Өмірде ғана емес, өндірісте де қиындық – шыңдалуға жақсы. Біз сөз еткелі отырған «Кезби» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі тоқсаныншы жылдардағы тоқырау тезіндегі қиындықтар кезінде құрылды, қиындықтармен бетпе-бет келіп шыңдалды, қиындықтарды еңсере қызмет етіп келеді. 90-жылдары орын алатын өзгерістерді алдын ала аңғарып, соған бейімделе өзгеру қажеттігін ұғынған мұнай саласының білгірі, қарапайым бұрғышының көмекшілігінен бастап өзінің біліктілігі арқасында бас директорлыққа дейін көтеріліп, аталған саланың айтулы азаматтары қатарынан өз орнын қалыптастырған Бітім Тәжіғұлұлы Кезбаев алдымен «Табиғат» шағын кәсіпорнын басқарып, нарық талабына сай жетіле түсті. Басқара жүріп, заманның ыңғайын танып уақыттың талабына бейімделу керектігін ұғынды. Ойын оңынан оралтып, сөзден іске көшкен ол 1992 жылы республикада алғашқы болып мұнай ұңғымаларын күрделі жөндеу және бұрғылау жұмыстарымен айналысатын «Кезби» серіктестігін құрды. Көп ұзамай «Екі қолға бір күрек» дегендей, жалғыз А-50 станогымен жабдықталған екі-ақ бригада Атырау өңірінде алғашқы жұмыстарын қолға алды. Басқа тартса аяққа жетпейтін, жасайын десе жұмыс жоқ, жұмыс тапса, құрал-құрылғы жоқ, оны тапса жұмысшылардың жалақысын тауып беру деген мәселе алдынан кезек-кезек шыға келетін ауыр кездерде мойымай-мұқалмай компания жұмысын алға бастырудың қаншалықты қиын екендігін айтып жатудың өзі артық. Бала-шағасын асырау мұң болып, әйелі ерге, ері жерге қараған кезеңде жұмыс іздеген көп азаматтың ат басын тіреп келген орны да осы «Кезби» болатын. Бітім Тәжіғұлұлы үшін алдына келген азаматтың салын суға жібергендей кері қайтарып жіберу қиын болғандықтан, мүмкіндігінше жұмыс тауып беруге тырысып бақты. Алайда жекенің аты жеке, бүгін бар жұмыс көлемі ертеңгі күні дүдәмал күйде тұратындықтан, көрсететін қызмет көлемін ұлғайтып, жұмысшы санын арттырмайтын кездер болды. Қылшылдаған жігіт кезінен бастап мұнай саласында жинаған тәжірибесі өзінің білім-білігімен ұштасқан Б.Кезбаев жер бедерінің асты-үстінің сырына қанық сыралғы маман ретінде істі ұршықша иіріп әкетті.
Серіктестік құрылған 30 жылға тарта уақыт ішінде компания көлемі ұлғайып, мамандар біліктілігі мен тәжірибесі толығып, материалдық тұрғыда заманауи жетістіктермен барынша жабдықталған, қызмет көрсетудің жоғары сапасын ұсына алатын мақтаулы мекемеге айналды.
Бүгінде тәуелсіз еліміздің экономикалық дамуына зор үлесін қосып, негізгі тірекке айналған мұнай саласында «Кезби» серіктестігінің де еңбегі ерен. Ұңғыларды жөндеп, ұңғыма қазып қара алтынның қомақты өндірілуіне мұнайшылармен білек біріктіре қызмет етіп жүрген «кезбиліктердің» іздері Маңғыстау және Атырау даласында сайрап жатыр. «ҚазМұнайГаз» БӨ», «Қарақұдықмұнай», «Қазақтүрікмұнай», «Теңге», «МаңғыстауМұнайГаз», «Кең-Сары», «Ақтау-Транзит», «МұнайФилдСервис», «КаспианОйлГаз», «ТасболатОйлКорпорейшн», «ӨзенМұнайГаз», «ЕмирОйл», «ХазарМұнай», «Шынжыр» сынды ірі мұнай компанияларының таңдауына ілігіп, тапсырысы негізінде өндіріс даласында күн-түн демей өз қызметтерін жүзеге асырды. Қай өңірде, қай компаниямен болсын, жасаған жұмысының сапасына сын айтып, мін таққандар болған емес, керісінше тараптар берген жақсы баға – толайым жұмыстарға жол ашып, жақсы істердің жалғасуына сеп болып келеді.
«Кезби»: шеберлік пен сапа мектебі
Қазіргі таңда «Кезби» компаниясы «ӨзенМұнайГаз» АҚ-на өз қызметтерін көрсетіп келеді. Он жылдан бері мұнайлы қаладағы ірі компанияның талғамына тату оңай емес, ол – тартымдылықты, тиянақтылықты, шеберлік пен біліктілікті қажет етеді. Ал бұл талаптар, алдымен компания басшысы ретінде Бітім Кезбаевтың алдына үлкен міндеттер қоятыны анық.
– Қарапайым мұнайшыдан бастап барлық маманның өз ісіне жетік болуы – басты шарт. Қазір заманның талабы өзгерді, еңбек қол күшіне емес, білім мен білік күшіне негізделді. «Елу жылда ел жаңа» дегендей, біздің көзіміз көріп, қазанында қайнаған жұмыс тәсіліміз, тұтынған құрал-жабдықтарымыз толықтай жаңғырып-жаңарып, автоматты сипатқа ие болды. Бұл – қарапайым жұмысшының өзінен білімділікті қажет етеді. Сонымен қатар жұмысты тиімді ұйымдастыру үшін жұмысшыларға жағдай жасалу керек, оларға жұмыс істеуге қажетті құрал-саймандар жеткілікті болуы тиіс, – дейді Бітім Тәжіғұлұлы.
Кәсіпкерліктің қозғаушы күші – бәсекелестік, бәсекелестіктің бар болуы жұмыста жақсы нәтижеге қол жеткізуге мүмкіндік береді. Құрылғалы бері бәсекелестік ортада шашасына шаң жуытпаған компания талай әріптестерінің қолы бармай, жүрегі дауаламай тұрған нүктелердегі күрделі жұмыстарды сәтті аяқтап шыққан сәттері – серіктестіктің тәжірибе тарихын толықтыра түсті. Тәулік бойы «ат үстінде жүретін» жігіттердің жұмыста олақтық танытып, олқы түскен жерлері жоқ. Бүгінде Ресейде, Украина мен Румынияда, сондай-ақ Қытайда жасалған бұрғылау қондырғылары мен өзге де қажетті асай-мүсейлерді жетік меңгеріп, бесаспап болып үлгерді. Оның үстіне әрбір маманнан алынатын сынақ – жеке жұмысшының өз-өзіне деген жауапкершілігін арттырып, өзіне қояр талабын күшейтуге негіз болды. Компаниядағы жүргізушілер мен жұмысшылар телефонмен қамтамасыз етіліп, арнайы JPS құралдарымен жабдықталды. Бұл ұтқырлыққа, жұмысты шұғыл ұйымдастыруға, уақыттан ұтылмауға тиімді тәсіл десек, заманауи қондырғылар және жабдықтармен қаруланған «кезбиліктер» мұнай өндіруді молайту бағытындағы жаңа жобаларға белсене кірісіп, бел шеше еңбек етуде. Қазіргі таңда 35 бригадаға топтасқан 1 100 жұмысшы «Кезби» компаниясының керегесін кең, уығын нық ұстап, тапсырыс берушіні сапалы жұмыспен қуантып, бәсекелестен оқ бойы ат оздырып келеді, ал өз кезегінде «Кезби» компаниясы осынша шаңырақтың, яғни 1 100 шаңырақтағы бірнеше мыңдаған адамның дастарқанына ас, үстіне киім тауып беріп отырған нәпақа ордасы.
«Кезби» ЖШС 4 200 метр тереңдіктен қазып берген Жетібай аумағындағы алты ұңғыма бүгінде Жетібай мұнайының, Маңғыстау мұнайының, Қазақ мұнайының алып қазанына тоқтаусыз қара алтын құйып тұрған құтты нысандарға айналды. Ал әрбір «кезбилік» болса, өз соңдарында қалып жатқан жұмыстың бедерлі нәтижесіне қуана көз тастап, марқая, жігерлене алға ұмтылады.
Мамандары мықты «Кезби» бұл бағыттағы жұмысты ұдайы назарда ұстап келеді. Ірі мұнай өндіруші компаниялармен серіктесе қызмет ету «Кезби» жұмысына берілген баға, жүктелген сенім десек, компания басшылығы бұл мерейге шебер әрі қырағы мамандар арқылы қол жеткізе алғандығын жасырмай айтады.
Саптан озған саңлақ
Ірі компания құрып, оны зор табыстарға жеткізе басқару, тапсырыс берушінің көңілінен шығатын жұмыс сапасына қол жеткізу, ел арасында мақтаулы мекемеге айналдыру аз жылдардың жемісі емес және айтуға ғана оңай тірлік. Оның мехнаты мен машақатын компания құрылтайшысы әрі басшысы, кәсіпкерліктің ыстық-суығын бірдей сезініп, қиындығын қайыспай көтеріп келе жатқан Бітім Тәжіғұлұлындай ұғынатын ешкім болмас... Жұмысшыларға жалақы аздық етіп өкпе-реніш айтып, жұмысқа шықпай қалған кездер, сондай-ақ тапсырыс беруші мекемелер санының сиреп қалуы сынды кәсіпке тікелей әсер ететін жағдайлардың барлығын Бітім Тәжіғұлұлы өзінің көпті көрген парасат-пайымы, ақыл-сабыры арқасында оң шешіп, жұмысты алға бастырып келеді.
– Компанияны әрдайым қолдап, өзара түсіністікте жұмыс атқарып келе жатқан «ҚазМұнайГаз», «МаңғыстауМұнайГаз» және «ӨзенМұнайГаз» компаниясы басшыларына алғысым шексіз. Қазақтың азаматтары тәуелсіз еліміздің дамуына еңбек етуге міндеттіміз, осы ауыр міндет, зор жауапкершілік жолында бір-бірімізді қолдай білгеніміз – береке, ырыс-ынтымақтың басы, – дейді «Кезби» компаниясының басшысы Б.Кезбаев.
Бітім Кезбаев кәсіп қуып, күнелтіс айдап, салаға кездейсоқ киліге кеткен жан емес. Қаршадайынан мұнай майданында ысылып, саланың кәнігі маманына айналған оның кәсіпкерлік әлемінде де жетістікке жетуінің бір себебі осында жатыр. Сондай-ақ ол өз әріптестерін әрдайым мақтан тұтып, алдыңғы буын ағаларын құрметпен еске алып отырады.
1946 жылы киелі Маңғыстау топырағында туған азамат 17 жасында «Маңғышлақмұнайгазбарлау» тресінде бұрғышы көмекшісі болып еңбек жолын бастады. Жетібай мен Өзенде кен орындары ашылып, Маңғыстау даласы дүбірге толған 1961 жылдары зор күш өндірісті игеруге қатысты өзгерістер мен қыруар жұмыстарды атқаруға жұмылдырылды. Маңғыстау мұнайын игеру үшін одақ елдерінен – Ресейден, Әзербайжан мен Түрікменстаннан тәжірибелі инженер-техник мамандар шақыртылды. Бұл бір жағынан қазақ жастарының білгір мамандардан саланың қыр-сырына қанығуына жаман болған жоқ, алайда қазақ жастарынан маман дайындау қажеттілігін күн тәртібіне шығарды. Екі жыл ішінде өзінің қабілетімен бұрғышының көмекшісінен 4-дәрежелі бұрғышы көмекшісі, 5-дәрежелі бұрғышы болып үлгерген Бітім де арман қуған қазақ жастары қатарында В.И.Ленин атындағы Қазақ политехникалық институтын үздік оқып, тау-кен инженері мамандығын алып шыққан соң, КазНИИМС зертханасында аға инженер болып еңбек етті. Көп ұзамай Маңғыстауға оралып, «Маңғышлақмұнайгазбарлау» экспедициясы тресінде мұнай және газ барлау ұңғымаларының жоғары дәрежелі бұрғышысы, учаске бастығы, бұрғылау жөніндегі аға инженер, бұрғылау бастығы, жылжымалы механикалық колоннада өндірістік-техникалық бөлім бастығы болып еңбек жолынан өтті. «Маңғышлақмұнайгазбарлау» экспедициясында техникалық бөлім инженері болып жүрген жылдары Маңғыстаудың мәртебесін тағы бір асырып, одақ деңгейінде ел мерейін биіктеткен Қаражанбас, Қаламқас, Жалғызтөбе мен Солтүстік Бозашы кен орындарынан мұнай бұрқағының атқылауына куә болып, Маңғыстау мұнайының мақтаныштары Әділ Нұрманов, Санақ Таянов, Сағынбай Қызылұлы, Ғиззат Балмұханбетовтермен бірге аласапыран жұмыстың нақ ортасында жүрді. Мұнайшы Бітім Тәжіғұлұлының өзге әріптестерінен ерекшелігі – 1977-1980 жылдары «Зарубежгеология» бірлестігінде аға инженер қызметін атқарып жүріп Ауғанстанда қызмет атқаруы еді. Оқ пен от ортасында автоматты асына жүріп еңбек еткен ол жұбайын, шиеттей балаларын аман алып шығып, елге оралды.
Маңғыстау мұнайының ашылуы, игерілуі – үлкен тақырып. Тақырып аясында сол жылдары еңбек еткен әрбір азаматтың қызметі мен қайратын айрықша ықыласпен айтуға болады. 25 жыл, яғни ширек ғасыр уақыт Маңғыстау бойында Қаражанбас, Қаламқас, Жетібай, Комсомольская, Қолтық, Елемес, Сазтөбе, Нысановская сынды ірі кен орындарының ашылып, іске қосылуына үлесін қосқан Бітім Тәжіғұлұлы Кезбаев – бүгінде Маңғыстаудың ғана емес, елдің айтулы, абыройлы азаматтары санатында. Еңбегінің жемісін, бейнетінің зейнетін көріп, құрмет пен даңққа бөленген мұнай саласының және Ауған соғысының ардагері. Қала, облыс, республика деңгейіндегі әртүрлі марапаттарға қол жеткізген Б.Кезбаев халықаралық «Алтын Феникс» сыйлығының иегері, сондай-ақ кәсіпкер ретінде 2009 жылы Еуразия экономика кеңістігіндегі «Үздік компания» дипломының иегері, бүкіләлемдік «Миротворец» қайырымдылық альянсы «Алтын Жұлдыз» белгісімен, «KazStimOil» симпозиумында «Сала ардагері» және Хрусталь сыйлығымен марапатталып, 2011 жылы Францияда Жоғары сапалы қызмет көрсету номинациясы бойынша өткен халықаралық байқауда Жан Антуан Шапталь атындағы «Алтын Медальмен», «Алтын Ягуар» халықаралық сыйлығының лауреаты атағына ие болды.
Мұның бәрі – Б.Кезбаевтың елу жылдан астам ел үшін еткен еңбегінің бағасы. Бірақ Бітім Тәжіғұлұлы үшін кеудесіндегі жарқ-жұрқ еткен орден-медальдар мен самсаған алғыс хат, мақтау қағаздардан гөрі ел-жұртының амандығы, өсіп-өркендеуі, сондай-ақ халқының ықылас-құрметі мен айтар алғысы маңызды.
– «Сен де бір кірпіш дүниеге, кетігін тап та бар қалан» деп Абай ақын айтқандай, өмірден өз орнымызды тауып, ел ертеңіне еңбек еткен болсақ, одан асқан бақыт бар ма?! Ендігі жерде қазақ жастарының өз орнын табуына, күш-қайратын, білім-білігін тәуелсіз еліміздің ертеңіне жұмсауына мүмкіндігімше көмек бере алсам, сондай-ақ мұнай саласында әлі де білген-жиған тәжірибемді жастарға үйретіп, ел қажетіне жаратсам деймін, – дейді ол.
Елбасы Н.Назарбаевтың Қазақстан азаматтарының әлеуметтік мәселелерін шешу, әл-ауқатын арттыру, жұмыспен қамту сынды тапсырмаларын орындауға сөзбен емес, іспен қолдау көрсеткен «Кезби» ЖШС басшысы Б.Кезбаевқа көпшіліктің алғысы аз емес. «Қыран жемін шашып жейді» дегендей, өңірдегі қайырымдылық шараларға, әлеуметтік-мәдени, спорттық шараларға демеушілік қолдау көрсетіп, тұрмыстық жағдайы төмен отбасыларға көмек қолын созған азамат жасаған жақсылығын санап-тізіп айтып беруді қалаған жоқ. Иә, «жақсылар жақсымын деп айта алмайды» деген халық тәмсіліне тоқтаған біз де «жақсының жақсылығын айту» өзгелердің міндеті екенін біліп, шағын мақалада елдің атпал азаматы Бітім Тәжіғұлұлы болмысына азды-көпті тоқталып өтуге тырыстық.
Биыл 120 жылдық мерейтой биігіне көтерілген Маңғыстау мұнайымен бірге жасап, заман талабына сай кәсіпкерліктің тасын өрге домалатқан ардагер ағаның сырбаз мінезі, сыпайы болмысы, іскерлігі мен білігі – қазақ жастарына үлгі, лайым қазақ жастары алдыңғы буын ағалардай болып жетілуін тіледік.
Маңғыстау облысы
