Иә, сәрсенбі күні түс ауа нөсерлете жауған жаңбыр әп-сәтте Төлеби ауданы Жоғарғы Қасқасу ауылын әбігерге салды. Арнасы тола аққан асау арынды Қасқасу өзені жолындағы тас-топырақты, жиегіндегі бірен-саран тал-теректі қопара көпірге кептеді. Мұндай екпінге көп шыдас бермеген көпір қирап, тас-темірі су ағынына ілесе кеткен. Таудан құлай ағатын өзен суы кешегі сылдыры мен сұлулығын мүлде жоғалтқан, түсі суық та гүрілі үрейлі.
Осы бір көрініс бала кездегі бір оқиғаны көз алдыма қайта әкелген-ді. Дәл осындай су тасқыны орын алған сол жылы 4-5 жастағы ойын баласы едік. Тасқын су бір жылқыны ағызып әкеліп, осы көпірге тіреген. Ауылдағы ересек атаулы сол жылқыны құтқарудың қамында. Өзен суының арнасы толып, жағаны ала бастаған. Үлкендермен жағаласып көпірге жеткенмін. Ер азаматтардың бірі жылқының жалына жармасып, енді бірі құйрығынан ұстаған. «Құлағына су кетіп қалмасын, су кірсе, құтқару қиын», деп жанталаса жылқыға жақындаған анамды байқап қалдым. Анамыз қарулы кісі еді, жылқының қамыс құлағын қос қолдай ұстап, еркектерге көмектесе бастады. Көпшілік әупірімдеп жүріп жылқыны құтқарып алды.
Ал көпірді су шайып кетті. Сол оқиға, жылқының мұңды жанары күні кеше көз алдыма қайта оралды. Иә, 40 жылдан астам уақыт өте тағы орын алған тасқын су Қасқасу өзені бойындағы 4 көпірді шайып кетті. Сегіз ірі қара және уақ мал суға батқан. Оқиға орнына аудан әкімі Бауыржан Омарбековтің бастамасымен құрылған жұмыс тобы келіп ауыл тұрғындарына көмектесуде. «Жоғарғы Қасқасу ауылында 800-ге жуық халық 150 отбасы тұрады. Тасқын судан үйлерге зақым келген жоқ. Тұрғындарға көмек көрсетіле бастады. Айта кеткен жөн, аудан әкімі Бауыржан Омарбековтің бастамасымен бұған дейін қашыртқылар жасалып, арықтар қазылған болатын. Соның да көмегі бүгін тиіп отыр, әйтпесе тасқын су тұрғындарға көп залал келтіруі мүмкін еді», дейді Қасқасу ауыл округінің әкімі Талғат Қамытбеков. Қазіргі таңда ауыл қалыпты тіршілігін жалғастыруда, судан келер қауіп жоқ.
Нөсерлете жауған жаңбыр салдарынан Түркістан облысының Төлеби, Қазығұрт, Сайрам, Ордабасы, Бәйдібек аудандарында су тасқыны орын алып, бірқатар ауыл зардап шекті. Ең көп зардап шеккен Төлеби ауданы болып отыр. Осы орайда облыс әкімі Өмірзақ Шөкеев Төлеби ауданындағы селден зардап шеккен аумақтарды аралап, тұрғындармен кездесті. Толассыз жауған нөсер жауынның әсерінен өзендердің су деңгейі көтеріліп, арық-атыз, қыр-сайлардан жиналып аққан су 6 елді мекендегі 215 тұрғын үйдің ауласына кірген. «Бұл соңғы жылдары алғаш рет орын алған табиғи құбылыс. Қауіпсіз аумаққа көшірілгендеріңіз дұрыс болды. Үйлерді полиция қызметкерлері күзетеді. Уайымдамаңыздар. Саман үй құласа, өздеріңіз үшін қауіпті. Барлық аудандар көмекке келеді», деді Өмірзақ Естайұлы аудан тұрғындарымен кездесуінде. Сондай-ақ облыс әкімі жедел құрылған штаб отырысын өткізді. Ауданда зардап шеккендерге шұғыл көмек көрсету, қауіпсіз жерге көшірілгендерді қажетті заттармен, ыстық тамақ, киім-кешекпен қамтамасыз ету, барлық жағдайларын жасау аудан әкімдігіне жүктелді. Көрші аудандар көмекке келетін болады. Қажетті материалдар, жұмыс күші, техникамен қамтамасыз ету, құлайын деп тұрған үйлерден мүліктерді шығару да міндеттелді. Жедел құрылған штабты басқару облыс әкімінің орынбасары Мейіржан Мырзалиевке жүктелді. Нөсер жауыннан үйлері бүлінген азаматтардың шығыны арнайы сараптау комиссиясының шешімімен анықталады. Жарамсыз болған үйлер мен жөндеуді қажет ететін баспаналарды қайта қалпына келтіру жағы қарастырылуда. «Жергілікті деңгейдегі төтенше жағдайдың салдарын өз күшімізбен жоямыз. Оған тәжірибеміз жеткілікті. Сел салдарымен күресте Мақтаарал тәжірибесін пайдаланамыз. Су шайған аумақтар секторға бөлінген. Оларға көмекке келген аудандардың басшылары жауапты. Жұмылып төтенше жағдайды еңсеруге барлық мүмкіншілік бар», деді облыс әкімі төтенше жағдай жөніндегі штаб отырысында.
Аудандағы Екпінді ауылының 4 жеке тұрғын үйіне және 15 үйдің ауласына су кірген. Достық ауылын су ала бастағандықтан, тұрғындар эвакуацияланған. Леңгір қаласындағы Т.Тәжібаев атындағы мектеп пен Киелі тас ауылындағы Сұлтан Рабат мектебінде эвакуациялық орталықтар құрылды. Төлеби ауданының әкімі Бауыржан Омарбековтің айтуынша, ең күрделі жағдай Сұлтанрабат елді мекенінде қалыптасқан. Ауылдың Сауран көшесінде және Достық елді мекеніндегі Жылқыбаев көшесінде нөсерлі жаңбырдың суы жалпы жиыны 77 тұрғын үйдің ауласына кірген. Оқиға орнына ТЖД-нің 82 қызметкері, 8 дана техникасы, 11 мотопомпа және жергілікті аудан ауыл әкімдіктерінен 25 қызметкер, 4 дана техника күші жұмылдырылды. Ал аудан орталығы Леңгір қаласында 20 аула су астында қалған. Леңгірдегі №5 кәсіби-техникалық колледж базасында зардап шеккен Сұлтан рабат ауылының 150 тұрғынына эвакуациялық пункт ұйымдастырылды. Ол жерге 70 адам жайғастырылды. Тағы 80 адам жақын маңдағы туыстарының үйіне орналасқан. Қосымша Көксәйек елді мекенінде орналасқан №9 көпсалалы колледжінде 150 адамға арналған эвакуациялық пункт дайындалды. Қазіргі таңда бұл ауылдарда су тасу қаупі жоқ. Аудан орталығы тұрғындарының айтуынша, мұндай сел сонау 1968 жылы болған. Сол кезде тасқын сулардан қорғану мақсатында арнайы каналдар қазылған. Алайда ол каналдар бертініректе бітеліп, тұрғын үйлер салынып кеткен. Сондай-ақ тұрғындар тасқын судың қала көшелеріне кіруіне арық-атыздардың тазаланбауы да себеп болғанын айтуда. Көшелердің бойындағы екі жақтама арықтар бітеліп қалған. Яғни кешегі судың үйлердің ауласына кіргеніне тұрғындар өздерін де кінәлі санап отыр.
Нөсерлі жауын салдарынан Түркістан облысының тағы үш ауданында тұрғын үй аулаларын су басты. Қазығұрт ауданы әкімдігінің мәліметінше, кешкі сағат 19:30 шамасында өрт сөндіру бөлімінің байланыс торабына Алтынтөбе, Жігерген, С.Рақымов ауылдық округтері тұрғындарынан үйдің ауласына жаңбыр суы жиналғаны туралы хабар келіп түскен. Аудан әкімдігінің хабарлауынша, оқиға орнына Қазығұрт ауданы Төтенше жағдайлар басқармасы мен аудан әкімдігі қызметкерлері дер кезінде шығып, Алтынтөбе ауылдық округі мен Қаржан елді мекенінде 2-үй, емхана, дәріхана, 2-қоражайдың аулаларына су кіргенін анықтаған. Ал Жігерген ауылдық округі бойынша 30 үйдің ауласына су кіргені және 4 қора құлағаны тіркелді. С.Рақымов ауыл округі Қызылата елді мекенінде 4 үй, мешіттің ауласына су кіргені анықталған. Көкібел су қоймасының (151,0 мың м3) толуына байланысты елді мекендегі 27 отбасының 133 адамы Көкібел мектебіне эвакуацияланып, азық-түлікпен, медициналық жабдықтармен қамтамасыз етілген. Оқиға орнында өрт сөндіру бөлімінің 30 қызметкері, аудан, ауыл әкімдігінің 15 қызметкері 6 техника және 5 мотопомпамен үй аулаларынан су шығару жұмыстарын жүргізді. Апаттан зардап шеккендер жоқ. Қазіргі уақытта жағдай толық бақылауға алынып, келтірілген залал шығындары есептелуде. Сондай-ақ арықтарды тазалау жұмыстарды жүргізілуде.
Ал Сайрам ауданында нɵсерлi жауын-шашынның салдарынан Ақсукент, Қарасу, Қарабұлақ, Манкент ауылдарындағы 7 үйдің ауласына су жиналған. Аудан әкімдігі, ТЖБ басшылығы мен ауыл əкiмдерi тарапынан дер кезінде тиісті алдын алу шаралары қабылданып, су сорғыш мотопомпаларымен үй-ауласындағы су сорылды. Cонымен қатар Бәйдібек ауданында да жауын-шашын салдарынан су тасқыны болды. Ақбастау ауылдық округіне қарасты Тұрақты елді мекенінде Тұтарық каналы 4 жерінен бұзылып, ауылды су басқан. Аудан әкімдігінің мәліметінше, 2 қора құлаған. Сонымен бірге қырдағы сай-салалардан ағып келген сулардың салдарынан Боралдай ауылдық округіндегі Қаратас ауылының 6 үйіне, Боралдай ауылында 6 үйдің ауласына су кірген. Төтенше жағдай қызметкерлерінің көмегімен Тұрақты ауылынан 55 адам Ақбастау ауылындағы Ш.Уәлиханов орта мектебіндегі эвакуациялық пунктке орналастырылды.
Жалпы, Төлеби, Қазығұрт, Бәйдібек аудандарында 4 үйді су басып, 522 үйдің ауласына су кірген, 258 адам қауіпсіз жерге көшірілген. Су тасқыны зардабын жоюға 612 маман мен 84 техника 47 мотопомпа жұмылдырылды.
Түркістан облысы
