Бұл күн іс жүзінде еліміздің ұлттық жаңғыруы мен мемлекеттіліктің іргесін бекіту жолындағы жылнамасының да жаңа парағы. Олай дейтініміз, Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың алғашқы айшықты қадамдарының бірі болған Қазақ Советтік Социалистік Республикасын қайта атау жөніндегі шешіміне сәйкес, әлемдік геосаясат көкжиегінде Қазақстан Республикасы деген жаңа мемлекет пайда болды.
1991 жылғы 1 желтоқсандағы президент сайлауы менің жадымда жақсы сақталып қалды. Ол жылдары мен ҚазМУ-дың әлеуметтану кафедрасында қызмет істейтінмін. Отбасыммен бірге Алматыдағы Фрунзе – қазіргі Медеу ауданындағы учаскеде дауыс бердім. Алматылықтардың сол күнгі көңіл күйі әлі көз алдымда. Азаттық деп соққан әр жүректе ерекше сенім, санада серпіліс бар. Баршамыз да үлкен үміт жетегіндеміз.
Расында да, 1991 жылғы 1 желтоқсандағы президент сайлауы айрықша мәнге ие. Бұл – президенттік мерзімге берілетін мандат қана емес, Тәуелсіз Қазақстан атануға деген ұлы ұмтылыстың жалпыұлттық референдум формасындағы көрінісі болатын.
Сайлау тоталитарлық жүйе мен Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы күйреп, шаңырағы ортасына түсіп жатқан аса қолайсыз кезеңде өтті. Осынау алмағайып уақытта қазақстандықтар Нұрсұлтан Назарбаевқа дауыс бере отырып, Отанымыздың Еркіндігі мен Егемендігі, Тәуелсіздігі үшін де дауыс беретінін айқын сезінді. Өйткені Н.Назарбаев сол кездің өзінде-ақ қарапайым халық арасында парасат-пайымы биік, білікті басшы, отаншыл азамат ретінде танылған еді. Алматылықтар да оны жақсы білетін. Сондықтан тек Н.Назарбаев қана сындарлы саясат жүргізіп, егемен елдіктің дара жолына бастай алатынына, өтпелі кезеңнің алмағайып аласапыранынан аман алып өтеріне сенді. Сондықтан бүкіл ел жұдырықтай жұмылып, Нұрсұлтан Назарбаевтың айналасына шоғырланды. Сайлаушылардың 98,8% дауысы Тұңғыш Президенттің қолына ел-жұртының алғаусыз сенімі деп аталатын билік мандатын ұстатты. Сол арқылы Тәуелсіздіктің тұғырын орнатып, егемендіктің жолына ғұмырын арнаған тұлғалы ұлына сарқылмас қуат нәрін берді.
10 желтоқсанда Алматыдағы Республика сарайында Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан Республикасы Президенті ретінде Ант берді. Азаттықтың арайлы алтын таңында жас мемлекеттің ертеңін жарқын, келешегін кемел ету жолындағы Нұрсұлтан Назарбаевтың қажырлы қызметі, дара дәуірі осылай басталды!
Сондағы ұлықтау рәсімінде Елбасы: «Біз дербес өмір сүретін жағдайдамыз» деп атап айтқан болатын. Бұл – одақтас республикалардың бір-біріне тәуелді өндіріс ошақтары арасындағы байланыстар үзіліп жатқан тоқырау кезеңі еді. Оның үстіне Қазақстан сол КСРО-ның өзінде ең кедей елдерінің қатарында – 15 елдің арасында 13-орында болатын. Алайда, Тұңғыш Президент сөзінде тұрды.
Әлбетте жұмақ бір күнде орнаған жоқ. Президент іс жүзінде күндіз отырмады, түнде ұйықтамады. Бүгінгі ахуалды екшей отырып, алыс келешектің көкжиегіне көз тікті.
Дәл сол күндер жағдайында ауыр болғанымен, баянды болашақ үшін айрықша қажет реформалар мен қатаң шешімдер, көреген қадамдар жасауына тура келді.
Нәтижесінде, мемлекетіміз уақыт сыны мен түрлі қатерінен сүрінбей өтіп, әлем жұртшылығы алдында құрметке кенелді, абырой-беделі артты. Күш-қуаты толысып, мемлекеттіліктің іргесі бекіді. Қазақстан 90-шы жылдардағы жоқшылық пен аласапыраннан – осы күнгі тұрақтылық пен бақуаттылыққа қадам басты. Бір сөзбен айтсақ, дамудың дара даңғылына түсті. Алдымызға қойған стратегиялық зор мақсат-міндеттерге ұмтылу арқылы әлемдік орташа даму деңгейіне жеттік. Ендігі мақсатымыз – дамыған 30 елдің қатарына қосылу. Көп ұзамай бұл межеге де жететінімізге бек сенімдімін.
Дүние жүзін мойындатқан, өз тиімділігін көрсеткен қазақстандық даму моделі әлем жұртшылығына «Назарбаев моделі» ретінде танылды. Оның қағидаты – «әуелі – экономика, содан кейін саясат», болашаққа ұмтылыс. Н.Назарбаев моделі – жаһандық сын-тегеуріндер мен қауіп-қатерлердің алдын-алуға негізделген батыл реформалар жолы. Қазақстанды кедей мемлекеттер қатарынан алып шығып, әлемдік дағдарыстарға қарсы тұруға мүмкіндік берген Н.Назарбаевтың үш жаңғырту толқыны Ли Куан Ю, Людвиг Эрхард, Рузвельт, Дэн Сяопин, Ататүрктің ұлы реформаларымен қатар аталуы да кездейсоқтық емес.
Елбасының «Қазақстан-2050» Стратегиясы мен бес институционалдық реформаларды жүзеге асыруға негізделген Ұлт жоспарындағы қадамдардың барлығын тегіс қамтитын бағдарламасы заманның ең қатаң талабына сай келетін, елді дамытудың аса қуатты тұғырнамасы деп санаймын. Анығында, бұл – алдағы онжылдықтарға негізделген ұлттық идеямыз.
* * *
Нұрсұлтан Назарбаевтың реформаторлық рухы – Тұңғыш Президенттің туған қаласына айналған Алматыға аса жақын. Алматы – Н.Назарбаев дәуірінде жаңа өмір бастаған, екінші тынысы ашылған Алатаудай өр, прогрессивті, озық шаһар.
Елбасы Алматыны «Тәуелсіздіктің тал бесігі» деп атады. Бүгінде осы қалаға қатысты сөздік қорымыздағы ең негізгі теңеулердің біріне айналған бұл сөзді немқұрайлы қабылдау мүмкін емес. Тұңғыш Президентіміздің осы теңеуінің астарында тамырлы тарихы бар терең мән-мағына жатыр. Себебі біздің қала 1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстанның Тәуелсіздігі жарияланғаны үшін ғана Тәуелсіздіктің талбесігі аталған жоқ. Азаттық рухы мұнда одан бұрын туғаны және ол 1986 жылғы 16 желтоқсанда тоталитарлық жүйеге қарсы жастардың наразылығы ретінде көрініс тапқаны белгілі.
Анығында, 1991 жылғы тамызда да шаһар тұрғындары Мемлекеттік Төтенше жағдайлар комитетінің (ГКЧП) бүлігін елемей, Н.Назарбаевтың тәуелсіз бағытын қолдады.
Тағдыр бабалардың аңсары болған азаттықты алу мүмкіндігін алға тартқан сәтте де Алматы Нұрсұлтан Назарбаевты сол Тәуелсіздіктің көшбасшысы ретінде қабылдап, еркін елдің ертеңгі болашағын аманаттады.
Жаңа қазақ мемлекеті Алматыда кіндігін кесті. Сондықтан «Елбасы мен Алматы тағдыры ажырағысыз» деген сөздің де әділ екені ақиқат.
Тұңғыш Президент пен Алматы арасында айрықша қастерлі байланыс бар. Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың «Алматы менің сүйікті қалам. Мен ол шаһарға әлі күнге дейін көңіл толқынысымен барамын. Ол – еліміздің ең әсем шаһары» деген сөзі әрбір алматылық тұрғынның көкейінде тұр.
Біздің мегаполисте Елбасының саяси көшбасшылық өнері мен ел басқару қасиеті жылдар бойы шыңдалып, бірегей Назарбаев стилі пайда болды. Алматыда Нұрсұлтан Назарбаев әлемдік деңгейдегі саясаткер ретінде қалыптасты. Сондықтан мемлекет құрылысының мүлде жаңа моделі – «Н.Назарбаев моделінің» нақ осы шаһарда қалыптасуы да заңдылық. Алматының креативті рухы адам бойындағы дарынды даралайды. Елбасының мемлекеттік данышпандық қыры да дәл осы қалада ашылды.
Елбасы Алматыға ұдайы келіп тұрады, алматылықтармен бейресми әңгімелеседі, ақылдасады. Қала тұрғындарының көңіл күйі, мемлекет мен мегаполистің дамуына қатысты ой-пікірлері Тұңғыш Президент үшін аса маңызды. Мені әкім етіп тағайындаған кезде Нұрсұлтан Әбішұлы Алматыда жұмыс істеу аса жоғары жауапкершілік әрі бүкіл елге қызмет ету екендігін айтқан еді.
2019 жыл – Алматы дамуындағы айшықты жыл. Тұңғыш Президенттің тапсырмасы негізінде мегаполистің ұзақ мерзімдік даму стратегиясы жасалып, ол қалалық БАҚ-тарда жарияланды. Қазіргі таңда стратегияны кеңінен талқылау жүріп жатыр. Оған кәсіпкерлер, қаладағы зиялы қауым өкілдері, азаматтық қоғам белсенділері, үкіметтік емес ұйымдар жұмылған. Қала тағдырына бейжай қарай алмайтын барлық алматылық өз ұсыныс-тілегін жасағаны біз үшін аса маңызды.
* * *
Ромен Роллан «Жүрегі көпшілік үшін соғатын адам ғана ұлы адам» деген екен. Маған ұзақ уақыт Елбасының қасында қызмет ету, оның тапсырмаларын орындау құрметі бұйырды. Тұңғыш Президент күні қарсаңында Елбасын даралап тұратын айрықша адами қасиеттерін атап айтқым келеді.
Соның ең біріншісі – Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың аса қиын халықаралық келіссөздерде ұлт мүддесін қорғай білу өнері. Келіссөз жүргізушінің жоғары шеберлігі шахмат ойынына ұқсайды. Бірде, алғаш рет мұндай келіссөздерге сарапшы ретінде қатыса отырып, ұстанымымыз уысымыздан шығып бара жатқандай көрінді. Алайда, Елбасы түпкі нәтижеде Қазақстан үшін маңызды жетістікке жете білді.
Елбасының маңызды қыры – әділдікке, тең құқықты қарым-қатынасқа ұмтылуында. Сонысы үшін де ол халықаралық қоғамдастықта да айрықша құрметке ие. Еуразиялық Экономикалық Одақ келіссөздері кезінде оның өзге елдердің өз мүдделерін қорғауына көмек көрсеткенін көрдім. Ресей Президенті Владимир Путин сынды саясаткердің Елбасы дәлелімен келіскені де мәлім.
Әлемдік деңгейдегі саясаткер бола тұрып, Нұрсұлтан Назарбаев қарапайым адамдарға зор құрметпен қарайды. Оның халықпен әңгімелесуіне куә болған кездерім көп болды. Адами қасиеті айрықша. Оның өзіне ғана тән табиғи биік беделі бар. Ол өз қуатымен тыңдаушыларын тамсандыра да, таңдандыра да біледі.
Елбасының көрегендігі, адамдарды терең түсінуі алғаусыз шешім қабылдауға мүмкіндік береді. Мұны біз 2019 жылы көрдік. Елбасының арқасында билік транзиті бейбіт, тұрақтылық жағдайында өтті. Бұл ретте Қасым-Жомарт Кемелұлы Елбасы бағытының сабақтастығын қамтамасыз етеді. Ал алматылықтар мұны бағалайды.
* * *
Осындай оймен 1 желтоқсан – Тұңғыш Президент күнін қарсы аламын. Бұл күн – ұлт тағдырына таңдау жасалған күн. Бұл күн – Қазақстан Республикасының жаңа тарих сахнасындағы ұлы қадамы басталған күн. Бұл – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Тәуелсіздік тұғырын орнатқан тарихи күн.
Бақытжан САҒЫНТАЕВ,
Алматы қаласының әкімі
