде орналасқан әр түрлі мемлекеттік органдардан құжаттар жинап, банкке барып бе­кітілген төлемді төлеп әуреге тү­сетінбіз. Қазіргі таңда бұл қызметті тұтыну үшін тек қана Ха­лыққа қызмет көрсету орталығына барамыз, яғни барлығы бір жерде шоғырланған (банк, қажетті бланк­тер, көшірме, тағы басқалар). Орталықтарда жұмыс орындарының кеңістігі оңтайландырылып, кедергісіз қызмет көрсету үлгісі енгізілді. Опе­раторлар келушілерге бұрынғыдай бір терезе арқылы емес, көзбе-көз отырып қызмет көрсетеді. Барлық жұ­мыс орындары компьютерлермен жабдықталған. Қызмет көрсету ке­зінде келуші Электронды Үкімет порталының жұмысымен танысып, соңында оператордың жұмысына да баға бере алады. Сонымен қатар, кезек күтіп отырған кезде қолайлы жағдай жасалған: орындықтар, су сататын автоматтар, газеттер мен теледидар бар.

– Әңгімеңізге рахмет.

Әңгімелескен

Перизат ЖОЛАМАНОВА.