Елордада тұсаукесері өткен «Қазақы ас: дәстүр мен дәм» кітабы тағамтану саласының мамандары мен технологтарға, этнографтарға, сонымен қатар жалпы ұлттық тағамға қызығушылық танытқан оқырман қауымға арналып отыр. Аталған кітапта қазақ тағамдары туралы ғасырлар бойғы қоршаған ортаға бейімделу тәжірибесі жинақталып, салт-дәстүр ерекшелігі ретінде көрініс тапқан. Өңірлерге зерттеу экспедициясын жөнелте отырып, ұмытылуға шақ қалған, әйтсе де әлі де қолданыстан түспеген 200-ден астам тағам туралы мәлімет ел ауызынан жазып алынған.
Кітап авторы – этнограф, Ұлттық музейдің «Халық қазынасы» ғылыми-зерттеу институтының материалдық емес мұраларының жетекшісі әрі QazaqGeography, республикалық қоғамдық бірлестігінің мүшесі Әйгерім Мұсағажинова, ал фотосуретке түсірген – Динара Жүнісова. Сондай-ақ кітаптың жарық көруіне септігін тигізген әрі экспедициялық жұмыстарды өткізуге, кітаптың басылып шығуына Integra construction kz ЖШС, «ERG Көмек» қоры, сонымен бірге Рашид Күзембаев, Диас Сүлейменов, Болат Смағұлов, Жарас Ізғұлов, Жарқынбек Бекбауов, Абай Жүнісов сынды азаматтар үлкен ықпал еткен.
– Әйгерім өзінің командасымен бірге Қазақстанның аймақтарын түгел аралап шықты. Қазақ асханасы десе көз алдымызға ет пен қуырдақты ғана елестетеміз. Осы тұрғыда бай мәдениетімізді ұлттық тағамдарымыз арқылы көрсетуге тамаша мүмкіндік туды. Кезінде аталған жобаның бастамашысы болған «Қазақ Туризм» ұлттық компаниясына алғысымыз зор. Осы жолда жобаны қолдап, қазақ мәдениетінің насихатына бейжай қарамайтын бірқатар жанашыр азаматпен таныстық, – деген QazaqGeography республикалық қоғамдық бірлестігінің төрағасы Жанна Мұхамеджанқызы жарты жылдан астам уақыт іске асырылған экспедиция мен кітапты даярлау жұмыстарына атсалысқан жандарға алғыс білдірді.
– Бұл жеке бір адамның ғана емес, үлкен ұжымның ынтымағымен іске асырылған дүние. Қазіргі күні ұлттық тағамдарымызды танымал ету – басты міндет. Күнделікті күйбеңмен жүргенде де қарапайым әдетке айналдырып, тағамның маңызды ұлттық құндылық екеніне назар аударуымыз тиіс. Біз тек алғашқы сатысын ғана іске асырдық, оны әрі қарай дамытып, кеңінен тарату келешектің еншісінде, – деген этнограф, кітап авторы Әйгерім Мұсағажинова халықаралық деңгейде танымал болуы үшін ұлттық дастарқанымыздың әлеуеті зор деп санайтынын жеткізді. Оның айтуынша, Солтүстік өңір мен Маңғыстау аймағында тағамның өзін ғана емес, пайдалы қасиеттерін ұзақ мерзімге сақтайтын әрі ас әзірлеуге қатысты әдістер сақталған көрінеді. Мәселен, Солтүстік Қазақстан аймағынан жеткен «Өкпе сүт» тағамы ерекше ғұрыптық мәнге ие. Реніш сақтаған ағайын-туыстың арасын жақындастырып, татуластыру үшін, иә қандай да бір өкпе-назды тарқату мақсатында жасы үлкен әйел адам әзірлейтін болған. Ақсақалы бар үлкен әулет береке-бірлікті нығайту үшін тоңтеріс жүрген ағайынды шақырып, осы тағамды алдына тартқан. Тағамды әзірлеу өте қарапайым, ол үшін өкпені өңешімен алып, өңеш арқылы өкпені сүтпен толтырады. Өңешті байлап, баяу отта бір сағаттай пісіреді. Жалпы, дәстүрлі ас-ауқат халық өмірінде маңызды орын алғаны соншалық, қонаққа көрсетілер сый құрметтің басы ғана емес, ауызбіршілік пен береке-бірліктің белгісі саналған. «Қолынан дәм тату», «дәм тұзы жарасып», «дәмнен үлкен емес» деген сынды тіркестер арқылы салт-жоралармен тығыз астасып жатқанын байқаймыз. «Балалық шақтағы ең аяулы естеліктеріміз туған үйдің қабырғасында әзірленген тағамның дәмімен байланысты екені рас. Ұсынылған альбом қимас шақтарға қайта оралуға, енді біреулерге тағам әзірлеу ісінде жаңаша ой салады деген сенімдеміз», дейді кітап авторы Әйгерім Мұсағажинова.
