Суға бөлінген қаржы қайда кетті?

Айнакөл аталатын жарқыраған көлдің, Ертіс өзенінің жағасында орналасқан Ай­накөл ауылы суға зәру дегенге тіпті сенгің келмейді. Бірақ жағдайдың шын­дығы осы. Ауылдықтар су құбыры тартылып, жеке су сорғысы, сүзгісі болады деген құрылыстың соңына дейін жеткізілмегеніне ренішті. Құрылысы басталған Айнакөл ауылының су құбыры облыс орталығына қарасты Ленин кентіне жалғанатыны туралы алдын ала ауыл тұрғындарына айтылмаған. Су құбыры құрылысы аяқталған соң үйге келетін су сыздықтап, тамшылап қана аға бастайды. Судың қысымы аз, тіпті кейде сары су ағады.

Жергілікті әкімдіктен «су құбырын неліктен кентке қосып жалғап жібердің­дер, содан бізге су жетпеуде» деген ауыл тұрғындарының сұрауына орай түр­лі сылтаулар айтылып, түсініксіз жауап­тар берілуде. Биыл мамыр айында Айна­көлдің су құбырын жауып тастады. Бұған қатысты облыстық Жер қойнауын пайдалану, қоршаған орта және су ресурс­тары басқармасы тарапынан тұрғындар таза суды тек ауызсу ретінде ғана емес, тұрмыстық қажеттіліктерге, бау-бақша суа­руға пайдаланып, ысырап етуде. Судың жеткіліксіз келіп, тамшылап қалғанының себебі осыдан деген сөз айтылды.

Жергілікті әкімдіктердің мәліметінше, Ленин кентінде де тұрғындар ауызсумен бау-бақша суарады. Содан су қысымы төмендейді. Айнакөл ауылына судың жетпей тұрған себебі осы. Ленин кенті тұрғындары, керісінше айнакөлдіктер ауызсумен бақша суарады, сондықтан су бізге де жетпейді деп дабыл қағады.

Әйтсе де, тұрғындарды қыста мал, жазда бау-бақша суарады, судың жетіспеуіне өздері кінәлі деуге болмас. Мәселе мынада: егер қала, ауыл әкімдіктерінің комму­налдық шаруашылық мекемелері алдын ала дайындалып, талап пен тәртіпке сай тариф бекітіп, есептеуіштерді әр үйде ор­нату жұмысын жобамен қатарластыра жүр­гізген болса, бәрі де реттеліп, халық ысырапқа жол бермес еді.

– Бізде қанша су тұтынғанымызды ра­стайтын есептеуіш құралдарға ешкім бекіткіш пломбалар қойған жоқ. Тұрғын­дарға су тұтынушысы ретінде ешқандай құжат берілмеді. Ай сайын төлемді қайда төлейтінімізді білмейміз, – дейді ауыл тұрғыны М.Асылханова.

Айнакөл ауылы Алғабас ауылдық аума­ғына қарайды, 637 тұрғын тұра­ды. Олар үйлеріне орнатқан жуыну бөл­ме­сінің, дәретханасының су жылытқыш құ­рылғыларының игілігін көре алмауда. Айнакөлдіктер Ленин кентіне жал­ғанған ауылдың су құбырының жобасын қайтадан қайтаруды сұрауда.

Ақсу қаласының әкімі Балғабай Ыбы­раев тұрғындармен кездескенінде: «Ай­на­көлдің су құбырын Ленин кенті су құбы­рынан ажыратамыз», деген. Яғни бұл мәселе қозғалды. Соған сәйкес, ауыл­дың жеке су ұңғымасы, су тазарту стансасы болады. Бірақ Айнакөлде жеке станса орна­­тылғанша тұрғындар суды кесте бойынша тұтынады делінді.

Ал облыс орталығы аумағына қарай­тын Ленин атындағы кентте 10 мыңдай халық тұрады. Мәселенің мәнісіне келсек, кенттің су көлемін пайдалану қуаты шағын ауыл Айнакөлдің құбырын сусыз қалдырғандай.

Кент тұрғындарының талап-өтініш­теріне орай «Өңірлерді 2020 жылға дейін дамыту бағдарламасы» аясында 2 млрд теңге көлемінде қаражат жұмсалған орта­лық­тандырылған су құбырының құры­лы­сы былтыр маусым айында пайдалануға берілді.

Былтыр керісінше, кент тұрғындары наразылық білдіріп, «жылдар бойы орта­лықтандырылған су жүйесін күтіп едік. Енді ол пайда болғанымен, су жоқ. Судың жетпей тұрғанына себеп – кенттің су құбыры жүйесіне Айнакөл ауылының су құбырын қосып жібергендіктен», деген-ді.

Бірі үлкен кент, бірі шағын ауыл су құбыры үшін таласқа түскендей. Ленин кентінің де, Айнакөл ауылының да тұр­­ғындары су құбырлары жобасының бірік­­тірілгеніне наразы. Жергілікті әкім­­діктер кезінде кентте қазылған әрқай­сысының тереңдігі 420 метрді құ­райтын 5 ұңғыманың қуаты Айнакөл ауылы мен 10 мың тұрғыны бар кентті сумен қамтамасыз етуге жеткілікті. Тіпті, қуатының 50 па­йызы ғана жұмсалып тұр деп есеп бер­ген-ді. Бірақ «әкімдер айтқан мол су әлі жоқ. Ауылға су жетер емес. Әкімдік бол­са, әзірше кешенді блок-модульді қолданыңдар деп отыр. Онда не үшін қы­руар қаражат кетіріп құбыр салдық? Бұл қаржы сонда халықты кешеннен су алу үшін таңертең ерте кезекке тұрғызу үшін бөлінген бе?» дейді тұрғындар.

Кенттегі су құбыры жобасы жұмысын «Ай-Су мелиорация» серіктестігі жүргіз­ген. Тұрғындардың айтуынша, кентті сумен толық қамту үшін 9 ұңғыма қазылуы керек екен. Бірақ тек 5 ұңғыма қазылған да, бұл жобаға Айнакөл ауылының құбы­рын жалғаған. Енді қазір су тазарту қон­дыр­ғысынан Ленин кентіне қарай су жі­берілсе, Айнакөл «қурап» қалады, ал Айнакөлге су жіберілсе, лениндіктер су таппай зар қақсайды.

Бұл мердігерлер қыруар бюджет қар­­жы­­сына магистральды құбыр тарта тұ­рып, тұрғындарды әбігерге салды, сусыз қал­дырды деген сөз.

Ақсу қаласы әкімдігінің мәліметінше, Айнакөл, Сынтас, Мәмәйіт Омаров, Еңбек, Алғабас ауылдарында су құбырлары «Ақбұлақ» мемлекеттік бағдарламасы арқылы жүргізілген.

Ленин кентіндегі секілді Айнакөл мен Сынтас ауылдарында да мердігер ұйым – «Ай-Су Мелиорация» жұмыс істеп, 11 шақырымға құбыр салынып, 128 құдық орнатылып, 3 ұңғыма бұрғыланыпты. Кейін облыстық әкімдіктің шешімімен Ленин кентіндегі сорғы сүзу стансасына екі ауылды қосу үшін су құбыры жобасына түзету енгізілген.

Мәселенің мәнісіне келсек, өткен жылы облыстық әкімдік тарапынан, об­лыстың бұрынғы әкімі Болат Бақауовтың басшылығы кезінде «Ақсу қаласына қарасты Айнакөл ауылы мен облыс орта­лығына қарасты Ленин атындағы кент­тің су құбырлары жүйесін біріктіру» жөнінд­е шешім қабылданған. Әкімдіктегі шенеуніктер осының арқасында 250 миллион теңге көлемінде бюджет қаржысын «үнемдедік» деген-ді. Бірақ облыстық Ішкі мемлекеттік аудит департаментінің мәліметінше, Айнакөл, Сынтас ауылда­рының су құбырларына тапсырыс беруші және «Өңірлерді 2020 жылға дейін дамыту бағдарламасының» орындаушысы – Ақсу қаласы әкімдігінің құрылыс бөлімі. Бағдарламаға сай су құбыры құрылысына республикалық бюджет қаржысынан 398,2 миллион теңге бөлініпті.

Ал Ленин кенті үшін су құбырының құрылысына «Өңірлерді 2020 жылға дейін дамыту бағдарламасы» аясында республикалық бюджеттен 2 млрд теңге бөлінген-ді.

Бұл қаржылар шын мәнінде мемле­кеттің пайдасына үнемделді ме, жоқ әлде?..  «Үнем­деудің» соңында, жобалар­ды біріктіруде жемқор­лықпен жалғасқан бір шикілік бар ма? Бірақ біздің жергілікті құ­қық қорғау орындары, сыбайлас жем­қор­лық­қа қарсы қызмет өкілдері тарапынан ешқандай да бір ресми мәлімет айтылмай тұр.

Жіптің ұшы кімге барып тірелетіні әзірге белгісіз. Айнакөл мен Ленин кен­тінің орталықтандырылған су құ­быр­лары құрылысына қатысты әлденеден секем алды ма, өңірдегі аудандарға жұмыс сапары барысында облыс әкімі Ә.Сқақов орталықтандырылған су құбырының құ­рылысы басталған бірнеше ауылға барып қайтты. Құрылыс барысы қатаң бақылауда екенін ескертіп кетті.

Тұрғындардың су құбырына таласқа­нындай бақылаусыз қалған мәселелерге тосқауыл керек. Қыруар қаражат «ұста­ған­ның қолында, тістегеннің аузында» кет­пеуі тиіс.

– Біздің міндетіміз – әр үйді ауызсумен қамту. Қазірден бастап тұрғындармен сөйлесіп, әр үйге желіні тарту керек. Су ба­ғасы орталықтандырылған су құбыры­на қосылған үй санына байланысты. Неғұрлым көп қосылса, су бағасы соғұр­лым төмен болады, – деді облыс әкімі.

Жуырда Алғабас ауылдық аумағы әкімдігінің бізге берген мәліметінше, «Қазір Айнакөл ауылында сорғы стансасын қайтадан жобалауға тендер жарияланыпты. Құрылыс жұмыстары 2021 жылға жоспарланған. Құрылыс нәтижесінде Айнакөл ауылының су құбыры Ленин кентінен ажыратылады. Қазір жұмыстар жүргізілуде, оның нәтижелері бойынша суға тариф белгіленеді, тұтынылған суды есептеп, төлем алу қызметін жүргізетін ұйым анықталады».

Айнакөл ауылының су құбыры құры­лысына бөлінген 2018 жылғы қаражат тиімді жұмсалған жоқ. Бұл сөзімізге тұрғын­дарды әбігерге түсірген жағдай дәлел. Қаржының қалай жұмсалғандығын құзырлы органдар анықтай жатар. Енді сорғы стансасын қайтадан жобалау, құрылысын салу үшін Үкіметтен қар­жы сұрау барысында нендей уәж айтылады екен?

Әзірге тұрғындар ауыз суды белгілен­ген кесте бойынша алуда. Өйткені судың қысымы өте төмен. Олар бір шелек су алу үшін сағаттап күтуге мәжбүр.

Павлодар облысы