Шарада бірінші болып сөз алған Ақпарат және қоғамдық даму министрі Аида Балаева экология сөзінің өзі қазіргі таңда өте өзекті ұғымға айналғанын айтты.
– Экология термині бүгінде соғыс, апат секілді сөздермен қатар айтылатын, құлақ түрер, ой салар ұғымға айналды. Өйткені табиғат – тіршіліктің көзі ғана емес, өмірдің өзі. Сондықтан да Президент Қасым-Жомарт Тоқаев бұл мәселеге ерекше көңіл бөліп, түрлі келеңсіз жайттарға жаны ауырып, халықты табиғат ананы аялауға шақырып келеді. Міне, осы үндеудің ізін суытпай, біздің министрлік танымал эколог мамандармен, білікті сарапшылармен бірлесіп экологиялық сауаттылық тақырыбында дөңгелек үстел өткізді. Шарадан көз жеткізгеніміздей, жас ұрпаққа экологиялық тәрбие беру – қоғам үшін маңызды, – деді А.Балаева.
Министрдің мәлімдеуінше, елімізде экологиялық мәселелерді шешумен айналысатын 170 үкіметтік емес ұйым бар. Бұл – Қазақстанда тіркелген барлық ҮЕҰ-ның небәрі 3,3 пайызы ғана. Мұндай маңызды мәселені барлық ұйымдармен, әсіресе қоғамдық ұйымдармен бірлікте шешу керек.
Ал Экология, геология және табиғи ресурстар министрі Мағзұм Мырзағалиев балаларға экологиялық білім беру мектеп бағдарламасына енгізілетін экология пәнімен ғана шектеліп қалмауы қажет екенін айтады.
– Біз лайықты нәтижеге қол жеткізуіміз үшін бар жүкті бір ғана пәнге артып қоймай, кешенді жұмыс жүргізуіміз керек. Сондықтан барлық жауапты ведомстволар мен экология саласының сарапшыларын, сондай-ақ мұғалімдерді, бастысы ата-аналарды осы жұмысқа атсалысуға шақырамыз. Неліктен ата-аналарға көбірек мән беріп отырмыз? Себебі тәрбиенің кез келген түрі бірінші отбасында басталады. Ең алдымен біз балалардың бойында қоршаған ортада өзін-өзі ұстау мәдениетін қалыптастыруымыз керек, – деді М.Мырзағалиев.
Жаңа пән туралы сөз еткенде жауапкершіліктің басым бөлігі білім саласына жауапты ведомствоға артылатыны айтпаса да түсінікті. Ал Мемлекет басшысының экологиялық білім беру туралы тапсырмасы қалай орындалмақ? Бұл жөнінде Білім және ғылым министрі Асхат Аймағамбетов сөз қозғады.
– Президент мектептерде экологиялық білім беретін жаңа пән енгізуді тапсырған күннен бастап біз жұмысты бастап кеттік. Қазір осы тапсырма төңірегінде арнайы жасақталған жұмыс тобындағы мамандар айналысып жатыр. Біз асығыстық танытқымыз келмейді, сапалы жұмысқа, нақты нәтижеге қол жеткізуді көздейміз. Сарапшылардың, педагогтердің, түрлі қоғамдық ұйымдардың бізге толассыз түсіп жатқан ұсыныстарынан балаларға экологиялық білімнің аса қажет екеніне көз жеткізіп отырмыз. Жалпы, экологиялық білімді мектеп бағдарламасына қалай, қандай тиімді жүйемен енгізген жөн? Айталық, маңызды пәндердің мазмұнында экологиялық білім беретін тақырыптар енгізуге болады, – деді А.Аймағамбетов
Негізі осы ұсыныс бұған дейін бас басылымда жарияланған «Экология пәнін енгізуге әзірміз бе?» атты мақаламызда да айтылған еді. Яғни мектептегі қазір оқытылып жатқан пәндерге экологиялық білім беретін тақырыптарды кіріктіруге болады. Сол материалымызда сарапшылар жаңа оқу жылында жаңа пән енгізуге дайындықтың жоғын жеткізіп еді. Десе де, Білім және ғылым министрінің айтуынша, асығыстыққа жол бермеу – алдағы жаңа оқу жылынан бастап экологиялық білім беру басталмайды деген сөз емес. Жүйелі жұмыс кезең-кезеңімен жүзеге асырылмақ.
Эко-белсенді Светлана Могилюк «Жаңа пән керек пе, жоқ басқа пәндерге экологиялық тақырыптарды кіріктіруге бола ма?» деген сұраққа тереңірек тоқталды. Оның ойынша, бұл мәселеде шетелдіктер жүріп өткен жолдан, жоғарыдағы сұрақты біраздан бері талқылап келе жатқан Ресейден тәжірибе алуға болады.
– Шетелдік талқылаулар мен тәжірибелерді ұзақ уақыттан бері жіті қадағалап, зерделеген адам ретінде айтайын, бізге міндетті түрде арнайы пән енгізу қажет. Себебі басқа пәндерге тақырыптарды кіріктірудің лайықты нәтиже бермейтінін Ресей тәжірибесінен көзіміз көріп отыр. Ал пәннің мазмұнында тәжірибелік жұмыстарға көп көңіл бөлінуі тиіс. Білім беру жүйесі жақсы дамыған елдерде осы жүйе толығымен сақталған және оның тиімділігі өте жоғары. Бала өзі қолмен ұстап, көзбен көріп, өзі істеп көрмесе, оқытудың мәні жоқ, – деді С.Могилюк.
Қоғам белсенділері тарапынан соңғы кезде экология пәнін қосымша сабақ ретінде оқыту туралы ұсыныстар жиі айтылып жүр. Бірақ бізде қосымша білім берудің жағдайы қандай? Экономика ғылымының кандидаты, профессор Жақсыбек Құлекеев еліміздегі қосымша білім беру деңгейінің төмен екенін сынға алды.
– Батыстағы қосымша білім берумен айналысатын оқушылар сарайына барсаңыз, табалдырықтан бастап танымыңыз кеңейеді. Сізді жасыл желек, аквариум, табиғаттың түрлі байлықтары қарсы алады. Ал еліміздің оқушылар сарайына кіре қалсаңыз, қаңырап бос тұрады. Неге сондай мекемелер мен орындардың қабырғаларына дейін экологиялық білім мен тәрбие беретін балалардың өнімдерімен әрлемеске? Әр қалада эко-балабақша, эко-мектеп, эко-саябақ салу керек. Бұл бастама алдағы құрылысы басталатын білім беру ұйымдарының және қоғамдық орындардың жобасына үлгі болар еді, – деді Ж.Құлекеев.
Экологиялық білім беру мәселесі ең бірінші 1977 жылы халықаралық деңгейде көтерілген екен. Өз кезегінде «Wikibilim» қоғамдық қорының негізін қалаушы Рауан Кенжеханұлы ғаламдық деңгейде ойлап, аймақтық деңгейде әрекет етуге және балаларды да осы бағытта тәрбиелеуге шақырды.
– Негізі әлемде бұл мәселе өткен ғасырдан бері көтеріліп келе жатыр. Көптеген ел біз көздеген мақсатты экологиялық білім беруден бұрын «экологиялық сана қалыптастыру» деп қарастырады. Ал сананы дамыту өмір бойы жүзеге асырылатыны анық. Біз әрине осы істі қолға алу барысында шетелдіктердің және халықаралық ұйымдардың әдістемелері мен тәжірибелерін, білім мазмұнын зерттейміз, содан соң өзімізде қолданысқа енгіземіз. Осы ретте біз ғаламдық деңгейде ойлап, аймақтық деңгейде әрекет етуге бағыт алуымыз қажет. Мәселен, Антарктидадағы мұздықтардың еруі туралы оқытылғанымен, бала Алатаудағы мұздықтардың еруінен туатын проблемаларды білгені абзал. Сол секілді Гоби шөлі дегенде оқушы Маңғыстаудағы шөлді аймақты елестетіп, талқылай алатын таным қалыптастыруымыз қажет, – деді Р.Кенжеханұлы.
