«Бұл іс-шара Қазақстан Республикасының Президенті – Елбасы Н.Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламасында айтылған «Әрбір өлкенің халқына суықта пана, ыстықта сая болған, есімдері ел есінде сақталған біртуар перзенттері бар. Осының бәрін жас ұрпақ біліп өсуге тиіс» деген пайымға сай «Ұлы даланың ұлы есімдері» жобасын өзектендіру мақсатында өтіп жатыр» дейді ұйымдастырушы тараптар.
Ұлы дала есімдері дегенде, жоғарыда Елбасының сөзінде айтылғандай, халқымыздың ыстығына күйіп, суығына тоңған тұлғалар еске түседі. Осы орайда, «Абылай ханның қызметі туралы жаңа архивтік мәліметтер» тақырыбында жиынның бас баяндамасын жасаған танымал тарихшы, Ш.Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының басшысы Зиябек Қабылдинов қазақ тарихындағы Абылай тұлғасы жайлы кеңінен тоқталды. Яғни, қазақ ханының кезінде Ресей мен Қытай арасында жүргізген дипломатиясы, әсіресе басты дұшпаны жоңғарларды Цинь империясының қолымен қырғызу арқылы саяси тыныс тапқаны, сондай-ақ, ханның жеке тұлғасы туралы орыс деректерінде сақталған бұлақ көздеріне қатысты мәліметтер туралы әңгімеледі.
Сол сияқты өткен ғасыр басында ұлты үшін отқа түскен алашшыл һәм түрікшіл тұлға Мұстафа Шоқай жайлы толғаған Ш.Уәлиханов атындағы тарих және этнология институтының дүниежүзі тарихы бөлімінің меңгерушісі, профессор Гүлжаухар Көкебаева қайраткер туралы оның эмиграциядағы өмірі жайлы шолып: «Шоқай Еуропадағы кеңестік эмигранттар арасында танымал адам және ол жай ғана саясаткер емес, ғалым ретінде де белгілі тұлға. Сталин өкіметінің Қазақстан мен Орталық Азияның зиялыларын қуғын-сүргінге ұшыратып, енді бас көтеретін ешкім жоқ деп тыныштануына Шоқайдың Еуропадағы іс-әрекеті, Кеңес өкіметінің саясатын әшкерелеуі бөгет болды, Шоқайды аса қауіпті жау санауы да осы себептен туған. Олар Шоқайдың түркішілдік идеялары Кеңес одағы тұрғындарының елеулі бөлігін құрап отырған түркі халықтарына ықпал жасауынан қауіптенді» деп баяндамасын тұжырымдады.
Ұлы даланың ұлы есімдеріне лайық арыстың бірі – әрі шешен, әрі батыр, әрі дипломат Сырым Датұлы туралы баяндама жасаған Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының жетекші ғылыми қызметкері Айнагүл Толғанбайқызы, батырдың өмір-тарихына қатысты сарапталған деректерді ұсынды. Атап айтқанда, С.Датұлы мен барон Игельстром арасындағы дипломатиялық байланыс, ресейлік зерттеуші М.Вяткиннің еңбегінде айтылатын батырдың халықшыл көзқарасы, хиуалықтармен арадағы шиеленіс жайлы айтылып, сөзінің соңында ғалым: «Батырдың қай жылы дүниеге келгендігін тарих әлі нақты анықтаған жоқ. Осы мәселе төңірегінде түрлі пікірлер бар. Батырдың туған жылы, бозбала шағы сынды өмірінің соңғы кездері, өлімінің себептері турасында нақты тұжырым қажет. Оның тұлғалық қасиеттерін көрсететін халық ауыз әдебиеттері жетерлік. Осыған орай, болашақ зерттеу жұмыстары батырдың 1783 жылға дейінгі өмірі мен қоғамдық-саяси қызметін ашуға бағытталуы тиіс» деген өз пайымын ұсынды.
Бас қосуға жиналған қоғамдық ұйым өкілдері, жоғары оқу орындарының ғалым-оқытушылары және тарихшы мамандар өз кезегінде Мемлекет тарихы институтының директоры, тарих ғылымдарының докторы Бүркіт Аяған, Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің профессоры, тарих ғылымдарының докторы Сәуле Насенова және шараны ұйымдастырушы тарап Ш.Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының жетекші ғылыми қызметкерлері – Махаббат Қозыбаева, Болат Смағұлов, Тимур Әпендиевтің баяндамаларын тыңдап, олардың тұщымды ойларына қанықты.
