2019 жылдың қыркүйегі еді. Менің Беркли университетіндегі журналистика факультетінде оқып жүргеніме бір жыл толды. Екінші курста оқытылатын сабақтарды таңдауымыз керек. Кей оқытушылар сабақтарының не туралы болатынын түсіндіру үшін студенттермен кездесіп жатты. Investigative Reporting Seminar деген сабақты мектепке жақында келген профессор, бұған дейін New York Times газетінде жылдар бойы журналисттік зерттеу жасаған, зерттеу журналистикасы бойынша Пулитцер Сыйлығын төрт рет жеңіп алған әлемдегі жалғыз адам Дэвид Барстоу (https://www.nytimes.com/by/david-barstow) беретінін естіп, оның студенттермен кездесу жиынына жетіп келдім. Курсымда алпыстың ар жақ бер жағында студент болса, соның үштен екісі жиналған екен. Тек жиырма төрт орын бар. Студент саны көп. Содан екі сағат бойы отырып, профессорды көндірдік – барлық студентті сабағына қатыстыратын болды. Осылайша, бұл менің Берклидегі екі жылымның ең сүйікті, ең көп үйренген сабағыма айналды.
Бір айдан кейін, мектеп жанындағы Investigative Reporting Program атты нон профит медиа орталығына студенттерді жұмысқа алатыны туралы хабарландыру келді. Ол ұйымды да Дэвид Барстоу басқаратын. Орталықтың басты мақсаты – тәжірибелі журналистік зерттеу тілшілері студенттермен бірлесе отырып, түрлі, терең зерттеулер жүргізеді, журналистер практикалық түрде мамандықтың қыр-сырын меңгереді. Бірден өтініш жаздым. Өтінішімдегі басты ой мынау болды: Қазақстан сияқты дамушы елден келген мен сияқты студент журналистикалық зерттеуді үйренуге мұқтаж. Мені жұмысқа алсаңыз, тек маған емес, бүкіл елге көмектесесіз, өйткені, бізде журналистік зерттеу жоқтың қасы. Сөйтіп, мені жұмысқа алды. Өте көп нәрсені үйрендім. Балаларға жасалатын зорлық-зомбылықтың алдын-алуда үкіметтің жасағанын сынап жазып жүрген Гаррет Зеролф есімді беделді журналистің қол астында жұмыс істедім. Гарреттің Габриел Фернандес атты балақайдың өліміне қатысты жасаған зерттеуі жақында Нетфликстің деректі фильмдер сериясына арқау болды. (https://investigativereportingprogram.com/announcement/documentary-film-based-on-irp-story-was-1-on-netflix-in-its-first-week/) Журналистік Зерттеу бағдарламасы орталығында мыңдаған құжаттарды ақтардым, мемлекеттік органдардан FOIA заңы бойынша, ішкі құжаттарын алдырдым, оларды зерттедім, сұхбаттар жүргіздім.
Наурыз айында коронавируспен ауырған адамдар саны мен оқитын Калифорния штатында да көбейе бастады. Профессор Барстоу бүкіл мектеп ұжымына және студенттерге хат жолдады. "Бұл - өмірде бір-ақ рет болатын дағдарыс. АҚШта мұндай деңгейдегі денсаулық сақтау дағдарысы бұрын-соңды болып көрмеген. Менің өмірімде 11 қыркүйектен кейін болып тұрған, бүкіл елге тікелей ықпалын тигізіп тұрған масштабты оқиға. Штатта жарияланған карантин мен пандемияға байланысты жаңалықтарды "Нью Йорк Таймсқа" жазып тұрсақ, қалай қарайсыздар? Жобаға қатысқысы келетін студенттер мен оқытушылар сабақтарынан босатылады, сабаққа қатысу үшін берілетін кредиттер осы жобаға қатысу арқылы жабылады", - деді.
Айта кету керек, АҚШ-та "Нью Йорк Таймс" секілді беделді басылымдар студенттердің жұмысын жариялау түгілі, практикаға өте сирек алады. Бұл бұрын-соңды болып көрмеген оқиға. Калифорния секілді ірі штатта корпункттері бар. Газет басшылары Барстоуды жақсы білгендіктен, және сенгендіктен, оның ұсынына оң жауап берген.
Екі курстағы жүзге жақын студенттің сексені осы жобаға қатысамыз деп өтініш бердік. Мен бұрыннан Гаррет Зеролфпен жұмыс жасап келе жатқандықтан, Дэниел Лемпрес атты бірінші курс студентімен бірге пандемия балаларды зорлық-зомбылықтан қорғайтын мемлекеттік агенттіктердің (бізше министрлік пен басқармалар) жұмысына қалай әсер етті деген жұмысты бастап кеттік. Сәуірден бастап Калифорниядағы елуден астам округтың (Қазақстандықтарға түсінікті болу үшін штатты облыспен салыстырсақ, округ аудандар секілді. Бірақ Калифорнияның өзінде қырық миллионға жуық халық тұратынын, ішінде Лос Анжелес округы секілді миллиондаған халық тұратын ірі округтер бар екенін ескерсек, жұмыс масштабын толығырақ түсінуге болады) әр қайсына қоңырау шалып, әлеуметтік жұмыс басқармаларының басшыларымен сөйлесіп шықтым. АҚШ-та FOIA (Freedom of Information Act) деген заң бар. Ол заң бойынша, елде тұратын әрбір азамат кез-келген мемлекеттік органға ақпарат сұрап өтініш жіберуге құқылы. Он күннің ішінде жаңағы мемлекеттік кеңсе жауап беруі керек. Бермесе, басы дауға қалады. Әрбір округке осы заң арқылы ақпарат алу туралы өтініш жібердік, келген жүздеген парақ жауаптарды сараладық. Бізде облыс, ауданды әкім басқарса, АҚШ-та оларды халық сайлаған бес адам басқарады, Board of Supervisors деп аталады. Он миллион халық тұратын Лос Анжелес округының бір супервайзерінен сұхбат алдым. Жұмыстың барлығы интернет, телефон арқылы жүрді.
Мақалаға келетін болсақ, ондағы әрбір сөз, әрбір фактіні бірнеше рет тексердік. Мамыр, маусым айларында алған ақпаратымыз әлі де шындыққа сайлығын тексеру үшін, тамыз айының басына дейін, дереккөздерімізге әлсін-әлсін хабарласып тұрумен болдық. Нью Йорк Таймстың, жалпы америка журналистикасының талабы осындай. Жалған ақпарат таратып, халықтың сенімін жоғалтуға болмайды.
Тамыздың жетісі күні төрт ай бойы жазған мақаламыз "Нью Йорк Таймстың" басты бетінде жарияланды. (https://www.nytimes.com/2020/08/07/us/virus-child-abuse.html) (https://www.nytimes.com/issue/todayspaper/2020/08/07/todays-new-york-times) (https://twitter.com/gtherolf/status/1291610752319537153) Әлемдегі ең беделді басылымның бірінші бетіне мақала жариялау – американ журналистерінің арасында да қол жетпес арман болып есептеледі. Бұған дейін жергілікті сайттарда ағылшын тілінде кішігірім мақалалар жариялағаныммен, мен үшін бұл карьерамдағы басты белестердің бірі.
Мамыр айында университеттегі оқуым аяқталды. Журналистика магистрі деген дәреже алдым. Алайда, жасаған жұмысым ұнаған болуы керек, Investigative Reporting Program мені жазғы практикаға шақырды. Ондағы жұмысым жақында аяқталды. Енді шекара ашылған соң елге келуді жоспарлап отырмын.
