ҚАЗАҚТЫҢ СӨЗІМЕН АТАЛАТЫН НАН БАР МА?..

Қазір дүкенге барсаң нан көп. Түрі-түрі толып тұр. Көп көрмейік. Молшылық деген осы. Өз таң­дауыңа сай қалағанды ал да жей бер. Ал енді атауларына  қараңызшы, міне, былай дейді: Боро­дин­ский черный хлеб, руский хлеб, се­ми­речинский, пахомовский, гру­зин­с­кий, ярославская, ново­украин­ская, ба­гета, фигурная, саячный, же­лез­но­дорожный, южный, на сыво-рот­ке, столичный, прези­дент­ский, батон, хала, лепешка, азер­бай­­жан­дық лаваш, ромашка, ру­летка, до­маш­ний, белый хлеб, тройка, пе­кар­ский, сайка, мра­мор­ный деп тағыөсын тағылар тізіліп кете барады. Дәл бір Ресей жағында  жүргендейсің. Бүгін дүкенге барсам, сөреде тағы бір нан атауы пайда болыпты, ол татарский нан деп аталады екен. – Бұл нанның,– дейді сатушы күліп,– екінші аты-казанский, татарлардың рецептімен жасалған  бұл нан өте дәмді алыңыз, ал казахский назва­ниемен  әзірге ондай нандар жоқ, — дейді күліп. Әрі қарап, бері қарап атауы қазақтың сөзімен аталатын бір бөлке де нан түрін таба алма­дым. Сары бидайға толы астықты алқапты қазақтың кең даласы бол­маса, бұлар қап-қап қып Бородино, Грузия жақтардан ұн тасып әкелген жоқ. Қасиетті  дәм атаулыға, ас атасы нанға бәлен-түген деп соңғы уақытта астық көп, Қазақстанда нан жетеді деп мән-мағынасыз  аттауларын қоя беретін болыпты. Сонда басқалар өз аттарын ай­ғайла­тып атап қойып, нандарын пісіріп жатқанда, қазақ нан пісіріп, нан жауып көрмеген бе?.. Пештен жаңа шыққан ыстық тоқаш жейміз деп талай аузымызды күйдіргенбіз бала кезімізде. Сол тоқаш деген атау қайда жоғалып кетті?.. Аппақ  нанның қадір-қасиетін аялаған ауыл­дағы үлкендеріміз, шешеле­ріміз нанды пышақ тигізуге қимай, қолмен үзіп жейді. Ал, біз келіп сол қасиетті нанды мраморға теңеп, орыс тілінде сан түрлі атау береміз. Бұдан өсіп келе жатқан ұрпақ қазақ тілінде кейін нан деген сөз бар екенін ұмытып қала ма деп қарадай қорқасың кеп. Қайран қалып, ойланып қаласың. Наубайханалар­дан шығатын нанның аты-жөн­дерін қазақтың ел мен жерінің, даласының атына сәйкес атағанда­рын жергілікті әкімдіктер, тіл бас­қармалары назарға алса, бір ретте­ліп жөнделер еді. Мысалы, осы нан аттарын береке, дарқан, дастарқан, рақат, асыл, алтын, тамаша, ақ би­дай, үлпілдек, шапа­ғат, нұр деп тағы басқа да толып жатқан  қазақ­тың сөздерімен атауға әбден бола­ды. Береке, сары бидай көп, аста-төк деп мол­шы­лыққа белшесінен батқан кәсіп­керлер өздеріне пайда, табыс көзін тауып беріп отырған қазақтың жерінің қадіріне бас иіп, нан атауларын қазақ тілінде атағандары қажет. Фарида БЫҚАЙ, Павлодар.