Еліміздің ғылымына өлшеусіз үлес қосқан, 33 жасында министр дәрежесіне көтерілген, Қазақстан ғылым академиясын басқарған Шахмардан Есенов мұқым қазақтың мақтанышы. Жуырда атақты ғалымның дүниеге келген кезінде бөленген бесігі табылды. Оған ие болып, осы күнге дейін көзінің қарашығындай сақтап келген Шиелі ауданы Алғабас аулының тұрғыны Кенжегүл апамыз екен.
...Бір мың тоғыз жүз алпысыншы жылдардың бас кезінде ағайынды Шәймерден, Ақберген бір аулада тұратын-ды. Үлкені колхоз жұмысында болса, кішісі мектепте мұғалім. Ол кезде шешелері Нағи әжеміз бар. Шәймерденнің Пісте апамыздан Тұрсын есімді қызы мектепке дейінгі жаста да, Ақбергеннің Кенжегүлмен енді бас құраған кезі. – Бір күні екі жеңіл көлік сырғып келіп, есік алдына тоқтай қалды. Аудан басшылары құрметтеп, бір әйел кісіге жолбасшылық жасап жүрді. – Бұл келген Шәрипа апамыз екен. Шахмардан Есеновтің шешесі. Біздің атамызға аталас туыс болып келеді. Өйткені енеміз: «Ілгеріде осы Шәрипаны Жорабекке ұзатып едік», дегенді жиі айтып, әңгімелеп отыратын-ды. Атақты кісіні өмірге әкеліп, ақ сүтін берген апамыз ұзын бойлы, әдеміше келген, жасы алпысқа жақындаса да «сырлы аяқтың сыры кетсе де, сыны кетпейді» дегендей келісті кісі көрінді. Бір көргеннен жақын тартатын жылышырайлылығы есімде қалыпты. Үстінде ақ көйлегі мен өрнекті қара қамзолы бар, – деп еске алады Кенжегүл Әлмаханқызы.
Осы оқиға баяндалып отырған мерзімнің нақты уақыты – 1961 жылдың қара күзі. Шахмардан Есеновтің Геология министрі кезі. Ол кезде Шиелі аудандық партия комитетінің бірінші хатшысы Исатай Әбдікәрімов болса, аудандық атқару комитетінің төрағасы Қонысбек Қазантаев. Ал «Ленин» колхозының төрағасы Әзімхан Исмайлов болатын. Шәрипа апамыз елге қыдырыстап келіп, туыс ағасы Садықтың үйінде болуды қалаған секілді. Аудан басшылары колхоз төрағасының жеңіл көлігін бір аптаға босатып беріп, жанына жауапты адамдарды да қосып береді. Ғалымның анасы туған өлкесін армансыз аралайды. Тіріге – сәлем, өлгенге бата жасайды. Әйтеуір күнде қонаққа шақырушылар қатары мол болыпты..
– Шәрипа апамыз қайтадан жолға шығарында Шәймерден көкеге: «Ауылда баяғы Шахмардан жатқан бесігі сақтаулы. Соны алып келіп балаларыңды бөлеңдер, Тұрсын қызыңның соңынан басқа да кішкенелер ерсін, бәрі де өскен соң, Шахмарданым секілді елге белгілі азамат болсын!», деп батасын беріпті. Мұны кейіннен үлкендерден естідік қой, біз босағаны жаңадан аттаған жас келінбіз, көп нәрсені түсіне бермейтін кезіміз емес пе, – деп еске алады Кенжегүл апа.
Содан қыстың бір күні Шәймерден Тартоғайға атпен барып, қолдан жасалған, сырты түрлі қазақы оюмен өрнектелген әлгі бесікті алдына өңгеріп алып келеді. Аузы дуалы апаның айтқаны келіп, жас келін ұзамай босанады да, сәбидің есімін Арнауыт қойып, әлгі бесікке бөлейді. Бұл 1962 жылдың 23 наурызы болатын. Сонан кейін де Шахмардандай марқасқа жатқан құт бесікте тағы да сегіз бала, кейінен олардың кішкенелері бөленіп, бәрі де тәй-тәй басып кетеді. Арнауыттан соң Алма, Гүли, Алуа, Фарида, Мейрам, Әнуар, Зәкира, Ернар бәрі де баяғы апалары берген батаның Алланың құлағына шалынғаны шығар, бәрі де жоғары оқу орнын бітіріп, бірі Нұр-Сұлтан, бірі Алматы, басқа да облыс орталығында тәуір қызметтер істеп жүр. Олардың балаларының өзі отыз жасты орталап толысқан азаматтар. Біз сөз етіп отырған шаңырақтың ең кенжесі Ернар ғылым жолына түсіп, белгілі биіктерді бағындырып үлгерді. Ол астанадағы медицина академиясының кафедра меңгерушісі. Баяғы алғаш бесікке бөленген Арнауыт болса, Шиелі теміржолында өрт сөндіру пойызының бастығы. Ортасына сыйлы, мәмілеге мығым жігіт. Бұл баланы Шәймерден мен Пісте апамыз бауырына басқан. Сондықтан да ауылдағылар оны Шәкеңнің ұлы деуінен әлі күнге жаңылысқан емес.
– «Жақсыдан – шарапат» деген рас екен, Шахмардан аға жатқан құтбесік бізге де құтты болды. Шәрипа апаның мейірімін салған Жаратушыға ризамын. Отағасы да мектепте абыройлы қызмет етті, өзім де шамам келгенше жұмыс істедім. Өсіп-өніп жатырмыз. Шүкір!– дейді біздің бүгінгі кейіпкеріміз Кенжегүл Әлімханқызы. Атақты ғалым тербетілген талбесік бүгінде Шиелі аудандық өлкетану музейіне тапсырылып, осында келушілердің көзайымына айналды.
Нұрмахан ЕЛТАЙ
Қызылорда облысы,
Шиелі ауданы
Суретте:
Кенжегүл апа мен ғалым жатқан бесік.
