Жеңілдетілген несиенің талаптары бұрынғыша: сыйақының номиналды мөлшерлемесі жылдық 4%, жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі 7,5%, несиелеу мерзімі – 7 жыл. Көлік құны 15 млн теңгеден аспауы тиіс.
Қазақстан автобизнес қауымдастығының мәліметінше, биыл қаңтар-қыркүйек аралығында қазақстандықтар 499,8 млрд теңгеге 51,8 мың жаңа көлік сатып алған. Соның ішінде ең көп сатылғаны Hyundai жеңіл автокөлігі екен. Бұл көлік Қостанайдағы «СарыарқаАвтоӨнеркәсіп» зауытынан шығатыны белгілі. Екінші орында – Toyota. Өтімділігі жағынан екінші орындағы бұл көліктің тоғыз айда 1 204 данасы сатылған. Жалпы, биыл тоғыз айда Қазақстанда 33 500 автокөлік шығарылған. Ал өндірілген автокөліктердің 50 пайызын «СарыаркаАвтоӨнеркәсіп» кәсіпорны шығарған. Компания өз өнімдерін Ресей, Қырғызстан, Беларусь елдеріне де эскпорттайтыны белгілі.
Биыл жаңа көліктерді сату көрсеткіші 70 мыңға жетеді деп болжанады. Отандық көліктердің сатылымына Ұлттық банктің жеңілдетілген несиесі қарқын беретіні анық. Жеңілдетілген несиенің басты операторлары Халық банкі, Сбербанк және ВТБ банктері. Аталған үш банк мемлекеттен бөлінген қаражаттың 72,5 пайызын игермек. Қалған 5,5 млрд теңгені екінші деңгейлі өзге де банктер халыққа қарызға беруі тиіс.
Жалпы, отандық көліктерді жеңілдетілген несиемен сату үшін мемлекеттен қаражат бөлу, кей сарапшылардың айтуынша, автокөлік шығарушы кәсіпорындардың бизнесін жүргізу үшін қолға алынып отыр. Дегенмен, мұның өзге де қырларының бар екенін естен шығармау керек. Мәселен, қазіргі таңда еліміздегі қолданыстағы көліктердің 70 пайызына жуығы 10 жылдан ескі көліктер. Соңғы кездері жақын шетелден арзан көлік тасудың көбейіп кеткенін ескерсек, көрсеткіш алдағы уақытта арта беретінін болжау қиын емес. Осы орайда, отандық көліктердің сатылымын күшейту шаралары бизнес үшін ғана емес, халыққа да, экологиялық ахуалға да оң әсер ететіні анық.
«Жыл сайын бөлінетін 20 млрд теңге отандық автокөліктер сатылымын геометриялық прогреспен өсіреді. 2015 жылдан бері шамамен 5,9 мың қазақстандық 71,7 млрд теңгеге көлік «мінді». Бағдарламаның 2023 жылға дейін созылуы отандық көлік саудасын арттырып, қазақстандықтардың жаңа көлік алуына жағдай жасамақ. Ал несие шарттары халыққа өте қолайлы. Тұтынушылардың арасында несиені өтей алмай отырған азаматтар жоқтың қасы», дейді Қазақстанның Даму банкі басқарушы директоры Дастан Ахметов.
Жалпы, жеңілдетілген автонесие бағдарламасының негізгі мақсаты, сарапшылардың пікірінше, Қытай мен Ресейдің өнімдеріне қарсы отандық көліктердің бәсекелестігін арттыру. Қымбат көліктердің тұтынушылары, әрине, бұл бағдарламаға қатыспайды. Ал «бюджеттік» көлік мінгісі келетіндер әдетте Ресей, Өзбекстан мен Қытайдың өнімдерінің бірін таңдайды. Ал бағасы қымбат демесеңіз, сапа жағынан отандық көліктер көрші елдердің тауарларынан кем түспейтіні анық. Мемлекеттің жеңілдетілген несие ұсынуы да қымбат көліктерді халыққа қолжетімді ету. Қазақстан автобизнес қауымдастығы өкілдерінің пікірінше, отандық өндірушілердің мақсаты қазірден бастап алдағы 5-10 жылда елдегі автокөліктердің тең жартысын 3 жылға дейін «жасарту» екен. Бұл Еуропа елдеріндегі көрсеткішпен парапар.
Екінші деңгейлі банктер берген мәліметке сүйенсек, қазақстандықтар жеңілдетілген автонесие бойынша негізінен 4-6 млн теңгенің көліктерін сатып алғанды жөн көреді екен. Тіпті көпшілігі алғашқы төлемсіз де несие рәсімдей алады. Ал кепілзат ретінде алынған көліктің өзі тіркеледі.
