Бұл мамандықтың иелері жалақысының аз екенін де сирек сөз етеді. Өйткені олардың отбасының мүшелері азғантай айлыққа ғана қарап отырмай, құс, мал ұстауға бейім. Сондай білікті мал дәрігерінің бірі – Рахмет Төлемісов еді.
Рахмет Төлемісов 1958 жылы Алматыда Қазақ зоотехника институтын бітіріп, күнгей облыстағы Түркістан ауданының ұжымшарларында мал дәрігері қызметін атқарды. 1963 жылы Оңтүстік Қазақстан өлкесі ұйымдастырылып, жас мамандарды орталыққа тартқан. Солардың қатарында Рахмет аға облыстық ветеринарлық зертхана басшысының қызметін атқарды. Ұқыпты, жауапкершілігі зор, мәдениетті, өз ісінің маманы жылы сөзбен-ақ ұжымды бір кісідей ұйымдастыра білді. Типтік зертхананың салынуына мұрындық болды, төрт түлікке екпе салу науқанына жіті назар бөлді.
Одақ кезінде жұқпалы ауру шыққан жерге Мәскеуден, Ленинградтан, Алматыдан атағы әлемге мәлім профессорлар келетін еді. Негізгі мақсаты орындалған соң, облыстық мал дәрігерлеріне сол ғалымдардың қатысуымен семинарлар ұйымдастырылатын.
Ұжымын өрге сүйреген басшы
Р.Төлемісов жұмыстан қолы қалт еткенде бар уақытын ғылымға арнады. 1974 жылдың ақпан айында диссертация қорғап, ветеринария ғылымдарының кандидаты атанды. Сол жылдың наурызында обкомның нұсқауымен Ет комбинатының директоры болып тағайындалды. «Мен малды емдеймін, технолог емеспін» деген қарсылығына қарамастан, басшылар оны осы қызметке лайық деп тапты.
– Рахмет аға біз сияқты өрімдей жастарды қолымыздан жетектеп жүріп үйретіп, жұмысымызға жетекшілік жасады. Қазіргі таңда ағамыздың жолын жалғап, облыстық Ветеринарлық зертхананың басшысы қызметін атқарып келемін. Қазір малдәрігерлікті Санитарлық-эпидемиологиялық стансаның қызметімен шатастыратындар көп. Осы екеуінің айырмашылығын атап өткім келіп отыр. Мал дәрігерлері азық-түліктің қазанға түскенге дейінгі кезеңін қарастырады. Еттің тазалығын, жұқпалы аурулардан амандығын қамтамасыз етеді. Мұнда мал дәрігерінің ішкі интуициясы да рөл атқарады. Мәселен, еттің анализдері жақсы, алайда бауыр органында ауытқулар болуы ықтимал. Ал Санитарлық-эпидемиологиялық станса ауқаттың қазанға түскеннен кейінгі тазалық шараларына жауап береді, – дейді Шымкент қаласындағы облыстық ветеринарлық зертхананың басшысы Асқар Қалтаев. Қазіргі таңда мекеме атауы Ауыл шаруашылығы министрлігі Ветеринариялық бақылау және кадағалау комитетінің «Республикалық ветеринариялық зертхана» РМК Оңтүстік Қазақстан өңірлік филиалы деп аталады.
1973-1988 жылдар аралығында қазіргі Түркістан облысындағы ет комбинатында бас технолог қызметін атқарған жандардың бірі Ғайрат Қырғызбаев:
– 1974 жылдың наурыз айында комбинаттың директоры болып Рахмет Төлемісұлы келді. Тағайындала сала бірден жұмысқа бел шешіп кірісті. Сол жылдың көктемінде біздің бір қызметкеріміз той жасады. Әрине, тойда Рахмет Төлемісұлы да болды. Көптеген халықтардың салт-дәстүрімен таныс, білімі жан-жақты, көп саладан хабардар интеллектуал Рахмет Төлемісұлы өзбектің халық әні «Дилхирожға» билеген сәтте жұрт оның өнеріне, қарапайымдылығына таңғалды, – дейді. Оның айтуынша, Рахмет Төлемісұлы жұмыс барысында қарамағындағы адамдарға ешқашан дауыс көтерген емес. Барлық адамдармен санасатын, олардың ой-пікіріне құлақ түретін. Сол қасиеті үшін қызметкерлер оны құрметтеді, тапсырмаларын барынша бұлжытпай орындауға тырысты.
– Ет комбинатында ең ауыр жұмыс иесі – қасапшы. Бірде асхана бастығы Махмұт Алиев мекеме ғимаратының 5-қабатынан қасапшылар үшін асхана филиалын ашуды ұсынды. Ондағы ойы қасапшылардың аз да болса тынығуына мүмкіндік жасау еді. Рахмет Төлемісұлы бұл ұсынысты қуана мақұлдады,– дейді Ғ.Қырғызбаев.
Жыл сайын республика бойынша ет комбинаттары арасында социалистік олимпиадалар кезінде Р.Төлемісұлы басқаратын ұжым жүлделі орындарға ие болып, түрлі мадақтамалар, орден мен медальдар алды.
– Жарысқа қатысатын қызметкерлердің дайындығы үшін бізде волейбол, баскетбол алаңы болды, сол жерде түскі үзіліс кезінде спорт нұсқаушысы Әбдімәжит Керімбаевтың арқасында түрлі спорт ойындары ұйымдастырылатын дәстүр болды. Рахмет Төлемісұлы оны әрқашан қолдады, оның «Спорт пен еңбек қатар жүруі керек» деген ұстанымы болатын. Жұмысқа ынталандыру үшін қызметкерлерге арналған сүт және ет өнімдері сатылатын дүкендер ашылды. Рахмет Төлемісұлы әділ, әдепті, өз ісінің білікті маманы болса да, өзі ешқашан марапатқа құмартқан емес. Ол бірінші кезекте ұжым мүшелерінің марапатталуын ойлайтын, – деп еске алады Ғ.Қырғызбаев.
Саланың қыр-сырын білетін маман
Тыл және еңбек ардагері, Түркістан қаласының құрметті азаматы, «Ерен еңбегі үшін» медалінің иегері Р.Төлемісұлы Түркістан ауданы Сауран ауыл кеңесіне қарасты 1 мамыр колхозында 1936 жылы дүниеге келген. 1953 жылы Шорнақ ауылының мектебін бітіргеннен кейін, сөз басында айтып өткеніміздей, Алматыдағы Қазақ зоотехника институтына түсіп, ветеринар мамандығын алып шықты. Институттан кейін Түркістан ауданында және Кентау қаласында 5 жыл мал дәрігері қызметін атқарды. Кентауда жаңа типтік малдәрігерлік емдеу орнының салынуына мұрындық болды.
Білікті маман, шебер ұйымдастырушы ретінде жоғары бағаланған ол 1963 жылы Шымкент қаласындағы облыстық Ветеринарлық зертхананың директоры қызметіне ауыстырылды. Оның басшылығы тұсында 11 жылдың ішінде жаңа типті зертхана және қызметкерлерге 8 пәтерлі үй салынды. 7 ауданда ветеринарлық зертхана салуды ұйымдастырып, толық жабдықтауына тікелей жетекшілік етті. 14 жылдың ішінде 3 ауданда ет комбинаты ашылды, Машатта балалар демалатын 320 орындық лагерь салынды. Жас мамандарға арналған жаңа жатақхана іске қосылды.
Р.Төлемісұлы 1988 жылы наурыз айында өз өтінішімен мал шаруашылығына оралып, облыстық басқарманың ветеринарлық бөлімінің бас инспекторы мамандығына тағайындалды. Бұл қызметте жүріп үкіметтің, жекеменшіктің малына жауапкершілікпен, жанашырлықпен қарады. Мәселен, Германиядан асыл тұқымды сиыр әкелгенде таулы-тасты аудандарда малдардың тұяқтары жарақаттанбасын деп киізбен орағаны бар. Сондай-ақ қоражайларға Германияның ауа райына ұқсас микроклимат жасатты. Облыста алғаш рет қораларға желдеткіштер орнатылды. Далада температура +35 - +43 градусқа дейін көтерілгенде, желдеткіші бар қоралардағы температура +13 - +15 градус болатын. Соның нәтижесінде Германиядан әкелінген 2500 бас немістің қара ала тұқымды сиырлары күнгейдің климатын жерсініп, уақыт өте келе саны да артты. Ірі қара малға және қой-ешкіге уақтылы екпе салу және дер кезінде емдету шараларын жолға қойып, Оңтүстік Қазақстан облысында мал шаруашылығының дамуына сүбелі үлес қосқанын бүгінде жергілікті жұрт жақсы біледі.
Асқар Қалтаев,
Ауыл шаруашылығы министрлігі Ветеринариялық бақылау және қадағалау комитеті «Республикалық ветеринариялық зертхана» РМК Оңтүстік Қазақстан өңірлік филиалы Ветлаборатория бастығы
