Аталған аспап Е.Бөкетов атындағы ҚарМУ-дың мұражайына 1980 жылы тап болыпты. Сол жылдары университеттің оқытушы ғалымдары мен студенттері жәдігер жинап, Қараағаш ауылына келгенде, Хасен күйшінің ұлы Хамзаның зайыбы Бибіжан деген кісі сынып, тартуға жарамсыз болып тұрған домбыраны мұражайға деп беріп жіберген екен.
Хасен күйші 1895 жылы дүниеге келіп, 1959 жылы қайтыс болған. Көнекөз қариялардың айтуынша, ол кісі кезінде жергілікті өнерпаздармен бірге Алматыға барып, осы домбырасымен атақты Дина күйшімен күй сайысына да түскен көрінеді. Екінші мәрте Алматыда болғанында күйшіге үлкен аспаптың алдында күй тартқызыпты. Яғни, бұл дегеніңіз ол кісінің орындауындағы күйлер таспаға жазылған... «Алтын қорда» сақтаулы тұруы әбден мүмкін деген сөз.
Білетіндердің айтуына қарағанда, Хасен күйшінің өз жанынан шығарған жиырма шақты күйі болған көрінеді. Олардың ішінде «Жетпіс қой», «Он сегіздің зары» атты күйлері ел ішінде кеңінен танымал.
Әттең күйшілік өнер Хасен күйшінің жалғыз ұлы Хамзаға қонбаған екен. Дегенмен, ондай қасиет Несіпхан деген жиеніне дарып, ол жергілікті «Салтанат» ансамблінің құрамында Еуропаның бірталай еліне барып, өнер көрсетіпті. Бұдан бөлек, Хамза Хасенұлы ортаншы ұлынан туған бір немересінің жасынан домбыраға үйірсектеп жүргенін айтады.
Мұражайдан иесіне қайтқан домбыраны қалпына келтіріп, реставрациядан өткізген белгілі шебер Аман Сәдуақас екен. Домбыра шанағының бір бүйірі ойылып сынған. Сол жерін гипспен бітеп, бет тақтайын жай ағашпен жаба салыпты. Шебер мұның бәрін қызыл ағашпен қиюластырып, түпнұсқасын сақтай отырып қалпына келтірген. Мойыны жуандау екен, оны жонып, аздап жіңішкертіпті.
«Домбыра қызыл ағаштан тұтастай шабылған. Тоғыз пернелі. Домбыра жасағаныма отыз жылдай болады, бірақ мынадай үлгідегі аспапты бірінші рет көруім. Ағаштан бітеудей шапқан екен. Қанжығаға байлай салуға ыңғайлы, ықшам, қалақ домбыра», дейді шебер.
ҚАРАҒАНДЫ
