АҚШ көк тіреген қос ғимаратты жермен жексен етіп, қанша мыңдаған адамның өмірін жалмаған терактіні ұйымдастырған Усама Бен Ладен мен «Әл Каида» ұйымына қолдау көрсетті деп осы «Талибан» қозғалысын айыптаған. Сол жылы Ауғанстанға әскерін алып кірген америкалықтар тәліптерді билік басынан тайдырды. Содан бері тәліптер Ауғанстан билігімен және АҚШ әскерімен тайталасып келеді.
Әлем елдерінің назарын аударған АҚШ-Талибан келіссөзі аумалы-төкпелі кезеңді бастан кешіп жатқан ауған жеріндегі қарулы қақтығыстардың, бітіспес дұшпандықтың бітімі, бейбітшілік орнатудың бастамасы ретінде бағаланған еді. Осыдан тура бір жыл бұрын қыркүйекте АҚШ мемлекеттік департаментінің Ауғанстан бойынша ресми өкілі болып Залмай Халилзад тағайындалғанда, ең ұзақ соғыстың ақыры көрінгендей болған. Өйткені оның мойнына жағдайды одан әрі ушықтырмай, Ауғанстаннан америкалық сарбаздарды әкетуді жеделдететін келіссөздерді жүргізу міндеті жүктелді. Миссиясын мүлтіксіз орындауға талаптанған ол тараптар бір мәмілеге келетінін мәлімдеген еді. Жақында Залмай Халилзад Катар астанасы Дохада өткен тоғыз раундқа созылған АҚШ-Талибан диалогының нәтижесінде америкалықтар бес айдың ішінде Ауғанстаннан 5400 сарбазын шығаруға, ал «Талибан» бақылауда ұстап отырған аймақтарына террористерді кіргізбеуге, АҚШ пен оның одақтастарына шабуылдамауға уағдаласқанын айтқан.
Бұған дейін ілгерінді сипатта өрбіген келісімнің күшіне енуі үшін Дональд Трамп құжаттың соңғы нұсқасына қол қоюы керек болған. Сөйтіп 8 қыркүйекте АҚШ президентінің Вашингтон іргесіндегі «Кэмп-Дэвид» резиденциясында «Талибан» қозғалысының жетекшілерімен және Ауғанстан президенті Ашраф Ғанимен кездесу жоспарланды.
Алайда 5 қыркүйекте Кабулда болған лаңкестік оқиға «күн райын» күрт өзгертті. Ауғанстан астанасындағы НАТО-ның штаб-пәтері және АҚШ елшілігі орналасқан ауданда жарылыс болып, 12 адам қаза тапты. Оның ішінде бір америкалық сарбаз бар. Қасақана жасалған бұл шабуылды «Талибан» қозғалысы өз мойнына алды. Бейбіт келіссөздер жүріп жатқанда тәліптердің тыныштықты қашыратын осындай бейберекет әрекеттерге бейіл болуына қатты қынжылыс білдірген Дональд Трамп олармен ортақ мәмілеге келуден бас тартты.
11 қыркүйекте қаралы күн құрбандарын еске алу күні Ақ үй басшысы «Бізде бейбіт келіссөздер жоспарланған еді. Бірнеше күн бұрын олардың Пуэрто-Риконың тумасы, америкалық сарбазды және тағы басқа 11 жазықсыз адамды өлтіргенін білген кезде мұндай мәмілені доғардым. Соңғы төрт күн бойы біз дұшпандарымызға бұрынғыға қарағанда қаттырақ соққы бердік және бұл әлі жалғасады» деп мәлімдеді. Дональд Трамп бұған дейін ядролық күшке ие екендерін меңзеп, Ауғанстандағы соғысты аз уақыттың ішінде аяқтауға болатынын, бірақ миллиондаған бейбіт халықтың зардап шеккенін қаламайтынын айтқан. Дегенмен, ол тәліптерді тәубесіне түсіретін жаңа соққының жасалатынына сендірді.
Ауғанстан президенті Ашраф Ғани «Талибан» радикалды қозғалысының сұмпайы әрекеттері елде бейбітшіліктің салтанат құруына кедергі келтіріп тұрғанын айтты. «Үкімет тәліптердің ауғандарға қарсы зорлық-зомбылық әрекеттерін табанды түрде жүргізіп келе жатқаны бейбіт келіссөздердің жолындағы басты кедергі деп санайды. Біз тәліптердің ауғандардың өміріне қауіп төндіруін тыйғанда, жаппай қарулы қақтығыстарды тоқтатқанда Ауғанстан билігімен тікелей мәмілеге келіп, тыныштық орнату мүмкін екенін әрдайым айтып келеміз» деп жазылды Ауғанстан президенті кеңсесінің Twitter-дегі парақшасында.
Ал «Талибан» радикалды қозғалысы АҚШ президентінің бейбіт келіссөзден бас тартқанына қатты шамданып, өздерінің күресін жалғастыра беруге ниетті екенін аңғартты. Яғни, тәліптер шетелдік әскердің ауған жерінен кетпейінше қарулы қақтығыстарын тоқтатпайды. «Талибан» өкілі Забихулла Муджахид бір жарылысқа бола келіссөзден шығып кету АҚШ-тың әлсіздігі және тәжірибесіздігі деп бағалады. Дегенмен, тәліптер Ақ үйдің келіссөз жүргізуге қайта оралатынынан үміттенеді.
Жалпы, «Талибан» радикалды қозғалысы биылдың өзінде қаншама адамды жер жастандырған дүркін-дүркін терактілерді ұйымдастырды. Ел орталығы Кабул қазіргі таңда отты шабуылдардың ошағына айналған. Жоғарыда айтылған жарылыстың алдында ғана 2 қыркүйекте астанада шетелдік компаниялар орналасқан ауданда минамен жарақтанған автокөлік жарылып, 16 адам ажал құшты, 119 адам жарақаттанды. Бір ай бұрын 17 тамызда Кабулдағы неке сарайларының бірінде болған жарылыста 80 адам қаза тауып, 160 адам зардап шеккен. Одан он күн бұрын 7 тамызда қаланың батысында жойқын шабуыл жасалып, 18 адам опат болды, 100-ден аса тұрғынға от тиді. Жыл басынан бергі осындай қаралы оқиғаларды жіпке тізгендей жалғастыра беруге болады. 30 шілдеде БҰҰ-ның Ауғанстанға көмек миссиясы (UNAMA) жарты жылда бұл елде 300-ден аса бейбіт халық бақилық болып, 2466 адам жараланғанын жариялады.
Алайда бірқатар сарапшы АҚШ-Талибан диалогы діттеген мақсатына жеткен күннің өзінде Ауғанстанда бейбітшіліктің орнауына кепіл болмайтынын айтады. Дональд Трамптың басты ойы ауған жерінен америкалық әскерді алып кету ғана болды. Бүгінде онда 14 мың АҚШ әскері бар. Ал АҚШ әскерінен құтылған тәліптердің аясы кеңіп, елде одан сайын дүрбелең тудырады. Яғни, «таяқтың екі ұшы бар» дегендей, саясаттанушылар бұл бейбіт келіссөздің жүзеге асуы елдегі азаматтық соғыстың күшеюіне серпін береді деген пікірде. Оның үстіне Ауғанстан билігі 28 қыркүйекте президент сайлауын өткіземіз деп отыр. Бұл саяси науқанға тәліптер үзілді-кесілді қарсы. БҰҰ сайлау кезінде бейбіт тұрғындар зардап шегуі мүмкін деп алаңдауда.
Сонау 2001 жылдан бері биліктен ығыстырылған «Талибан» қозғалысының Ауғанстан билігімен мәмілеге келе қоюы екіталай. Бұл топты БҰҰ 2003 жылы террорлық ұйым ретінде таныды. Қазақстанда да «Талибан» террорлық ұйымдар тізімінде тұр.
