2020 жылы мұнайға және оның әлемдік бағасына байланысты көп нәрсе болды. Қаңтарда әртүрлі елдердегі корпорациялар өндірісті және негізгі отынға сұранысты азайтты. мұнайға тәуелді елдер үшін алғашқы дабыл сигналдары қаңтарда пайда болды. Әр түрлі елдерде, ең алдымен АҚШ пен Еуропада өндірістің құлдырауы тіркелді. Сарапшылар мұның себебін Вашингтон мен Бейжің арасындағы сауда соғысы немесе 737 MAX сериясындағы сенімді ұшақтарды шығарудан бас тартқан Boeing компаниясының жеке проблемасы деп қабылдады. Сарапшылар дағдарысты алдын-ала болжағанына қарамастан, бұл проблемаларды күтпегенін айтады. Әлемдік ғаламторда коронавирус туралы жиі айтылса да оны жаһандық катаклизмге айналып кетеді деп болжай алмады. Тіпті Қытай билігі 31 желтоқсанда Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) жаңа қауіпті ауру туралы хабарлағанына қарамастан, қаңтар айының аяғында ғана ауыр шаралар қабылдады.
Инфекция таралған сайын қорқыныш күшейе түсті: Қытайда өндіріс тоқтап қалды, оның ішінде Илон Масктың қатысуымен 7 қаңтарда ашылған Шанхай Тесла зауыты да тоқтады. Көптеген тауарларға деген сұраныс төмендеп кетті. Бұл мұнай бағасына әсер ете бастады.
Мұнайды таза табиғи формасында пайдалану мүмкін емес. Одан өнім шығарылған соң ғана бағасы артады. МӨЗ шыққан соң тредейлер арқылы биржаға шығарылады. Ал дағдарыс басталғалы бері жекелеген елдердің бәрінде мұнай өнімдеріне деген сұраныс төмендеп кетті: Құрылыстар, өндіріс тоқтап, тауар тасымалдау кідіріп қалды. Әлем мұнай қоры мөлшерден тыс көбейіп кеткен кезде ғана проблемаға назар аударды, дағдарыс табалдырықта тұр деп дабыл қақты.
Проблема күтпеген жерден басталды
Трейдерлер мен МӨЗ-ді мұнай бағасының кенеттен арзандап кеткені де, сұраныстың төмендеп кеткені де таңқалдырды. Олар, наурыздың бас кезінде Brent маркілі мұнайды 50 АҚШ долларына беруге дайын тұрды. Бұл өткен жылдың осы мезгілімен салыстырғанда 10-12 АҚШ долларына кем баға болатын.
ОПЕК + мәмілесінің қатысушылары наурыз айының бас кезінде кездесті. Мұнай экспорттаушы елдер ұйымының 13 мүшесі (ОПЕК) және үшінші тарап - 11 мемлекет, соның ішінде Ресей. 2016 жылы олар өндірісті тәулігіне 1,7-1,8 млн баррельге азайтуға келісті (сол кезде - әлемдік сұраныстың шамамен екі пайызы). Содан кейін баға бірден көтерілмесе де, Ресей мен Қазақстан үшін қолайлы жағдай болды. Өйткені ол өндірісті рекордтық жоғары көрсеткіштерге сүйене отырып қысқартуға мәжбүр болды.
Кейіннен келісім бірнеше рет ұзартылды, соның арқасында мұнайдың негізгі державалары баға белгілеулерін қолайлы деңгейде ұстап тұрды – бұл АҚШ-қа қолайлы баға болмады. Себебі АҚШ бұл кезде тақтатас мұнайын шығаруға басымдық бере бастаған еді.
6 наурызға жоспарланған ОПЕК + тобының кезекті отырысы келісімге келе алмады және келісім бұзылды. Өндірісті қысқарту бойынша алдыңғы міндеттемелер айдың соңына дейін сақталды. Сол күні баға тағы да төмендеп кетті: Brent маркалы солтүстік еуропалық мұнай мен американдық WTI (дәстүрлі түрде сәл аз) барреліне тоғыз пайызға - 45,8 және 42,1 долларға дейін арзандады. Осыған дейін баррельдің 35 АҚШ долларға төмендеуі катастрофа деп бағаланып келген болаты. 18 наурыз күні баға 26,7 долларға төмендеп кетті. Ал 1 сәуір күні 24,7 АҚШ долларына дейін құлдырады.
Осы кезде Сауд Арабиясы сәуір айында мұнай өндіруді жалғастыра беретінін және сатып алушыларға 20 пайыздық жеңілдіктер жариялайтынын айтты. Бұл мұнай нарығына отқа май құйғандай әсер етті.
Бұл фактор Urals маркілі мұнайын айналып өте алмады. Наурыздың соңында оның бағасы 16,2 АҚШ долларына дейін төмендеп кетті. Ал РФ бюджеті мұнай баррелін 42 АҚШ доллары деген есеппен үйлестірілген. Өндіріс мұнай барлайтын ұңғамыларын жоғалтып алудан қорқып, жұмыстарын жалғастыра берді.
Мұнайдан кейін рубль бағамы да құлдырады. 6 наурыздағы сауда-саттық сессиясының жабылуында бір доллар 68,5 рубль болды. Үш күндік демалыстан кейін ол 73 болды (ақпанда бүкіл рубль шамамен 65 рубль болды). Ресей валютасы үшін ең жаманы 19 наурыз күні доллар 81,9 рубльге, еуро 89,6-ға жеткен кезде болды.
Кім кінәлі?
ОПЕК + келісімі бұзылғаннан кейінгі бір ай ішінде ұйымға мүше мемлекеттер мен сыртқы бақылаушылар жағдайды тұрақтандыру үшін әртүрлі нұсқаларын ұсынды. Алғаш болып Ресей мұнай өндіруді тоқтата алмайтынын мәлімдеді. Егер, бұл ұсыныс қолдауға ие болған күннің өзінде тығырықтан шығуға жол ашпайтын еді. Арзан мұнай көп шығарылса да экономикаға дем бере алмайтыны белгілі болып қалды. Себебі оны өндіруге жұмсалған шығын табыстың бәсін асыра алмады.
9 наурызда кешке Венадағы ОПЕК-тің штаб-пәтерінде келіссөздер жүргізген Ресейдің энергетика министрі Александр Новак билік үшін бұл фактор болжанған нұсқа екенін айтты. Ресей осыған дейінгі келісімді күшінде қалдыруға дайын болды. Сауд Арабиясы бастаған қалған қатысушылар өндірісті тәулігіне тағы 1,5 миллион баррельге қысқартуды талап етті
Бұл фактор ОПЕК-тің мүше мемлекеттеріне ғана емес, басқа елдерге де әсер етті. Олар осы сәтті пайдаланып, арзан мұнайды сатып ала бастады. Бұл фактор пандемия табылдырықта тұрған кезде ес жиып, қор жинап алуларына мүмкіндік берді. Бәрінен бұрын Қытайдың жолы болды. Коронавирус эпидемиясын тез арада жеңген ел әлемдегі ең ірі мұнай импортерына айналды.
Тығырықтан шығу үшін екі жол қалды
Ресей мен Сауд арабиясы бір-бірімен келісімге келу керек немесе бір-біріне санкция салу керек. Осы тұста әлем АҚШ президентін біз тұңғыш рет жаңа қырынан таныды. Ол кенеттен әлемді бейбітшілікке бастайтын № 1 тұлғаға айналып шыға келді.
Ол твитеріндегі жазбасында Мұхаммед бин Салманмен әңгімелескенін және мұнай баррелін 14 пайызға көтеруге кеңес бергенін жазды. Осыдан кейін ішкі нарыққа жан бітті. Мұнай бағасы көтеріліп, Ресей рублінің де, қазақ теңгесінің де беті бері қарап қалды.
Twitter акциялары 9,47%-ға немесе 3,63 доллардан 41,74 долларға дейін қымбаттады
Мұның бәріне АҚШ президенті Дональд Трамптың твиттердегі жазбасы себеп болғаны белгілі еді: Президент Ресей мен Сауд Арабиясы мұнай өндірісін тәулігіне 10 млн баррельге төмендетеді деген үмітін білдірді. Бұл фактор Brent маркалы мұнай бағасының 15,3% өсуіне ықпал етті, бұл өз кезегінде ұлттық валютаның бағасын көтерді. Теңге долларға шаққанда төрт ұпайға ие болды, кешегі 447.6-дан 443.2-443.6-ға дейін нығайды. Осылайша, қазіргі сәтте 448,5 бағамы бойынша доллар / теңге бағамы 5 теңгеге төмендеді. Мұндай динамика теңгенің күш алуына әсер етті.
Еске салайық, 9 наурызда Brent маркалы мұнайдың бағасы барреліне 42,9% -ға 31,67 долларға дейін төмендеді, ал теңге 1 доллар үшін 399-ға түсті.
«Сол күннің ертесіне Нью-Йорк қор биржасында Twitter акциялары 9,47%-ға немесе 3,63 доллардан 41,74 долларға дейін қымбаттады» деп хабарлады РИА Новости.
Жұма күні компания 2019 жылдың алғашқы жартыжылдығында таза табыстың 8 есе, яғни 1,31 млрд долларға өскені туралы хабарлаған болатын. Жылдық көрсеткіште пайда 18,4%-ға көтерілген.
Ұзақ уақыт теке-тіресуге ешкімнің шамасы жетпеді
Алайда Ресей бұрынғы серіктестермен кездесуге және өндірісті қысқартуға дайын екенін мойындады. Сол кезде бұл барлық тараптар үшін дұрыс шешім болды. Себебі әлемдегі ең бай елдердің өзі бұдан арғы қысымға шыдай алмайтынын байқатып қойды. Себебі әлемді арзан мұнай емес, короновирус та әуреге салып жатты. Қазіргі жағдайда бұл жалғыз шешім болатын сияқты. 2002 жылы мұнай өндіруді соңғы рет қысқартқан Норвегия да оған дайын.
Алғаш болып сөзден іске көшкен Сауд Арабиясы ОПЕК-тің мүше елдерін «мұнай нарықтарындағы қажетті тепе-теңдікті қалпына келтіретін әділ келісімге» қол жеткізу үшін шұғыл кеңеске шақырды. Бастапқыда шара 6 сәуірге жоспарланған, бірақ кейін 9 сәуірге қалдырылды.
Қатысушылардың басты мақсатын Трамп жариялады. Мұнай бағасы арзандап кеткендіктен, трейдерлер мұнай өндіретін компаниялардың ұсыныстарын жүре тыңдауға көше бастағаны бәріне байқалып қалды. АҚШ президенті ешкімге қажет болмай қалған мұнайды жер астынан сорғылап, шығын шығара бергенше, мәмілеге көніп, барға қанағаттанудың кезі келгенін ескертті. Соңында ОПЕК + мүше елдері мұнай өндіруді азайтуға келісті
«Барлығы мамыр және маусым айларында ОПЕК және оған енбейтін елдер өндірісті тәулігіне 10 миллион баррельге қысқартуға келісті. Келесі жарты жыл ішінде біз өндірісті тәулігіне 8 миллион баррельге дейін қысқартамыз. Бұл келісім екі жылға жарамды, 2021 жылы келісімдегі параметрлер тәулігіне 6 миллион баррель деңгейінде белгіленді», деп түсіндірді А. Новак.
А. Новактың айтуынша келісім 2022 жылдың 1 мамырына дейін жарамды.
«Екі жыл – бұл нарық үшін сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігін қалпына келтірудің маңызды ниеті туралы сигнал беретін ең тиімді кезең екендігі туралы келісімге келдік. Бұл кезеңді ұзартуға, нарық тезірек қалпына келген жағдайда, өндірісті қысқа мерзімде қалпына келтіру туралы шешім қабылданды», – деп толықтырды Новак.
Сонымен бірге, ТАСС-тың хабарлауынша, Америка Құрама Штаттары Мексикаға мұнай өндірісін азайтуға көмектеседі. Оңтүстік Америка елі өндірісті тәулігіне 100 мың баррельге, ал Америка Құрама Штаттары күніне 250 мың баррельге қысқартады. Жалпы, Солтүстік Америка елі қара алтын өндірісін тәулігіне 2 миллион баррельге азайтуды жоспарлап отыр.
G20 келіссөздері аясында Brent маркалы мұнай бағасы сауданың жабылуында 31,82 долларды құрады. Алайда, кешке бағалары барреліне 35 доллардан жоғары көтерілді, бірақ көп ұзамай орташа деңгейге қайта оралды.
Сонымен бірге, ОПЕК Бас хатшысы Мохаммед Баркиндо болжамы бойынша, сәуірде әлемде мұнай тұтыну күніне 20 миллион баррельге дейін рекордтық деңгейде төмендейді. 2020 жылға қарай орташа жылдық құлдырау тәулігіне 7 миллион баррель болады.
ОПЕК мәліметтері бойынша, мұнай қоры максималды 3900 млн баррель деңгейінде көбейеді деген болжам бар. Жылдың аяғында олардың деңгейі 3700 миллион баррельден асуы мүмкін.
Бұған дейін Бас хатшы Баркиндо мұнайға сұраныстың бұрын-соңды болмаған төмендеуін болжаған болатын. Сол күні ОПЕК + елдері өндірісті қысқарту туралы келісімді 10 сәуірге дейін кейінге қалдырды. Оған Мексиканың өндірісті тәулігіне 400 мың баррельге қысқарту туралы келіспеушілігі себеп болды. Алайда, алдын ала келісім бойынша, елдер өндірісті тәулігіне 10 миллион баррельге қысқарта алады.
ЛУКОЙЛ вице-президенті Леонид Федун ОПЕК + келісімін Брест бейбітшілігімен салыстырды
ЛУКОЙЛ вице-президенті Леонид Федун ОПЕК + келісімін Брест бейбітшілігімен салыстырды. «Кез келген ымыраның, әрине, әрқашан екі жағы болады - оң да, теріс те. Мен 1918 жылы большевиктер әртүрлі себептермен Германиямен келісім жасасуға мәжбүр болған кезде Брест бейбітшілігі туралы шешімге келгені секілді мысал келтірер едім», деді ол 11 сәуірде РБК тілшілеріне.
ЛУКОЙЛ өкілінің айтуынша, егер тараптар келіспесе, Мәскеу құдықтарды жабуға мәжбүр болар еді. Бюджетке мұнай түсімі тоқтайды. Енді қара алтын бір баррель үшін кем дегенде 30-40 доллар тұрады. «Бұл жағдайда Ресей ақша ағымы түрінде күніне 70-80 миллион доллар көлемінде қосымша кіріс алады. Бұл мәміле дұрыс па, жоқ па деген сұраққа жауап», деп толықтырды Леонид Федун.
Естеріңізге сала кетейік, 23 мемлекет - мұнай экспорттаушылары ОПЕК + жаңа келісімі туралы келісе алды. Ол екі жылға есептелген, мұнай өндірісін кезең-кезеңімен төмендетуді қарастырады. Әлем, қазақы пайыммен айтқанда «екі жылға дейін жан нәсіп» деп тынысын тереңнен алып, бір жеңілденіп қалды.
