Бейнеконференцияны жүргізген қаржыгер Зияд Мұхамед Қазақстандағы шағын және орта бизнестің жалпы ахуалына қысқаша тоқталды.
– Қазақстанда 1 мың адамға 12-20 ШОБ нысаны келеді. Ал дамыған елдерде бұл көрсеткіш 30-дан асады. Яғни өсуге кеңістік жеткілікті. ШОБ-тың елдің ішкі жалпы өніміндегі үлесі 30 %-ға тең. Дамыған елдерде бұл көрсеткіш 50 %, – деді маман.
Ал Исламдық қаржыландыру бойынша халықаралық білім беру орталығының (INCEIF) президенті және бас директоры Мохд Азми Омар Қазақстанға экономиканы әртараптандыруда Малайзияның моделін зерттеу қызықты болар еді деген ұсыныс айтты.
– Малайзия – экономикасы барынша әртараптанған ел. Мұнай бізде де бар. Бірақ оның ІЖӨ-дегі үлесі елеусіз. Бізде қаржы, ауыл шаруашылығы, қызмет көрсету саласының үлесі жоғары. Ал әлеуметтік кәсіпкерлік – экономиканың дербес бөлігі. Елде шамамен бір миллиондай ШОБ нысаны болса, соның 20 мыңдайы әлеуметтік кәсіпкерлік нысан. Табыстары аса жоғары деп айтуға келмейді. Өйткені олардың негізгі міндеті түрлі топтарға қолдау көрсету. Білім беру саласында әлеуметтік кәсіпкерлер көп. Олардың жұмысы ауылдағы халықтың сауатын арттыруға бағытталған», дей келе, малайзиялық профессор пандемия кезінде саудасы бәсеңдеп қалған шағын бизнес өкілдерін цифрлы нарыққа шығару керек деген пікір айтты.
– ШОБ пандемиядан өте ауыр зардап шекті. Әлі де кері ықпалы азаймай тұр. Малайзия пандемия кезінде бизнеске көмек көрсету үшін 3 түрлі топты бөліп алды. Олар – өзін өзі жұмыспен қамтушылар, орта бизнес нысандары және трансұлттық кәсіпорындар. Өзін өзі жұмыспен қамтушылар жинаған ақшасымен карантин кезінде бір ай ғана күн көре алатыны белгілі болды. Орта кәсіпкерлік нысандары 2 ай ғана күн көре алады. Бұл мерзім біткенде екі топ та кедейліктің шегіне құлдырайды. Бұл екі топты нарықта қалдыру үшін цифрлы нарыққа шығуын қамтамасыз ету керек. Ал сауданы цифрландыру олар үшін қымбатқа түсуі мүмкін. Өйткені мұндай қызмет арзан тұрмайды. Малайзияда оларға банктер көмек көрсетіп жатыр. Мысалы, Орталық банк цифрлы нарыққа көшкен кәсіпорындарға түрлі ынталандыру шараларын ұсынып отыр. Соның арқасында ШОБ өкілдері өз өнімі мен қызметін маманданған компаниялар арқылы сатуға мүмкіндік алды. Оңтүстік Шығыс Азияда Малайзия цифрлы әмияндар үлесі бойынша бірінші орында. Пандемия әсерінен қолма-қол төлем 64%-ға азайыпты, – деді ол.
Конференцияға қатысушылар Қазақстандағы ШОБ цифрлы нарыққа сәтті көшуі үшін сапалы интернет қолжетімді болу керек деп түйді. Ал бұл үшін мәжбүрлейтін заң шығару орынсыз болмақ. Өйткені елімізде жылдамдығы жоғары интернетпен қамтылмаған елді мекендер бар.
– Қазір бүкіл салада цифрлы нарыққа ену үшін талас жүріп жатыр. Сондықтан Малайзияда Орталық банк шағын және орта бизнеске түрлі өнімдер ұсынып отыр. Цифрлы қаржыландырумен айналысатын стартап жобалар бар. Карантин кезінде адамдар үйден шыға алмады. Қажетті заттарды алу үшін үйдің маңындағы дүкендерге баратын болды. Ондай дүкендер көбінесе ескі тәсілмен, қолма-қол төлем арқылы жұмыс істейді. Осыны пайдаланып, кейір дүкендер WhatsApp арқылы сауда алаңын ашты. Тауарды, жеткізіп беру қызметін сол WhatsApp арқылы жарнамалауға мүмкіндік алды. Оның өзі өте арзанға түсті. Орта бизнес нысандарының кейбірі өз акцияларын биржаға шығарды. Осы екі мысалды кеңес ретінде атауға болады. Astana халықаралық қаржы орталығының базасында «Зекет» қорларын ұйымдастырып сол арқылы да микробизнеске қолдау жасауға болады, – деді Мохд Азми Омар.
