Өлшемдер сақталып, бюджет өседі
Руслан Дәленовтың айтуынша, 2019 жылға арналған республикалық бюджетті нақтылағанда еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі көрсеткіштері сақталады. Бұл – 3,8% деңгейіндегі ІЖӨ өсімі, 89 млн тонна көлеміндегі мұнай өндіру.
«Әлемдік мұнайдың бағасы жоғары құбылмалылығын көрсетеді. Осыны ескере отырып мұнайдың болжамды бағасы барреліне 55 доллар деңгейінде, ал жылдық инфляцияның нысаналы дәлізі 4-6% шегінде болады деп белгіленді», деді Ұлттық экономика министрі.
Әлеуметтік-экономикалық дамудың болжамды параметрлерінің сақталуына сыртқы нарықтар бойынша болжамның сақталуы, ағымдағы жылдың 9 айдағы көрсеткіштер динамикасы, сондай-ақ биыл наурыз айында енгізілген түзетулер себеп болды. Міне, осының есебінен республикалық бюджет кірістерін 12 млрд теңге салықтық түсімдердің және 83 млрд теңге салықтық емес түсімдердің есебінен 95 млрд теңгеге арттыру ұсынылды.
«Жалпы, республикалық бюджеттің кірістері (трансферттерді есептемегенде) 2019 жылы 7 трлн 81 млрд теңгені құрайтын болады», деді ол.
Түсімдер түрлері бойынша кірістердің құрылымы өзгермейді. Ең үлкен үлесті қосылған құн салығы (2,8 трлн теңге), корпоративтік табыс салығы (2 трлн теңге), халықаралық саудаға салынатын салықтар (1,5 трлн теңге) құрайды.
Республикалық бюджеттің тапшылығы бұрын бекітілген 1 трлн 365 млрд теңге деңгейінде сақталмақ. Бұл – ішкі жалпы өнімнің 2,1%-ын құрайды.
Мұнай емес тапшылық, яғни мұнай кірістерін қоспағанда, ішкі жалпы өнімге қатысты 8,5% немесе 5,5 трлн теңгені құрайды. Мұнай емес тапшылықтың параметрлері бекітілген фискалдық ережелерге сәйкес келеді.
Р. Дәленов нақтылағандай, түсімдердің жалпы көлемі 95 млрд теңгеге өсіп, 10,7 трлн теңгені құрайды. Трансферттердің түсімдері, оның ішінде Ұлттық қордан трансферттер өспейді.
«Шығыстар 95 млрд теңгеге артады, бұл кірістердің өсуімен сәйкес келеді. Республикалық бюджеттің шығыстар көлемі 12 трлн теңгеден асады. Осылайша түсімдер 10,7 трлн теңгені, шығыстар 12 трлн теңгені, тапшылық 1,4 трлн теңгені құрайды», деп қосты Ұлттық экономика министрі.
Өз кезегінде, бірінші қаржы вице-министрі Б.Шолпанқұлов бюджетті нақтылауды ағымдағы жылдың сәуірінде түзетулер енгізілген елдің 2019 жылға арналған Әлеуметтік-экономикалық даму болжамының көрсеткіштерін сақтай отырып жүргізу ұсынылатынын айтты.
Нақтылау жобасында ағымдағы жылдың бюджетін атқару шеңберінде Үкімет алдына қойылған бірқатар міндеттерді шешу көзделген.
Бірінші, әлеуметтік салада шұғыл қаржыландыру мәселелерін шешу. Б.Шолпанқұловтың айтқанындай, бұл мақсаттарға 84,8 млрд теңге көзделген, оның ішінде: 36,9 млрд теңге алушылар контингентінің ұлғаюына байланысты атаулы әлеуметтік көмек төлемдеріне, 23,3 млрд теңге медициналық көмек көрсетуге және денсаулық сақтау объектілерінің құрылысын жалғастыруға, 2,7 млрд теңге мәдениет пен спортты дамытуға бөлінді.
Екінші, кейінгі жылдарғы экономиканың өсу қарқынын арттыру үшін қосымша көздердің негізін қалау. Бірінші қаржы вице-министрінің айтуынша, осы міндет шеңберінде нақтыланған бюджет жобасында 136,8 млрд теңге көзделген, оның 36,7 млрд теңгесі жолаушылар вагондары паркін, санитарлық техниканы және машина жасау саласының жобаларын жаңартуды қаржыландыру үшін өңдеу өнеркәсібін қолдауға, 21,1 млрд теңгесі әуе паркін дамытуға және мамандандырылған әуе кемелерімен толықтыруға, 17,1 млрд теңгесі салымшыларға тұрғын үй қарыздарын беру және салымдар бойынша сыйақылар төлеу үшін, 8 млрд теңгесі Павлодар және Ақтөбе облыстарының сұранысқа ие суармалы жерлерінің гидромелиоративтік жүйелерін реконструкциялауға, 7,2 млрд теңгесі Жамбыл облысы халқының табысын арттыру жөніндегі қанатқақты жобаны іске асыруға бөлінді.
Үшінші, 4-тоқсандағы шұғыл міндеттерге арналған Үкімет резервінің қолайлы деңгейін қамтамасыз ету. Бұл шығыстарды қайта бөлу және 94,9 млрд теңге мөлшерінде ағымдағы жылдың 9 айының қорытындылары бойынша бюджет түсімдерін түзету жолымен жүзеге асырылады.
«Осы өзгерістерді ескере отырып, 2019 жылға арналған республикалық бюджеттің негізгі параметрлері былайша қалыптасты: түсімдер – 10 663,5 млрд теңге; шығыстар – 12 028,1 млрд теңге; бюджет тапшылығы – 1 364,6 млрд теңге немесе ішкі жалпы өнімге 2,1%», деп түйіндеді Б.Шолпанқұлов.
Мәселені Премьер-Министр А.Мамин қорытындылап, осыған сәйкес тиісті тапсырмалар берді.
«Түзетілген бюджет кірістері мен шығыстары әлеуметтік міндеттерді шешу үшін қосымша қаржыландыру қажеттілігін жабуға, экономикалық өсудің қосымша көздерін құруға мүмкіндік береді», деді А. Мамин.
Экономикалық өсудің қосымша көздерін өңдеу өнеркәсібін қолдауға арналған қаражатты қайта бөлу, салымшыларға тұрғын үй қарыздарын беру үшін «Тұрғынүйқұрылысжинақбанкі» АҚ-ын несиелендіру, Павлодар және Ақтөбе облыстарының сұранысқа ие суармалы жерлерінің гидромелиоративті жүйелерін реконструкциялау, сондай-ақ Жамбыл облысында ауылда кооперацияны дамытудың қанатқақты жобасын жүзеге асыру арқылы құру жоспарланған.
Осы міндеттерді 199,1 млрд теңге сомасында шығыстарды қайта бөлу және осы жылдың 9 айының қорытындысы бойынша бюджет кірістерін 94,9 млрд теңге мөлшерінде түзету жолымен қаржылық қолдау ұсынылады.
Премьер-Министр мәселені қорытындылай келе тиісті мемлекеттік органдарға белгіленген тәртіпте «2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер енгізу туралы» заң жобасын Парламент қарауына енгізуді тапсырды.
Ауылдар кең жолақты интернетпен қамтылады
Сонымен қатар Үкімет отырысында ауылда интернетке кең жолақты қолжетімділікті қамтамасыз ету және 5G-ді дамыту мәселелері қаралды. Бұл мәселе бойынша Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Асқар Жұмағалиев пен «Қазақтелеком» АҚ басқарма төрағасы Қуанышбек Есекеев баяндама жасады.
А.Жұмағалиев «Цифрлы Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасын іске асыру аясында Қазақстанның елді мекендерін интернет қызметтерімен қамту бойынша жоспарлы жұмыстар жүргізіліп жатқанын айтты.
«Қазіргі таңда елімізде 117 қала мен
3 324 ауылды елді мекенде кең жолақты интернет қолжетімді. Олар түрлі технологиялармен қамтамасыз етілген, оның ішінде талшықты-оптикалық желілер, 3G және 4G желілері бар», деді министр.
2018 жылы Қазақстан әлемдік рейтингте ұялы байланыс абоненттері бойынша 21-орынға ие болды.
Қазақстанда интернет пайдаланушылар саны 2018 жылы 81,3%-ды құрады және әлемдік рейтингте Қазақстан 45-орынға ие болды. Ауылдық жерлерді кең жолақты интернетпен әрі қарай қамту үшін 2018-2021 жылдарда талшықты-оптикалық және LTE (4G) желілерін салу жоспарлануда.
Бірінші кезең – талшықты-оптикалық желілерді салу. Жобаны іске асыру 1 250 ауылды елді мекенде жоғары жылдамдықты интернет қызметтерін ұсынуға мүмкіндік береді. 2019 жылғы 1-жартыжылдық қорытындысы бойынша талшықты-оптикалық желілер 83 ауылдық елді мекенде (оның ішінде 85 денсаулық сақтау нысаны мен 76 білім беру нысанында) іске қосылды. 2019 жылдың аяғына дейін 685 ауыл интернет желісіне қосылады, ал 2020 жылы тағы 509 ауылды қосу жоспарлануда.
Екінші кезең – LTE (4G) мобильді байланыс желісін дамыту арқылы 3143 ауылды: 2019 жылы – 574, 2020 жылы – 1 046 және 2021 жылы 1 523 ауылды интернетпен қамту жоспарлануда.
Осы аталған жобаларды іске асыру аясында 2020 жылдың аяғына дейін тұрғындардың саны 250-ден асатын 880 ауылды елді мекен кең жолақты интернет желісімен қамтылатын болады.
Сонымен қатар әрі қарай тұрғындардың саны 50-ден жоғары 885 ауылды интернет желісіне қосу жоспарлануда. Атқарылған жұмыстардың қорытындысы бойынша 2022 жылдың соңына дейін 5089 ауыл интернет желісіне қосылады.
Ал қалған ауылдарға жерсеріктік байланыс технологиясын қолдану арқылы интернет желісін ұйымдастырудың техникалық мүмкіндігі қамтамасыз етіледі.
Бұл орайда елді мекендерді интернет желісіне қосу Ұлттық экономика министрлігі жасаған перспективалы ауылдар тізіміне сәйкес орындалатын болады.
Сондай-ақ байланыс қызметін көрсету сапасын жақсарту мақсатында, министрлік байланыс желісінің сапасы төмен жерлерді анықтау жұмыстарын жүргізеді. Байланыс сапасын жақсарту үшін әкімдіктермен және байланыс операторларымен бірге осы учаскелерде қосымша базалық стансаларды орнату мәселелері пысықталды. Мысалы, Щучье – Бурабай курортты аймағы және Нұр-Сұлтан қаласы аумағында әкімдіктермен бірге арнайы мачталар салу мәселесі оң шешімін тапты. Бұл мачталарды жеке кәсіпкерлер салады, ал байланыс операторлары сол жерлерде базалық стансаларын орнатады. Осындай жұмыстар Алматы қаласының және Павлодар облысының әкімдіктерімен де жүргізіле бастады.
А.Жұмағалиев сонымен қатар Қазақстанда жаңа технологияларды енгізу бойынша жұмыстар жүргізіліп жатқанын айтты.
«Президенттің тапсырмасына сәйкес министрлік Қазақстанда 5G технологиясы бойынша желіні енгізу жұмыстарын атқаруда. Осы орайда Жол картасы бекітілді. 5G мобильді байланысының тестік сынағы Нұр-Сұлтан және Алматы қалаларында өткізілді. Сонымен қатар сынақ жұмыстарын биыл қазан айында Шымкент қаласында өткізу жоспарланып отыр», деді министр.
Сынақ қорытындысы бойынша технологияның заттар интернетін, телемедицинаны, өнеркәсіпті цифрландыру және «ақылды» қалаларды дамыту үшін пайдаланылу мүмкіндіктері сарапталады.
5G технологиясын енгізу үшін қажетті инвестициялар көлемі үлкен болғандықтан, бірінші кезеңде бұл технологияны енгізуді республикалық маңызы бар қалаларда (Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент) ұйымдастыру жоспарлануда.
2021 жылдың соңына дейін Нұр-Сұлтан қаласында Назарбаев Университет пен ЭКСПО-да енгізу жоспарлануда. Ал 2022 жылы әуежай мен вокзалда, ірі сауда орындары мен алаңдарда 5G технологиясы пайда болады. Одан әрі 2023 жылдан бастап еліміздің барлық облыс орталықтарында 5G енгізу жұмыстары жүргізіледі.
Осылайша атқарылған жұмыстардың нәтижесінде 2022 жылдың соңына дейін Қазақстан Республикасы тұрғындарының 97%-ы кең жолақты интернет желісімен қамтылады. Тұрғындардың қалған 3%-ы үшін жер серігі технологиясын қолдану мүмкіндігі қамтамасыз етіледі.
«Интернет желісіне қолжетімділікті
ауылды елді мекендерде арттыру», «Цифрлы Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы бойынша электронды денсаулық сақтау, электронды қызмет көрсету және басқа жобаларды іске асырудың негізгі элементі болып саналады. Бұл қала мен ауыл арасындағы цифрлы алшақтықты қысқартуға ықпал етеді. Ал тұрғындарға цифрлы технологияларды толық қолдануға мүмкіндік беріп, Қазақстан экономикасының дамуына өз ықпалын тигізеді», деп түйіндеді А.Жұмағалиев.
«Қазақтелеком» АҚ «Транстелеком» АҚ-мен бірлесіп МЖӘ шарты аясында «Талшықты-оптикалық байланыс желілері технологиясы бойынша ауылды елді мекендерді кең жолақты интернетпен қамтамасыз ету» жобасын іске асырып жатыр. Аталған жоба туралы толығырақ «Қазақтелеком» АҚ басқарма төрағасы Қ.Есекеев айтып берді.
Мәселені қорытындылаған Премьер-Министр Елбасының Nur Otan партиясының XVIII съезінде және Мемлекет басшысының биылғы 2 қыркүйекте Қазақстан халқына арнаған Жолдауында берген тапсырмаларына сәйкес, «Ауыл – ел бесігі» жобасы аясында ауылдық аумақтардың әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылымын жаңғырту жұмыстары жүргізіліп жатқанын айтып өтті.
2022 жылдың соңына дейін ауылды елді мекендердің 97%-ын құрайтын 5 мыңнан астам ауылда интернет қолжетімді болуы тиіс. Бұл ауыл тұрғындарына электронды мемлекеттік қызметтер мен сервистерді, медициналық қызметтер мен білім алудың, электронды сауданың артықшылықтарын пайдалануға, сонымен қатар жаңа өмір стандарттарына жаппай көшуге жол ашады.
Үкімет басшысы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігіне байланыс операторларымен бірлесе отырып, өңірлерде талшықты-оптикалық байланыс желілерін салу жұмыстарын жеделдетуді және ауылды елді мекендерді жоғары жылдамдықты интернетке қосуды жеделдетуді тапсырды.
