«Абай ілімі және рухани жаңғыру» тақырыбында М.Әуезов атындағы мұражайда өткен Р.Бердібаев атындағы Халық университетінің кезекті дәрісінде филология ғылымдарының докторы, профессор Мекемтас Мырзахметұлы Абайды түсінудегі ізденістері туралы осылайша баяндап берді. Естеліктерін философиялық терең ойлар арқылы жеткізген ғалым Абай ілімін дамытудың тарихымен таныстырды.
«Абайтану» тақырыбын қозғағанда Мекемтас Мырзахметұлының есімі тілге оралады. Ал хакім Абайдың шығармашылығы зерттелгеніне міне 125 жылдың жүзі болыпты. Осы жылдардың 50 жылдан астам кезеңі ғалымның еншісінде. «Абайды жан-жақты зерттеу мәселесін қаузап келе жатқан, қабырғалы ғалымдардың бірі, рухани ақсақалымыз Мекемтас ағамыз» деген М.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының директоры Кенжехан Матыжанов Абайтану ғылымының түрлі кезеңдеріне тоқталды. Өркендеген кезеңі Мұхтар Әуезов «Абай жолы» роман-эпопеясын жазып, Абайдың есімін әлемге танытуымен байланысты болса, Кеңес дәуірінің қуғын-сүргінін де бастан кешті. Тіптен абайтанушылардың өзі абайтануды сан-саққа жүгіртті. Алайда Мұхтар Әуезов өзі бас болып Абайдың асыл мұрасын сақтап қалды. Соны жас ұрпаққа жеткізе алды. Абайдың мұрасымен сусындаған ұрпақтың қатарын бүгінде бірнеше кезеңге бөлеміз және де осы жылдарда Абайдың бейнесін танып, әлемдік деңгейге көтере алдық па?» деген сауалдарға жауап іздеп келеміз. Әрине бұған жүрдім-бардым жауап беру қиын. Ал бүгінгі күн тәртібінің құндылығы – Елбасы міндеттеген қоғамдық сананы жаңғырту мәселесі. «Мәдени мұра», «Рухани жаңғыру» бағдарламаларының темірқазығы ұлттық кодымызды танып, жас ұрпақтың санасына сіңіру десек, оның алтын діңгегі – Абайды тануда жатыр», деді Кенжехан Ісләмжанұлы.
«Абайдың «толық адамы», Шәкәрімнің «ар ғылымы» – ғасырлар бойы дамыды. Оны ешкім өзгерте алмайды... Түсіне кетсең, Абай тереңдей береді. Абайдың «Жан тануына» әлі де ешкім бара қойған жоқ. Шәкәрім біраз дамытып кеткенімен, оған Еуропа ғалымдары жете алмады. «Еуропа жанды, иманды білмейді», деген еді кезінде Мағжан. Иманды білмейтіні – ешнәрсеге сенбейтіндігі. Жанның мәңгілік екенін, өлмейтіндігін ұғынбады. Осы ұғымдардың қандай даналықпен айтылғанын Абай ілімінен ұғына аламыз» деген ойларымен бөлісе келе профессор Мекемтас Мырзахметұлы Ташкентке екінші жылы барғанда рухани тазаланып бардым, дейді. «Ол кезде мен «толық адамды» меңгеріп барған едім. Сырдария институтына декан, проректор болғанда өзімді таза ұстауға тырыстым. Сол кезде барып Абайда адамды тазартудың құдіреті бар екеніне көз жеткізе түстім. Мені Абайдың ілімі тазалады. Сондықтан да біз өсіп келе жатқан ұрпақты Абай ілімі арқылы тазалауымыз керек. Халқымыздың жас өскініне рухани азық берсек, кереғарлықтан арылатынымыз анық. Балаларға арнаған сабағымды үнемі Абайдың «Бес нәрсеге асық бол, бес нәрседен қашық бол» дегенінен бастап, «Өсек, өтірік, мақтаншақ, еріншек, бекер мал шашпақ» бар ма араларыңда» деген сұрағымды қойып отырамын. Осы арқылы жастарды «толық адамға» алып келеміз. Әрине оны бірден қабылдау қиын. Дегенмен де, оны күрделендірмей, тез қабылдау үшін оның белгілі бір жүйесін жасадық. Кітабы жазылып, Нұр-Сұлтанда Абай мектебі ашылды. Президент Қасым-Жомарт Кемелұлы мақаламды оқып, осы орайдағы жақсы пікірін білдірді. Ендігі кездесуімізде Абайды қалай алып шығатынымызды талқылайтын боламыз», деген қарт ғалым Абай, Әуезов мазмұнындағы сұрақтарға жауап беріп, Абайды дәріптеп, даналығы мен парасатын бүкіл әлем әдебиетіндегі асыл мұрамызға айналдыра алсақ, Абай ілімінің ұлттық рухымызды асқақтатқаны болар еді деген ойларымен кездесуді аяқтады.
АЛМАТЫ
