Бұл тұрғыдағы жағымсыз көрсеткіштер қол жеткізілген үлкен табыстарды сөз еткендей мәнерде баяндала беретін болды. Сыбайлас жемқорлықтың жалпы ел дамуына қаншалықты кедергі жасап отырғанын цифрлық көрсеткіштермен жобалап болса да нақты ешкім есептеп бере алмайды. Егер оның тежегіштік күшінің деңгейі, әуре-сарсаңы, уақыттан ұтылдыруы, халық сеніміне кері әсері, әлеуметтік мәселелердің шешілуіне кесірі, қаржылық-экономикалық зардабы есептеліп шығарылып, қорытынды статистика ұсынылса, оның ешкімге оңай әсер ете қоймасы анық.
Сыбайлас жемқорлықтың негізгі пайда болу себебі – ашкөздік, ел мүддесін ойланбай сату, салдары – жазылуы қиын ауыр дерт, өтелуі қиын қыруар шығын және т.б. Халық бұл «тажалдың» еркін тасыраңдауына бірінші кезекте мемлекеттік атқарушы органдарды, бюджеттік мекемелерді, дәлірегі олардағы шенділерді кінәлі санайды. Бұған түсіністікпен қарауға болады. Өйткені сыбайлас жемқорлық оқиғаларының басты кейіпкерлері аталған салалардан көптеп шығып жатқанын, әсіресе жоғары лауазым иелерінің жиі әшкере болатынын қоғам көріп отыр. Сондықтан ел-жұрттың «бәріне кінәлі – билік» деп, бір жақты ой түймесіне амалы жоқтай. Мәселен, осы жылдың алғашқы жартыжылдығының қорытындысы бойынша сыбайлас жемқорлықпен әшкереленген тұлғалар саны артқан. Олардың әр бесіншісі мемлекеттік органның немесе ұйымның басшысы екен.
Әрине, бұл жерде қарапайым халық өкілдерінің де белгілі бір деңгейде жауапкершілігі бар. Олар да бұл жауапкершіліктерін орындамағандықтан кінәлі саналуы мүмкін. Бірақ азаматтар өздерін сыбайласуға, пара беруге мәжбүр етушілердің, жең ұшынан жалғасуға итермелеушілердің құрбаны санап, қоғам алдындағы жауапкершілік жүгін арқасынан оңай аударып тастай салады.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев өз Жолдауында: «Сыбайлас жемқорлыққа қатысты қылмыс жасалған мекеменің бірінші басшысының жауапкершілігін заңнамалық және нормативтік тұрғыдан нақты белгілеу керек», деп атап көрсеткен-ді. Президенттің бұл талабын қоғам кезінде қызу қолдап, «бәрекелді» дескен. Алайда қойылған талапқа сәйкес қолға алынған жұмыстар туралы, «мына мекемедегі мемлекеттік қызметкер сыбайлас жемқорлықпен ұсталғандықтан, сол мекеменің бірінші басшысы мынадай жаза арқалады» деген мазмұндағы ақпараттардың үні естілмейді. Әрине, бұл бағытта азды-көпті жұмыстарды жоққа шығара алмаспыз, бірақ ол Президент талабына, халық тілегіне лайықты жауап бола алмайды.
Кез келген келеңсіздікті қоғам көзінен жасырып, бүркемелеуге болар. Бірақ ол уақытша тірлік, бос әурешілік. Өйткені әйтеуір бір күні оның шындығымен бетпе-бет келуге тура келеді. Оның асқынған жағымсыз иісі бір жерден «тесіп» шығып, әлемге жайылғанда, көресіні сонда көрсетеді. Мұндай жағдай ел басына іс түскенде етектен тартқан бөрідей болатыны жаман.
Біздегі жасырып, бүркемелеуге қанша жерден тырыссаң да ырыққа көнбейтін ашкөздік пен жемқорлық азу тісін, шеңгелінің тікенін ең болмаса дәл қазіргі пандемия жағдайында жасыра тұруы тиіс еді. Жұрт солай ойлаған да болуы мүмкін. Бірақ ел басына іс түскенде жемқорлық пен қанағатсыздық тісі мен тікенін қоғамға қаттырақ батыра түскені кімді де болса ойлантуы тиіс. Бұл бір жағынан біздегі жемқорлық ахуалының тамырлап, өзектеп кеткенін көрсетсе керек.
Қысылтаяңда қыр көрсеткен кейбір сыбайлас жемқорлық оқиғалары, оған қатысушылардың іс-әрекеті қауіп дендегенде ауыртпалықты бірлесе жеңуге бет бұрған халқымызға бұрынғыға қарағанда өте қатты кері әсер етуде. Қоғамның ашу-ызасын арттырды.
Індеттің таралуына қатысты өткен селекторлық отырыста Мемлекет басшысы кейбір пысықтар пайда табу үшін барлық адамгершілік қағидаттарды аттап өтіп, халықты алдау мен бопсалаудан тайынбай отырғанын тегіннен-тегін айтқан жоқ.
Қорыта айтқанда, мемлекет қазіргі таңда тек індетке қарсы ғана емес, жемқорлықпен де жоғары деңгейде күресуге мәжбүр болып отыр. Яғни бар мүмкіндік, қолдағы ресурс бір ғана бағытқа жұмсалып отырған жоқ. Бір жағынан індет, бір жағынан жемқорлар қысқанда ортақ жеңіске қол жеткізу ұзақ уақытты, көп шығынды талап ететіні белгілі. Қос майданда қатар күресу жеңісті алыстата береді. Есті ел жау жағадан ала қалса, бөрідей етектен тартуы мүмкін мәселелерді күні бұрын еңсеріп тастайды. Әзірге «бөрілердің әрекеті» жанға да, экономикаға да қатты батып тұр...
