Дегенмен де «Үйдегі бағаны базардағы нарық бұзады» демекші, жатақхана құрылысына байланысты жасалған нақты жоспарлар бар болса да, оны нақты жүзеге асыру тым қиын болып тұр. Мысалы, Елбасы Н.Назарбаев бес әлеуметтік бастамасында 2022 жылдың соңына дейін мемлекет-жекеменшік әріптестігі арқылы 75 мың орындық жаңа студенттік жатақхана салуды тапсырған болатын. Бұл алып құрылыс бірнеше бөліктен тұрады. Яғни, 2019 жылы 5 мың орын, 2020 жылы – 15 мың орын, 2021 жылы – 25 мың, 2022 жылы қалған 30 мың орын пайдалануға берілуі тиіс еді.
Бірақ жатақхана құрылысына жекеменшіктің қызығушылығы төмен болды ма, әйтеуір, өткен жылы жоспарланған 5 мың орынның 2 810-ы ғана пайдалануға беріліп, барлығы 196 млн 397 мың теңге игерілді. Яғни, жоспардың 57 пайызы ғана орындалды. Онда да бұл 2 810 орынның 1 209-ы жаңа жатақханадан бұйырса, қалған 1 601 орын бұрын салынған ғимаратты жөндеудің нәтижесінде ғана пайда болды. Ал Елбасы жоспарға енген жатақханаларды тек жаңа ғимараттар салу арқылы шешуді міндеттеп, қаржы да сол жаңа құрылыстарға бөлінген болатын. Сонда ескі ғимараттардан пайдалануға берілген орындарды есептемегенде, Елбасының жаңа жатақхана салуға байланысты берген тапсырмасы 2019 жылы 25 пайызға ғана орындалды деген сөз.
Жатақханаларда жаңа орындарды енгізу кезінде оқу орындары мен кәсіпкерлердің меншігіндегі ғимараттарды, яғни, қонақүйлер, көппәтерлі үйлер, әкімшілік ғимараттарды студенттік жатақханаларға айналдыру үрдісі белсенді түрде жүріп жатқанын Білім және ғылым министрлігі өкілдерінің өздері де мойындап отыр. Осыдан кейін өткен жылдың қазан айында бюджет шығындарын тағы да нақтылау кезінде жатақхана салуға бөлінген қаржының 77 пайызы игерілмеді деген себеппен кері қайтарылды. Ал 1 қазанға дейін жаңа жатақханадағы орын саны әрең дегенде 1 957-ге жетті.
Жалпы алғанда елімізде 69 жоғары оқу орны мен 105 колледж болса, соның 90 484 студенті жатақханадан орын таба алмай жүр. Жатақхана салу туралы жоспардың жартысы ғана орындалғандықтан 2019 жылы 2 190 студент тиесілі орнын ала алмай, пәтер жалдауға немесе туған-туысқандарының үйін сағалауға мәжбүр болды. Яғни Елбасының бұл мәселе бойынша берген тапсырмасының алғашқы бөлігі толығымен орындалмады.
Соңғы жылдары «Серпін» бағдарламасы бойынша грантқа ие болған қаншама жас солтүстік облыстарға ағылуда. Орта есеппен алғанда дәл осы бағдарламамен жылына 3,5 мың жас Солтүстік Қазақстан, Қостанай және Павлодар облыстарында білім алады. «Серпін» солтүстікте халық санын көбейтуге байланысты қолға алынып отырған маңызы зор жоба екені белгілі. Алайда еліміздің осы өңірлеріне жастар қаптап келіп жатса да Солтүстік Қазақстан облысында осы күнге дейін бірде-бір жатақхана салынып, бірде-бір орын берілмепті. Ал Солтүстік Қазақстан облысында 3 мың, Қостанай облысында 2,5 мың студент жатақханаға мұқтаж. Елордада 2019 жылы студенттер жатақханаларын салу мақсатында көпбейінді колледж үшін 1 учаске және Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетіне 3 учаске бөлінген болатын. Бірақ жатақханалардың құрылысы басталған жоқ, жобалық-сметалық құжаттамалары енді жасалып жатыр.
Енді биыл студент жастардың өмір сүру жағдайын жақсарту бойынша Елбасының әлеуметтік бастамасын іске асырудың екінші кезеңі басталды. 2020 жылға 15 мың төсек-орын енгізу міндеті белгіленген. Білім және ғылым министрлігі берген мәліметтерге қарағанда 1 ақпандағы жағдай бойынша 7 657 төсек-орынға 26 объектіні іске қосу, келісімшарт негізінде 11 нысан бойынша 4 075 төсек-орынға құрылыс-монтаж жұмыстары басталады. Сондай-ақ жергілікті бюджет және демеушілік қаражат есебінен 3 258 төсек-орынды 20 нысанды жүзеге асыру жоспарлануда. Осылайша, 2020 жылы 10 915 төсек-орынға арналған 46 нысанды іске қосу міндеті тұр.
Әрине, мұның бәрі әлі жоспар. Жоспар жасау оңай, оны орындау қиын болып тұр ғой. 2019 жылғы жоспардың жартысы ғана орындалғанын жоғарыда айттық. Бұл жатақханаларды өз уақытында пайдалануға беру кестесіне кесірін тигізетіні анық. Ендеше биылғы жоспар толық орындала ма? Кешеуілдеп қалған жатақхана құрылысы қайтадан қарқын ала ала ма? Оны енді уақыт көрсетеді.
