Зерттеудің негізгі тұжырымдары мен кеңестері онлайн трансляция аясында ұсынылды. Негізгі спикерлер – Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті Қорының жоба жетекшісі Г.Пазылқайырова және Whiteshield Partners аға менеджері Д. Галицкий. Іс-шараны Whiteshield Partners Еуразия аймағындағы серіктесі Қаныш Төлеушін жүргізді.
Іс-шараға келесі сарапшылар шақырылды:
- Сергей Гуриев – Париждегі Саяси ғылымдар институтының экономика профессоры (Science Po);
- Ануар Ушбаев - Tengri Partners мекемесінің басқарушы серіктесі;
- Сәбит Хәкімжанов - Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Қаржы тұрақтылығы және тәуекелдер департаментінің директоры;
- Сұлтан Оразбаев - макроэкономист, PhD, Гарвард университетінің ғылыми қызметкері;
- Павел Войцеховский - Whiteshield Partners директоры, Польшаның бұрынғы қаржы министрі.
Таныстыру барысында зерттеу авторлары елдегі макроэкономикалық ортаның тұрақтылығын қамтамасыз ету бойынша ұсыныстар айтты.
Баспасөз конференциясында жоба жетекшісі Гүлбану Пазылхирова COVID-19 пандемиясының таралуы жағдайында макроэкономикалық жүйенің әртүрлі күйзелістерге иммунитетін нығайту шараларын талқылау және қабылдау өте маңызды екенін атап өтті.
Whiteshield Partners аға менеджері Дмитрий Галицкий елдегі макроэкономикалық ортаның тұрақтылығын қамтамасыз ету бойынша негізгі мәселелер мен ұсынымдарды ұсынды. Оның айтуынша, қазіргі экономикалық өсу моделі соңғы уақытта тауар нарықтарына тәуелділікке өте бейім бола отырып, өз шектерін көрсетті, бұл ІЖӨ-нің құбылмалылығына, салыстырмалы түрде төмен макроэкономикалық тұрақтылық пен кірістердегі теңсіздікке әкелді.
Дмитрий макроэкономикалық саясат саласындағы жаңа бастамалардың жиынтығы қазақстандық экономиканың дәстүрлі мәселесін шешуге бір мезгілде жәрдемдесетін, анағұрлым жоғары және анағұрлым тұрақты өсуге қол жеткізуге бағытталуы тиіс екенін атап өтті.
Сарапшының айтуынша, салық пен мемлекеттік инвестициялардың ІЖӨ-ге әсері Қазақстанда болмашы болды, ал сол уақытта мемлекеттік шығындар негізгі фискалдық драйвер болды. Қазақстанның фискалдық жүйесі үшін негізгі кедергі және бір мезгілде мүмкіндік салықтардың төмен деңгейі болып табылады, ол тиісінше бюджет шығыстарының ЖІӨ-ге қатысты төмен деңгейіне әкеп соғады. Осыны ескере отырып, фискалдық ұсынымдар шығыстардың тиімділігін бір мезгілде арттырған кезде мемлекеттік кірістерді ұлғайтуға бағытталуы тиіс.
Монетарлық саясаттың трансмиссиялық арнасы мен ҚР Ұлттық банкінің жұмысын жақсарту үшін мүмкіндіктер бар. Осыған байланысты, монетарлық саясат саласындағы шешімдер ҚР Ұлттық Банкінің және жақында құрылған Қаржы нарықтарын реттеу және дамыту жөніндегі агенттіктің қызметін нығайтуға бағытталуы тиіс.
Еуропалық Қайта Құру және Даму Банкінің бұрынғы бас экономисі және Парижде саяси ғылымдар институтының (Science Po) қазіргі профессоры Сергей Гуриев зерттеудің негізгі қорытындыларымен және ұсынымдарымен келісті. Сарапшы атап өткендей, Қазақстан – бұл мұнай бағасы мен жаһандық рецессияға байланысты күрделі сын-тегеуріндерге тап болатын ел. Құрылымдық өзгерістердің аса маңызды аспектілерінің арасында Сергей экономиканы цифрландыру арқылы көлеңкелі сектордан шығаруды, ҚР Ұлттық Банкінің функцияларын қайта бөлуді (негізгі басымдық ақша-несие саясатының тұрақтылығын қолдау болып қалуы тиіс), банктердің инвестициялық қызметіне кедергі келтіретін проблемалық кредиттердің үлесін азайтуды, сондай-ақ экономиканың шикізаттық емес секторына инвестициялардың айтарлықтай өсу қажеттігін атап өтті.
Tengri Partners басқарушы серіктесі Ануар Ушбаев қазіргі уақытта елдегі қаржы операцияларының үлесі басқа елдермен салыстырғанда өте төмен екенін атап өтті. Экономиканың төмен серпіні және қаржы секторында жеткіліксіз тиімді басқару негізгі себептер болып табылады. Сақтандыру секторы мен бағалы қағаздар секторына қарағанда негізгі фокус банк секторына келді. Ануар бағалы қағаздарды тіркеу үдерістерін оңтайландыруды және нарық қатысушыларын пруденциялық реттеуді қамтитын капитал нарығын дамыту бойынша бірқатар ұсынымдарды ұсынды. Қажетті инфрақұрылым құру да маңызды фактор болып табылады, оны ішінара "Астана" Халықаралық қаржы орталығы іске асырады. Ануар атап өткендей, Қазақстандағы қаржы нарығын тиімді дамыту үшін осы сектордағы ең үздік реттеу тәжірибесін импорттау қажет.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қаржылық тұрақтылық және тәуекелдер департаментінің директоры Сәбит Хәкімжанов елдің ақша-несие саясаты туралы жеке пікірін білдірді. Жалпы, сарапшы фискалдық және монетарлық салалардағы бастамаларды қолдады. Мысалы, шығыстардың тиімділігін бір мезгілде арттыру, сондай-ақ банк активтерінің сапасын арттыру кезінде мемлекеттік кірістерді ұлғайту бойынша ұсынылған ұсынымдар. Сарапшы мемлекеттік шығындардың өсу қарқынын шектеу және олардың бейімделуін арттыру бойынша ұсынымдарды қосты. Сонымен қатар, Сәбит соңғы онжылдықта бірқатар девальвацияның салдарынан ақша-несие саясаты аясында ұлттық валютаға деген сенім төмендегенін атап өтті. Осыған байланысты, жоғары базалық пайыздық мөлшерлеме ұлттық валютаға сұранысты қолдау үшін қажет.
Сұлтан Оразбаев, макроэкономист, PhD, Гарвард университетінің ғылыми қызметкері академиялық тұрғыдан өз түсініктемелерін берді. Жалпы, макроэкономикалық тұрақтылық маңызды және қызықты аспект болып табылады. Сарапшы квазимемлекеттік сектор компанияларын белсенді жекешелендіру елдің негізгі активтерін иеленуді шоғырландыру есебінен кірістерді бөлудегі теңсіздікті одан әрі күшейту тәуекелін көтереді деген ұстанымды толықтырды.
Польшаның бұрынғы қаржы министрі және Whiteshield Partners компаниясының директоры Павел Войцеховский экономикадағы қазіргі жағдай алдыңғы дағдарыстардан өте өзгеше екенін атап өтті, оның мемлекеттік саясатты түсіну және дұрыс шаралар қабылдау үшін маңыздылығына тоқталды. Әлеуметтік фактор қазіргі саясаттың маңызды аспектілерінің бірі болып табылады. Сарапшы компанияларды қолдауға және экономиканы әртараптандыруға елеулі үлесі бар жұмыс орындарын сақтауға фискалдық ынталандырмаларды жалғастыруды дұрыс деп санайды. Сонымен қатар, бюджетті ұлғайтуды жалғастыру және салық жүйесі мен бюджеттің шығыс бөлігінің тиімділігін арттыру қажет. Атап айтқанда, тікелей салық салудан жанама салық салуға көшу, ҚҚС-қа фокусты бағыттау, сондай-ақ көлеңкелі экономикамен күресу керек.
Айта кетейік, макроэкономикалық сала мәселелері бойынша зерттеуге Еуразия аймағы бойынша Whiteshield Partners бөлімшесінің сарапшылары қатысты.
