Қиындыққа мойымаған азамат

Қазақстан халқы фашистік Германияны күйрете талқандауға зор үлес қосты. Еліміз майданға оқ-дәрі мен азық-түлік жеткізу­мен айналысып, талай тау­қымет көтерген аймақтардың біріне айналды. Республиканың экономикасы әскери қажеттілікті өтеуге бағытталды.

Қазақстан жауынгерлері бар­лық майданда ерліктің тамаша үлгісін көрсетті. Олар Брест қа­ма­лын қорғауда, Ленинградты қорғау мен жау блокадасын бұзуда, Сталинградты  басқын­шылардан азат етуде, әсіресе Мәскеу түбіндегі шайқастарда өш­­пес даңққа бөленді. Жау басып алған елді мекендерді азат ету жолындағы кескілескен ұрыс­­тарда жан аямай шайқасты.

Жеңіске менің әкем Қайыр­бек Есімтаев да үлес қосты. Ол Қос­танай облысының Семио­зер (қазіргі Әулиекөл) ауданы­ның Кондратьевка село­сында  1925 жылғы 15 қазанда дү­ние­ге келді. Меңдіқара педаго­гикалық училищесін, Қазақстан Компартиясы Орталық Ко­ми­те­тінің жанын­дағы Жоға­ры партия мектебін, Целино­град ауылшаруашылық инсти­тутының жанындағы Совхоз дирек­торларының институтын тәмамдады.

Азамат ретінде қалып­тасуы КСРО-ны құру жо­лын­дағы тарихи оқиғалармен біте қайнасып жатты. Оның балалық шағы ашаршылық, адамдардың жұттан жаппай қырылуы секілді азапты кезеңге тап келіп, жау­таңдатқан аштықты да, бүрсең­деткен аязды да басынан өткер­ді. Аяусыз қуғын-сүргіннің, күш­теп ұжымдастырудың, жер ауда­рудың, жазықсыз жандарды жазалаудың ащы дәмін де аз татпады. Жас баланың зердесінде сол бір қаскөй жылдар таспадағыдай жазылып қалған. Бірақ көрген қиыншылықтар артта қалып, табиғатына тән табандылықпен және батылдығымен ештеңеге мойыған жоқ.

Еңбек жолын соғыс қарса­ңын­да 1940 жылы Кондратьевкадағы мектепте бастауыш сыныптың мұғалімі ретінде бастайды. Әйтсе де, әкеме балалар­дың сауатын ашу­ды жазбаған екен. Көп ұзамай соғыс басталып, ер-азамат жаппай майданға аттанады.

Сол сәтті әкеміз былай еске алады: «Мен он жеті жасымда май­данға аттандым. Қырық екін­ші жыл еді. Сержанттық мектептен соңғы әскери-техникалық училищені бітіріп те үлгермедік. Курск – Белгород бағытында өте күрделі жағдай қалыптасқан екен. Бізді сонда жіберді. Мен  204-ші атқыштар дивизиясының 657-ші полкінің қатарына қосылдым.

Біздің әскер жаудың Белго­род, Смоленск, Витебск бағыт­та­рын­дағы үздіксіз шабуыл­дарының бетін қайтара отырып, жанкештілікпен алға ұмтыл­дық. Қолбасшымыз 204-ші атқыштар диви­зия­сының командирі, полковник Байдоктың туған жері осы Витебск қаласы екен. Шаһарда оның анасы, әйелі мен екі қызы қалыпты.

Ол бір сағаттық артиллерия­лық дайындықтан кейін қаланы қайтару үшін майдан қолбасшысы Еременкодан танктер мен өзі қоз­ғалатын зеңбірек­тер бөлуді сұ­рады. Соның арқасында он бес ша­қы­рым алға жылжыдық. Бірақ 1943 жылғы 7 қара­шада қор­ғанысқа көшуімізге тура келді. Бұл аса бір қантөгісті операция еді.  Артиллериялық шабуылдан кейін ұрыс алаңында немістің өртенген танкілерінің қаңқасы мен әскерлерінің мүрдесі қаптап жатты.

Әрине соғыс шығынсыз болмайды. Біз де қимас қарулас дос­тарымыздан айырылдық. Бай­ланыс­­шылар взводының коман­дирі лейтенант Чернов ауыр жараланды, павлодарлық қазақ Нұрмұхан­бетов аяғынан жарақат алды, тура тиген оқтан белорус Парадович пен қазақ Жементев қаза тапты.

Витебск аумағында жаудың үл­кен қарулы тобы қоршауға алынды. Олар өз әскерлеріне қосы­лу үшін бірнеше мәрте қарсы шабуылға шыққандарымен, оң­бай соққы жеп кері серпіліп отыр­ды. Ақыры еріксіз қаруын тас­тауына тура келді. Қаланы азат еткені үшін біздің дивизияға 204-ші Витебск атқыштар дивизиясы атағы берілді. Дәл осындай өлім үшін болған қанды шайқастар Белоруссияда, Латвия мен Литвада, Польшаның шығыс бөлігінде де аз болған жоқ. Со­ғысты Шығыс Пруссияда 1945 жылғы 9 мамырда аяқтадым.

Тарихқа танктер шайқасы ретінде кірген Курск доғасындағы алғашқы әскери шынығуым күні бүгінге дейін есімде. Танктер ұрыс даласында жәшіктен төгіл­ген сіріңке қораптары сияқ­ты шашылып жатты. Отанды қор­ғау түрлі ұлттан шыққан жауын­герлер мен командирлерді туыстастырып жіберді. 1943 жылы біздің зеңбірек расчетында жаумен шайқасқан: командир Анатолий Черняев – орыс, көздеуші Шарипов – татар, құлыпшы Пондин – мордвин, оқтаушы Николай Лаптев – орыс, түзетуші Остапенко – украин, екінші түзетуші Котов – орыс, орнатушы мен – қазақ, жәшікші Анаев – түрікмен едік. Елдің әр аймағынан басымыз қосыл­ған біздер ерекше тату болдық», деп еске алады әкем.

Кейін 657-ші полктегі артиллерия расчетының командирі бола жүріп әкеміздің ажал төндіре жүйт­кіген жау танкілерімен, жыл­жымалы зеңбірек­терімен талай мәрте бетпе-бет келуіне тура келеді. Осындай ауыр ұрыс­тардың бірінде олардың гау­би­цасы жау нысанасына ілі­неді, иығынан жарақат алады. Бұдан кейін ол барлаушы болады. Табандылығы, жігері мен батылдығының арқасында жаңа орында да ерліктің өнегесін көр­сетеді.

Қайырбек әкеміздің сол бір қыр­ғын соғыс тура­лы тосын есті­летін, табиғатына тән емес мына бір сөз­дер де ерекше сақталып қалыпты: «қаруымыз  әрқа­шан алғы шепте тура нысанада болды». Соғыс­тан кейінгі жылдары да ол «алғы шеп­те тура нысанада», яғни туған Қостанайындағы шаруа­шылықты қалпына келтіру мен жерлестерінің бейбіт өмірін орнықтыру жолындағы жасампаз істердің бел ортасында еңбек етті. Қайда жұмыс жасаса да уақыт­пен санаспай, денсаулығын күйттемей, аянбай еңбек етіп, өзіне көрсетілген сенім биігінен көрініп отырды. 

Адамгершілік және ұйымдас­ты­рушылық қабілеттерін ескере отырып әкемізге ауыл шаруа­шы­лығының ең қиын учаскелерін тапсыратын. Ол жауапты пар­тиялық-шаруашылық лауазымдарды абыроймен атқарып, ұзақ жыл Қостанай облысындағы Се­миозер ауданының Москалев сов­хозында партия ұйымының хатшысы болды.

Қайырбек әкеміз Қостанай облы­сындағы Наурызым ауда­ны­ның Бірінші бесжылдық (қазір Шилі) совхозының ұйымдастыруға араласып, кейін совхоз директоры қызметін ат­қарды. Ол қиындықтан ешқашан тайсалған емес, керісінше еселенген қайрат танытып, шыңдала берді. Мұны еңбек адамдары да көре біліп, әріптестерінің  зор құрметіне  бөленді. Ауылдастары, жалпы оны білетіндер әлі күнге дейін әкемізді тәжірибелі де іскер басшы, қарапайым жетекші, адам­гершілігі мол, жаны нәзік адам ретінде үлгі етіп отырады. Көзі көргендердің естеліктеріне қарағанда, ол мейірім­ділігі мен сергектігі өз алдына, аса әділетті әрі қатал басшы болған көрінеді. 

Тың жерлерді игеруде де әке­міздің қалдырған ізі сайрап жатыр. Мәселен, оның басшылы­ғымен өлкеде бірнеше астық өсі­ре­тін шаруашылықтардың құ­ры­лып, тыңды игеруге маңыз­ды үлес қосты.

Ауыл шаруашылығында да мінезінен айнымай, егіс алқап­тарын аралап, күн-түн демей, астықты өлкені дамыту жөніндегі бейбіт майданның қатысу­шысы әрі басшысы ретінде болашақ қазақстандық миллиардқа үлес қосу мақсатында демалыссыз жұмыс жасады. Бірнеше мәр­те аудандық және облыстық кеңе­сінің депутаты болып сайланды. Ауыл шаруашылығының жоғары білікті мамандарын даярлауға үлкен үлес қосты. 

Әкеміздің қажырлы еңбегі лайықты бағаланып, әлденеше рет құрметті марапаттарға ие болды. Бірақ оның өз басы со­ның бәрінен Алла тағала берген ұрпағын тағдырдың ерекше тартуы деп санады. Әкеміз бен анамыз  Сәлима Аңсағанқызы 3 қыз, 7 ұл тәрбиелеп өсірді. Қазіргі таңда Есімтаевтар әулетінің өнегелі жолын 20 немересі, 26 шөбересі мен шөпшегі жалғастыруда.

Бүгінде  біздің ортамыздан осы бір аяулы да тамаша  жанның  келмеске кеткеніне де көп уақыт болды. Бірақ қанша жыл өтсе де әкеміздің аяулы бейнесі жүре­гімізде мәңгі сақталады. Әкем­мен қоян-қолтық қызмет еткен замандастарының айтқан жылы лебіздері бізді мақтаныш сезіміне бөлейді. Өнегелі әке мен ата жо­лы бізді ұрпақтардың рухани сабақтастығын терең сезіне оты­рып, оның атына лайықты болуға міндеттейді. Адамның еткен еңбегінің ұрпақтан-ұрпаққа жалғасуы азаматтың ғұмырлы екенін көрсетеді және біз үшін бұл үлкен бақыт.

 

Бақытжамал Оспанова (Есімтаева),

майдангердің қызы

 

Қостанай облысы