Былтыр Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы адам баласының өміріне қауіп төндіретін 10 аурудың тізбесін анықтағанда, оның алтауының табиғаты инфекциялық ауру екенін белгіледі. Бүгінде инфекциялық аурудың қатарына жатпайды дейтін қант диабетінің 1-типті түрі, біршама онкологиялық аурулар, жүрек-қан тамырлары мен атеросклероз және түрлі аутоиммунды дерттердің тууы инфекциялардың әсерінен болатынын ғалымдар дәлелдеп берді. Сондықтан да инфекциялық аурулармен күресте таптаурын жолмен жүрмей, оның таралмауы мен алдын алудың маңыздылығы күшейе түсуде.
Жуырда Нұр-Сұлтан қаласында «Жаһандану жағдайындағы инфекциялық аурулар: мәселелер мен шешімдер» атты қазақстандық алғашқы конгресс өтті. Әлемнің жетекші ғылыми орталықтарының өкілдері бас қосқан осынау жиында Орталық Азия елдеріндегі вирустық және паразитарлық аурулар бойынша эпидемиологиялық жағдай мәселелері, сондай-ақ денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттік саясаттың ажырамас бөлігі ретінде вакцинациялау мен иммундық профилактиканың өзектілігі талқыланды. Бір қарағанда инфекциялық аурулармен күресте медицина алған биіктер баршылық. Бұрынғы заманда елді қынадай қырған көптеген дерттердің беті әрі қарады. Алайда жыл сайын жаңа инфекциялардың пайда болуы, микроорганизмдердің айналымдағы штамдарының генетикалық өзгеріске ұшырауы, олардың көптеген препараттарға төзімділігінің пайда болуы халықтың эпидемиологиялық саламаттылығын қамтамасыз ету саласында қарқынды жұмысты қажет ететінін көрсетуде. Осыған орай, биыл көктемде Денсаулық сақтау министрлігінің Ұлттық денсаулық сақтау орталығында Халықаралық денсаулық сақтау ережелері мен жаһандық денсаулық сақтау бағдарламасының аясында Қоғамдық денсаулық сақтау саласындағы төтенше жағдайлар жөніндегі жедел орталық ашылды. Жедел орталықтың негізгі міндеті – биологиялық, химиялық және радиациялық қауіптерге жауап кезіндегі әрекетті бақылау және үйлестіру. Қазіргі уақытта еліміз бойынша 90-нан аса инфекциялық ауруларға эпидемиологиялық қадағалау жасаудың жоғары сезгіштік жүйесі енгізіліп, еліміздің зертханаларында диагностикалық құрал-жабдықтар паркі үнемі жаңартылып тұрады. 2007 жылдан бастап халықаралық медициналық-санитарлық қағидалар енгізілді. Бұл бойынша Ұлттық орталық белгіленіп, сол арқылы әлемде туындайтын денсаулық сақтау жүйесіндегі жаңа биологиялық қауіптер мен олардың алдын алу туралы ДДҰ-дан ақпарат ұсынылып келеді.
Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығы директорының орынбасары Руслан Сатывалдеевтің айтуынша, инфекциялық аурулармен тиімді күресу үшін бір ғана медицинаның күші жеткіліксіз. Білім, ғылым және практиканың, медициналық, ветеринарлық ғылымның, сондай-ақ әлеуметтік қорғау қызметінің, психология мен отбасының, жалпы бүкіл қоғамның бірлесуі керек. Саламатты өмір салтына пейілділікті қалыптастыру, инфекциялық аурулардың алдын алу туралы ақпараттылықты арттыру маңызды рөл атқарады.
Ресейдің бас эпидемиологы Николай Брико өз сөзінде денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттік саясаттың құралы ретінде өмірлік вакцинопрофилактиканы қолдану тәжірибесіне тоқтала келе: «Вакцинопрофилактика міндеттері айтарлықтай кеңейтілді. Бұл дегеніміз – тек аурулардың алдын алу, сырқаттанушылықты және мүгедектік пен өлім-жітімді төмендету ғана емес, сонымен қатар халықтың өмір сүру сапасын жақсарту және белсенді ұзақ өмірді қамтамасыз ету. Адамзатты иммундау жүйесі өмір бойы емдеуді қажет ететін сырқаттар санын төмендетумен қатар, еңбек өнімділігін жоғарылату есебінен денсаулық сақтауға кететін шығыстарды азайтуға ықпалын тигізеді. Сондықтан да вакцинацияның қажеттілігін жеке адамдар ғана емес, тұтастай қоғамның түсінуі өте маңызды», дейді.
Еліміздегі мықты иммунолог Борис Каральникті сөзге тартқанда «Инфекция – жер бетіндегі тіршілік эволюциясының негізгі, тіпті басты факторларының бірі болуы мүмкін. Инфекция атаулыны түбегейлі жоямыз деу ең күлкілі міндет. Кеңес Одағы 1950 жылдары медициналық мекемелердің қабырғасына «Инфекциясыз коммунизм» деген ұран сөздер ілген. Бұл насихаттаушылардың қаншалықты сауатсыз болғандығын көрсетеді. Инфекцияның болуы – табиғи жағдай, ал оның қиындығы – инфекцияның адам денсаулығына қауіп төндіретіндігінде. Ғылымның дамуы арқылы вакцинамен инфекцияларды қадағалауды үйрендік. Бұл – адамзаттың жеңісі. Алайда осы қадағалаудан «Адам құқығы» деген сөзді малданып, вакцинациядан қашу – қоғамға зияныңды тигізу деген сөз. Құқықтық заңнамада «жеке бастың құқығы» қоғамға қауіп тудырған, өзгелердің құқығы бұзылған кезде шектеледі, тіпті тоқтайды, вакцинациядан бас тарту да соған пара-пар. Еуропаның бірқатар елдері осыған тосқауыл қойып, вакцинациядан бас тартқандардың көпшілік қоғамдық ортаға баруына шектеу қою, тіпті азаматтықтан айыру мәселесін көтеріп жатыр. Вакцинацияның түбінде мемлекеттік қауіпсіздік мәселесі тұр. Мұның саяси мәнін мемлекеттік тұрғыда ұғыну ұлт ертеңі үшін аса маңызды», деген тұжырымын жеткізді. Шынында Борис Вольфовичтің ойларымен келіспеске болмайды. Вакцинация жүргізу арқылы инфекциялық аурулардың алдын алып сақтанып қана қоймай, өмір сапасы мен ұзақтығына қол жетеді, бұл мемлекеттің басты байлығы адам капиталын қорғау деген сөз.
Еліміздің бас санитарлық дәрігері Жандарбек Бекшин вакцинацияға қатысты жаңа ережелердің биылғы желтоқсан айына дейін енгізілетінін мәлім етті. Оның айтуынша, заң жобасында екпе салынбаған балалардың мектепке дейінгі білім беру ұйымдарына, мектепке баруына тыйым салу, балаларының вакцинацияға деген құқығын бұзған ата-аналарға айыппұл төлету мен әкімшілік жауаптылық туралы баптар қарастырылып отырған көрінеді. «Егер бала балабақшаға, мектепке барып жүрсе, жасына қарамастан, екпе алуы тиіс. Ол басқа оқушылардың ауырмау құқығын сақтауы керек. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының ұсынымдары бойынша балаларды вакцинациялау 95%-ға, ал ересектерді вакцинациялау 80-85%-ға жетуі керек. Осындай деңгейге жетсек – ешқандай жұқпалы аурулардың таралуы болмайды. Біз Қазақстанда бұл көрсеткішті 97%-ға жеткіздік. Бізді ең алдымен алаңдатып отырғаны – қызылша ауруы. Бұл ауру қазір пандемия ретінде әлем бойынша таралу үстінде. Конгреске келген қонақтар Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректеріне сүйене отырып, қазіргі уақытта әлемде қызылшамен аурудың 375 мың жағдайының тіркелгеніне, Мадагаскар және басқа да бірқатар мемлекеттерде бұл дерттен адам өлімі болып жатқанына алаңдаушылық білдірді. «Ауру АҚШ-та да таралуда, сондықтан бұл жаһандық мәселе болып саналады. Біз алдын алу шараларын жасап жатырмыз», дейді Ж.Бекшин.
Қазақ «сақтансаң – сақтайды» деп бекер айтпаған. Мысалы, еліміздегі балаларды екпемен қамту күнтізбесінде қызылшаға қарсы 1 жастан асқанда егілетін еді. Алайда бүгінде 10-12 айға жетпеген сәбилер де ауырып жатыр. Осы қауіпті ескергендіктен егуді 9 айдан басталатындай етіп төмендету қолға алынған. Бас санитарлық дәрігердің сөзінен мәлім болғандай, аурудың ішкі таралуы жүрмес үшін еліміздегі медициналық қызметкерлердің 99,7%-ы егілуден өтіп, балабақша мен мектептерге вакцинацияланған балаларды ғана жіберу туралы ұсыныс айтылған екен. Ал жаңа заңнамада балаларының құқықтарын бұзып, вакцинация жасатпаған ата-аналарға әкімшілік айыппұлдың көлемі әзірге белгіленген жоқ. Жоба денсаулық сақтау ұйымдарында талқыланғаннан кейін Парламентке жіберіледі.
Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығы мәлім еткендей, конгреске Орталық Азиядағы ауруларды бақылау және алдын алу орталығының (СDC) ғылыми қызметкерлері, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының өкілдері, Ресей, Молдова, Қырғызстан, Франция, Италия, Израильдің жетекші ғалымдары қатысып, өзекті тақырыптағы ойларын ортаға салды.
