Жұртты қынадай қырған жұт пен ашаршылық уақытында Нарын бойын жайлағандар осы қасиетті өсімдіктің арқасында аман қалды. Бұл енді аңыз емес, ақиқат. Тыныштық пен тоқшылықта өмір сүріп жатқан біз үшін ен даладағы елеусіз бір өсімдіктің мәні жоқтай көрінер. Бірақ тарихты түгендеп, өткеннен ғибрат алар сәт болғанда жадымызға оралар жайттар бар. Соның бірі – осы құмаршық.
Аты айтып тұрғандай, құм арасында өсетін шөпті талқан қылып талғажау еткен ел зұлмат жылдар зобалаңында қиындыққа дес бермеді. Құмаршықты диірменге тартып, ұн алады, нан пісіреді. Келіге түйіп, жармасынан көже дайындайды. Суға бөктіріп, елекпен сүзіп алып, қуырылған дәннен талқан жасайды. Бір қасиеті, құмаршықтан әзірленген тағамның бәрі де құнарлы келеді.
«Құмаршықты айтқанда сонау отызыншы жылдардың ойраны, аштықтың азабы еске түседі. Таңдайға басар түйір дән іздеп тентіреген, өзегі талып, көзі қарауытқан уақытта құмаршыққа ауызы жеткендердің тамыры қайыра бүлкілдеп соғып кеткені аңыз емес, шындық. Құмды аймақта тамыр тартқанның ең киелісі – құмаршықты ұмыт қалдырмай, соңғы жылдары біраз игі шаралар жасалуда», – дейді Жазушылар одағының мүшесі Таңатар Дәрелов. Бұл сөзімізге негіз де бар. Жақында ғана Атыраудың ең көрнекті көшесінде тұрған халық жазушысы, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Фариза Оңғарсынова ескерткішінің жанынан тағы бір сәулеттік композиция орын алды. «Құмаршық дәні» деп аталған мүсіндік-сәулет композициясы – ұлт тарихына қойылған ескерткіш. Оның авторы – белгілі журналист Тұрсын Қалимова. Биіктігі 4 метрден асатын ескерткішті дайындауға Суретшілер одағының мүшелері Ринат Әбенов, Аманжол Мүкенов, Асылбек Мұхамеджанов, Роман Титушиндер үлес қосқан.
Құмаршыққа арналған тағы бір шараны Парламент Сенатының депутаты Сәрсенбай Еңсегенов ұйымдастырды. Облыс орталығындағы «Ақжелкен» шығармашылық орталығына жиналған өңірдің зиялы қауымы қасиетті өсімдік туралы кеңінен әңгіме қозғап, балалық шақтарының дәмінен ауыз тиді. «2013 жылы ауылға келгенімде құмаршықтың талқанын алып, елордаға Фариза Оңғарсынова апамызға апарып бергенімде, қатты қуанып еді. «Талай жеген құмаршығым» деп толқығаны есімде. Осы өсімдікке ескерткіш қою туралы ойым бар екенін айтқанымда апай құптап, «Ескерткіш қойсаң, астындағы ақ шағылды ұмытып кетпе, теңіздің толқынындай болып тұрсын», деді. Ол кісі өмірден өткеннен кейін «Апайдан қалған аманат» деген мақала жаздым, дейді Сәрсенбай Еңсегенов. Сол арман-аманатты аяқасты еткісі келмеген сенатор құмаршыққа арналған ескерткіш дайындалып жатқанын, «Атырау-Астрахань» тас жолының бойына орнату жоспарында бар екенін атап өтті.
«Қайта оралған құмаршық» атты шарада Құрманғазы, Исатай, Махамбет аудандарынан келген қатысушылар түрлі дәм дайындаудан сынға түсті. Әсіресе Исатай ауданындағы «Әйтіш» құмынан келген Гүлпара Жұбаева байқауға айрықша дайындалыпты. Құмаршық өсетін жердің құмына дейін әкелген ол сайыстың бірінші жүлдесін жеңіп алды. Құрманғазы ауданындағы Қошалақ елді мекеніне жолы түскен жанның Мәрия әжеге сәлем бермей өтпейтіні кемде-кем. Қашанда дастарқаны берекеге толы әже құмаршықтан да дәмді тағамдар әзірлейтінін көрсетіп, екінші орынды иеленді. Жүлденің үшінші тұғырынан махамбеттік Мұстахима Әлиева көрінді. Басқа да қатысушылардың барлығы сыйлықтарға ие болды.
АТЫРАУ
