Жалпы, биыл облыстағы қант қызылшасы егілген алқаптың көлемі 14 мың гектарға жетті. Бұйырса, жиналған өнімнен 485 мың тоннаға дейін тәтті түбір дайындауға мүмкіндік туады. Оған барлық жағдай жасалған. Осы жерде аймақта қант қызылшасын өсіруге деген ынтаның жоғары екенін айтуымыз керек. Мәселен, тәтті түбір танаптарының көлемі 2014 жылдан бері 10 есеге көбейген. Өткен жылы қайта жаңғыртудан өткен екі өндіріс ошағы – Көксу және Ақсу қант зауыттары 42 мың тонна таза ақ қант өндірді. Бұл ішкі нарықты қамтуға жетеғабыл дайын өнім.Тіпті, тұқым сапасы мен күтіп-баптау технологиясындағы озық әдістер алынатын өнімнің сапасы мен өнімділігіне оң әсерін тигізіп отыр екен. Оның бір дәлелін өткен жылғы жиын-терін кезінде Ескелді ауданының қызылшашылары дақылдың әр гектарынан 520 центнерден өнім алғанын айтсақ та жеткілікті.
Қант қызылшасын өсірушілерді мемлекеттік қолдау бағытында «Жетісу» әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясы нақты қадам жасап отыр. Соңғы жылдары корпорацияның қолдауымен 45 сервистік дайындау орталығы құрылса, оның 29-ы тек тәтті түбір өсірушілермен жұмыс істейді екен. Соның бірі, Ескелді ауданындағы «Сырымбет» сервистік дайындау орталығы. 2016 жылы құрылған орталықтың құрамына аудандағы «Тельман» өндірістік кооперативі, «Жақыпбаева.Р» шаруа қожалығы, «Сариев.С»,«Дүйсенбінов.А» шаруа қожалықтары бірігіпті. Рас, сервистік дайындау орталығы құрылған сәтке дейін қожалықтардың қызылша өсіруден аса үлкен тәжірибесі де болмаған көрінеді. Алайда шаруалар бар күш-қуатын жинап, істің болашағына сенді. Нәтижесінде кәсіпкерлердің үміті ақталып, нәтиже күткендегіден де асып түсті.
– Әрине, алғашында қорқыныш болды, көпшілігі жұмыс механизмін түсінбеді. Біраз уақыт өткен соң қызылша өсірушілері істің нәтижелілігі мен пайдалы екеніне көз жеткізді. Біздің сервистік дайындау орталығымыздың жұмыс істеп жатқанына үшінші жыл. Осы уақыт аралығында өз тиімділігін танытты, фермерлердің бірігуіне, шаруа қожалықтарының материалдық-техникалық базасын нығайтуға, өндіріс көлемін арттыруға және инновацияларды енгізуге мүмкіндік берді, – дейді «Сырымбет» СДО ЖШС директоры Әбен Тайжанов.
2016 жылы сервистік дайындау орталығының егістік алаңы бар-жоғы 70 гектар ғана болатын. «Жетісу» әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясының көрсеткен қолдауы арқылы бірнеше жыл ішінде «Сырымбет» тәтті түбір өсіретін егістіктің аумағын көбейтті. Өнімнің саны мен сапасын жақсарту үшін орталыққа Дания, Франция мен Германиядан жоғары сапалы элиталы тұқым түрлері сатып алынды. 2017-2018 жылдары орталыққа жалпы сомасы 38,3 млн теңге болатын 849 дана егіс тұқымын сатып алуға қолдау жасалыпты.
– Еуропалық тұқымдардың өнімділігі жақсы және өсу әлеуеті жоғары. Тұқымдар өте төзімді және біздің ауа райына көнбіс. Сонымен бірге ыстық пен суыққа төтеп бере алады, – дейді орталық құрылтайшыларының бірі Айдын Дүйсенбінов.
Жалпы, тұқым сатып алу мен оны себу қызылшашылар бастан өткеретін ауқымды жұмыстың бір ғана бөлігі. Болашақ өнімнің көлемі техника мен құралдардың сапасы мен нәтижесіне тікелей байланысты. Көп жағдайда шаруалар осы техниканың жетіспеушілігінен қиналады. Бұл мәселені шешу үшін «Жетісу» әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясы арқылы қаржылық лизинг бойынша 140 702 300 теңгеге 10 түрлі ауыл шаруашылығы техникасы сатып алынған. Оның ішінде пневматикалық тұқым сепкіш, қопсытқыш, бүркуіш, «Франц Кляйне» комбайны, «КамАЗ», Нефаз автотіркемесі, компактор сияқты техникалары бар.
– Немістер жасаған комбайнмен жұмыс істеу ыңғайлы. Жоғары өнімділіктің нәтижесінде егісті кез келген ауа райында және барынша жоғары жылдамдықта жинап аламыз. Комбайнның қозғалтқышы мықты және жанармайды аз шығындайды. Басқа комбайндарға қарағанда бөлшектерінің саны екі есе аз, сондықтан жөндеу шығындары төмен. Жалпы айтқанда, бұл комбайнда жұмыс істеудің өзі бір ғанибет, – дейді комбайншы Антон Казначеев.
Түйіндеп айтқанда, қызылша дақылын өсіруді дамыту мақсатында сервистік дайындау орталықтарын құру бастамасы жемісін беріп отыр. Нақты қолдау мен нағыз тәуекел арқылы қол жеткен нәтиже жоғары. Мысалы, қызылша өнімділігі 2014 жылы 24 мың тонна болса, 2018 жылы 440 мың тонна болған. Ал тәтті түбір егістігінің алаңы сол 2014 жылы 1 200 гектардан сәл асса, биыл 14 мың гектарға бірден ұлғайды.
– Ауыл шаруашылығын дамыту біздің облыс үшін негізгі бағыт болып отыр. Бұл саладағы жалпы өнім көлемі өткен жылы 700 млрд теңгеден асты, агроөнеркәсіп кешеніне 82 млрд теңге инвестиция тартылды. Былтыр қант қызылшасы 11 мың 200 гектарға себіліп, 440 мың тонна тәтті түбір жиналды, яғни жалпы өнімі 32 пайызға өсті. Жекелеген шаруашылықтар гектар өнімділігін 700-800 центнерге жеткізді, облыс бойынша орташа көрсеткіш 400 центнерден асты. Ал Көксу және Ақсу қант зауыттары 42 мың тонна қант шығарды, облыстың қажеттілігі 30 мың тонна. Жақын аралықта тағы екі зауыт – Қарабұлақ, Алакөл қант зауыттарын іске қосу жоспарлануда. Демек, Жетісуда өндірілген ақ қантпен қазақстандық нарықты қамтуға қол жететін күн алыс емес, – дейді облыс әкімі Амандық Баталов.
Алматы облысы
