Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Көкжайлау» шатқалында тау шаңғысы курортын салуға тыйым салу жөніндегі шешімі БҰҰ тарапынан да қолдау тапты. Бұл туралы Президенттің баспасөз хатшысы Берік Уәли әлеуметтік желідегі парақшасында жазған болатын.
БҰҰ Бас хатшысының орынбасары Ольга Алгаерова Қазақстан Президентіне жолдаған хатында халықаралық қауымдастық Қазақстан Президентінің бұл шешімін қолдағанын жеткізді. Хатта «Сіздің «барлық шешімдерді қабылдау кезінде халықтың ой-пікірін ескеріп, қоғамдық тыңдаулар жүргізу керек және қабылданатын іс-шаралардың мән-маңызын азаматтарға жан-жақты түсіндіру қажет» деген сөзіңіз маған ерекше әсер етті. Бұл тұжырым Қазақстанның ашық және өз азаматтарының белсенді рөліне негізделген шешімдер қабылдау ұстанымын ілгерілетуге бейілділігін танытады» деп көрсетілген.
Иә, бұған дейін қаншама қоғам белсенділері мен табиғат жанашырлары дәл қазіргі жағдайда «Көкжайлау» тау шаңғысы курортының Алматы үшін аса қажеттілігі жоғын айтып дабыл қаққан-ды. Экологтар жобада көрсетілген жасанды су бассейндері арқылы қар жаудыру еш қисынға келмейді десе, экономистер мұның қала бюджеті үшін қып-қызыл шығын екенін айтып шыр-пыр болды. Қалай айтқанда да әлеуметтік желілер мен БАҚ-тағы баяндаулар жобаны қолдағандардан гөрі көңілі толмағандардың басым болғанын байқатты. Көңілге күмән ұялатқан тақырыптың түйінін Президенттің өз аузынан естіген еріктілер тобы «бұл әділетті шешім болды» десіп жатты.
Сонымен «Көкжайлау» тау шаңғысы курортын салу ісінде мамандарды не мазалады? Қоғам белсендісі Асхат Асылбековтің пікірінше, жоба қазіргі уақытта қала үшін экономикалық тұрғыдан тиімсіз.
– Алматы маңында қазір алты бірдей тау шаңғысы курорты бар дейтін болсақ, соның бірнешеуі бүгінде қыл үстінде тұр. Яғни банкрот болуға жақын. Оған себеп, мұнда келушілердің саны белгіленген меженің небәрі 25-30 пайызынан аспайды. Оның өзінде сенбі және жексенбі күндері. Мұның маусымдық кәсіп екенін ескерсек жағдай тіпті мүшкіл. Оған нақты екі себеп бар. Алғашқысы, елімізде демалыстың бұл түріне әуестенетіндердің саны аз болса, негізгісі ондағы қызмет көрсету құны қарапайым халық үшін қолжетімсіз. Бұл айтылып та, жазылып та жүрген мәселе.
Мұндай жағдайда қала маңынан жетінші тау шаңғысы кешенін салудың қаншалықты қажеті бар? Егер тау туризмі саласының тынысын ашу үшін десек, қалған демалыс орындары да турист қабылдауға қауқарлы. Бұл ретте ең алдымен қызмет көрсету сапасын жақсартып, туристік әлеуетімізді арттыратын бірқатар мәселенің түйінін тарқатып алғанымыз абзал. «Көкжайлау» жобасының құны бастапқыда 750 млн доллар деп көрсетілсе, кейіннен түрлі пікірлер ескеріліп, 250 млн долларға шегерілді. Бәрібір бұл оңай ақша емес. Егер жеке инвесторлар есебінен салынса, құба-құп. Оған қуанбасақ, налымаймыз. Ал жергілікті бюджетке бұл үлкен шығын. Салынған күннің өзінде кешеннің өзін ақтау-ақтамауы екіталай. Бұдан бөлек орын таңдау мәселесінде «Архит конвенциясының» кейбір талаптарына сай келмейтін тұстар бар. «Көкжайлау» курорты салынады деген аумақта қар қалың жаумайды.
Сондықтан жобада жасанды су бассейндері арқылы бу шығарып жасанды жолмен қар жаудыру көзделді. Егер қажет болса, Алматы маңында табиғаты тау шаңғы курортын салуға сұранып-ақ тұрған басқа да небір керемет аумақтар бар. Президенттің Көкжайлау жобасына тыйым салғанын экологтар мен белсенділер, жалпы қала халқы жаппай қолдап отыр. Мұны жоғарыда аталған кемшіліктер ескеріліп, қоғам пікірімен санаса жасалған оң шешім деп есептеймін, – дейді Асхат Асылбеков.
Президент Көкжайлау жобасына нүкте қоймай тұрып өткен соңғы қоғамдық тыңдауда жобаның қоршаған ортаға әсерін бағалау туралы құжатқа сәйкес табиғатқа келтірілген зиянның орны 10-20 жылдан кейін ғана қалпына келеді деп көрсетілген. Бағалау сараптамасын әзірлеген «Қазэкология» компаниясының өкілдері шатқал табиғатына, әсіресе құрылыс жұмыстары кезінде көп зиян келуі мүмкін екенін айтқан.
География ғылымдарының кандидаты Николай Попов: «Жайылған мал тұяғы таптап тастаған Көкжайлау шатқалы өрттен, туристерден онсыз да көп зиян шеккен. Ал шаңғы жолын салу үшін кесілетін 5 мың ағаштың 90 пайызы – жасанды көшеттер, оның орнына 50 мың ағаш егіледі» деген болатын.
Курорт жобасын сынға алған Борис Степанов болса: «Өткен жылдар мен ғасырлардың деректеріне қарағанда, тау шаңғысы курортын салу жобаланған аймақтағы өзен алқабында мамандар көрсеткеннен көп тасқын болған. Кіші және Үлкен Алматы өзендері бастау алатын тұстағы жерасты және жерүсті көлдерінен келетін қауіп ескерілмеген. Таудан құлаған су тасқыны курортқа баратын көліктерді басып қалуы мүмкін», деп жобаның қоршаған ортаға әсерін бағалаған құжатта сел-тасқын, көшкін түсу қауіптері дұрыс есептелмегенін алға тартқан еді.
Қасым-Жомарт Тоқаевтың Көкжайлау шатқалында тау шаңғысы курортын салуға тыйым салу жөніндегі шешімі БҰҰ тарапынан да қолдау тапты. БҰҰ-ы Бас хатшысының орынбасары Ольга Алгаерова Қазақстан Президентіне жолдаған хатында халықаралық қауымдастық Қазақстан Президентінің бұл шешімін қолдағанын жеткізді. Хатта «Сіздің «барлық шешімдерді қабылдау кезінде халықтың ой-пікірін ескеріп, қоғамдық тыңдаулар жүргізу керек және қабылданатын іс-шаралардың мән-маңызын азаматтарға жан-жақты түсіндіру қажет» деген сөзіңіз маған ерекше әсер етті. Бұл тұжырым Қазақстанның ашық және өз азаматтарының белсенді рөліне негізделген шешімдер қабылдау ұстанымын ілгерілетуге бейілділігін танытады» деп көрсетілген.
Еске салсақ, «Медеу» мұз айдынынан төрт шақырым қашықтықта орналасқан шатқалға курорт салу жобасы 2002 жылы көтерілген. Бұған дейін Алматы билігі оның тау экожүйесіне зиян келтірмейтінін, жоба туризмді дамыту үшін өте маңызды қадам екенін алға тартып келді. Алайда Көкжайлауға курорт салуға қарсы қоғамдық экологтардың шағымы бойынша сотта бес бірдей іс қаралып, прокуратураға жиырмадан астам арыз-шағым түскен.
Еске сала кетейік, ел Президенті қазан айының соңында өткен Алматы қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуына арналған отырыста бұрын заңсыз берілген жерлерді Іле Алатауы ұлттық паркіне қайтару қажеттігін баса айтып, ағаштар мен алма бақтарын заңсыз отағандарға қатаң бақылау орнатуды міндеттеген еді.
АЛМАТЫ
