Бірінші кезекте тексерушілер ел Президентінің төтенше жағдай енгізу нәтижесінде зардап шеккен халықтың, шағын және орта бизнестің қарыздары бойынша негізгі борыш пен сыйақы сомаларын төлеуді тоқтата тұру туралы тапсырмасын орындау мәселесіне назар аудармақ. Автокөлік кепіліне несие беру компаниялары қауымдастығының президенті Дулат Тастекеев айтқандай, тексеріс еліміздің кейбір өңірлерінде басталып та кетті.
– Тексеріс барысында қандай да бір олқылықтар анықталса, шаралар қолданылатыны анық. Заң талаптарын бұзған ұйымдардың айыппұл төлеуі, иә болмаса жабылуы мүмкін. Тек барлық талаптарды дұрыс сақтаған ұйымдардың осы тізімге ілігіп кетпегені дұрыс деп есептеймін, – дейді Д.Тастекеев.
Оның айтуынша, кейінгі уақытта шағын қаржы ұйымдарына тексеріспен қатар, заң аясында шектеулер де қатаңдады. Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне барлық микроқаржы ұйымдарын бақылап отыру құзыреті берілді.
– Биыл тіркеуден өткен қаржы ұйымдары жұмысын жалғастырған жағдайда жылдық мөлшерлемесі 56 пайыздан аспайтын несие бере алады. Одан артық берілген несие заңсыз деп танылады. Бұған дейін жылдық мөлшерлемені ломбардтар 100 пайызбен беріп келді.
Халықты қанап, 600-700 пайызбен несие беріп келгендер де бар. Солардың кесірінен барлық шағын қаржы ұйымдары алааяқ атанды. Енді бұл салада нарыққа қатысушылар саны кемуі, бәсекелестік орта азаюы мүмкін, – дейді Автокөлік кепіліне несие беру компаниялары қауымдастығының президенті.
Жаңа ереже халық үшін тиімді болғанымен, шағын қаржы ұйымдарына тиімсіз екені түсінікті. Себебі қойылған талапты шағын ұйымдардың бәрі бірдей орындай алмайды. Десе де, шағын қаржы ұйымдары екінші деңгейлі банктермен салыстырғанда тез қызмет көрсететіндіктен, халықтың біраз бөлігі ломбардтарды жағалайтыны белгілі. Төтенше жағдай кезінде мұндай ұйымға жүгінгендердің жартысына жуығының жұмыссыз қалуына байланысты төлем қабілеті төмендеп, қалдырған заттарын ала алмаған. Бірақ Д.Тастекеев төтенше жағдай кезінде ломбардқа жүгінгендерге өсімпұл есептелмейді деп сендірді.
Карантинге байланысты Үкімет тарапынан кәсіпкерлікті қолдауға арналған шаралар қабылданғаны белгілі. Алайда еліміздегі ломбардтар бұл кезеңде аренда төлеп, салықтық жеңілдікке іліге алмай отыр екен. Қазақстан ломбардтарының ұлттық қауымдастығының жетекшісі Асхат Ізтілеуовтің айтуынша, төтенше жағдай кезінде тауарлардың жекелеген санаттары, соның ішінде ең қажетті тауарлардың бағалары көтеріле бастады. Осыған байланысты, халық азық-түлік, дәрі-дәрмек сатып алу, жалдамалы тұрғын үй, коммуналдық төлемдер және басқа да қажеттіліктер үшін қаржыдан қысылып, ломбардтардың көмегіне жүгінуге асығады. Ал жұмысын тоқтатқан ломбардтар қаржылық тұрғыдан зардап шеккен секторлардың санатына кіре алмай отыр.
– Ломбардтар заң бойынша жұмыс істеуге дайын, бірақ заңда енгізілген барлық өзгертулер мен толықтырулар талқылау арқылы қабылдануы керек. Ломбардтар банктерден несие алады. Қазіргі жағдайға байланысты несие қарызын төлеуді кейінге қалдыру туралы өтініші мақұлданбады. Біз 3 ай бойы борышкерлерімізге өсімпұл есептемей отырмыз. Жалақы төлеп, қауіпсіздік шараларын сақтау үшін шығындаламыз. Үнемдеу шараларын қолдануға мүмкіндік жоқ. Ломбардтағы ішік, алтындарды үйімізге апарып сақтай алмаймыз. Сондықтан ломбардтар төтенше жағдайдан жапа шеккен кәсіптік секторға жатпағандықтан, банктер көмек көрсетпей отыр. Біз мемлекетке уақтылы салық төлеп отырмыз, – дейді Қазақстан ломбардтарының ұлттық қауымдастығының жетекшісі.
Сала кәсіпкерлерінің айтуынша, шағын ұйымдар осылай қыспаққа алына берсе, еліміздегі ломбардтардың 90%-ы нарықтан кетуге мәжбүр болуы мүмкін. Алдын ала мәлімет бойынша, бұл салада 3 мыңға жуық адам жұмыс істейтінін айта кетейік.
