Қашықтан оқуға еш дайындықсыз кірсе де ұстаздарымыз халық, ұрпақ алдындағы міндеттерін лайықты атқаруда. Алдағы уақытта да қашықтан оқытудың тәсілдерін меңгеріп, ғаламтордың шексіз мүмкіндіктерін игеріп, сабақты балаға қызықты етіп беруге тиіспіз. Бүгінгі педагогтің шығармашылығы оның виртуалды аудиторияда оқытуды ұйымдастыру шеберлігінен көрінетін болады. Бұл жұмыстар мұғалімдердің ақпараттық сауаттылық бойынша таным көкжиегін кеңейтеді. Ақпараттық сауаттылық пен тәжірибе – жан-жақты дайындықты қажет ететін күрделі үдеріс. Дәл бүгінгідей цифрлы төңкеріс заманында оның мүмкіндіктері шексіз. «Үйренгені бардың үйретері бар» демекші, мұғалімдеріміз қашықтан оқыту бойынша біліктілік курстарынан өтіп, оны практикада қолданатын болады.
Білім және ғылым министрлігінің тапсырмасымен «Назарбаев зияткерлік мектептері» ДББҰ Педагогикалық шеберлік орталығы 2020 жылдың 27 шілдесінде Қазақстан Республикасы педагогтеріне арналған қазақ және орыс тілдерінде «Қашықтан оқытуды үйренемін» атты курсы өз жұмысын бастап кетті.
Онлайн-курс бағдарламасы интернет-сервистермен жұмыс істеу дағдыларын үйретуге бағытталған. Осы курстан ақпараттық сауаттылықтың сан қырын меңгердім. Енді оны практика жүзінде қолданып, зерттеу жүргізгім келеді. Оны іске асыру кезіндегі қиындықтарды әріптестеріммен бірге жеңемін деген ойдамын. Жалпы, республикадағы ұстаздар қауымына дер кезінде қолдау мен көмекті ұйымдастыра білген «Назарбаев зияткерлік мектептері» ДББҰ Педагогикалық шеберлік орталығына алғыс айтқым келеді. Себебі ұйымның қай жұмысын алсақ та мазмұндылығымен, шынайылығымен, практикалық құндылығымен ерекшеленеді.
Қашықтан оқытуды жүзеге асыруда кездескен техникалық қиындықтарды қоспағанда, оқушылардың бойындағы әлеуметтік құндылықтар кеміп, тәжірибелік дағдылар төмендеп кетуі мүмкін. Бұл, әрине цифрлық білім беру ресурсы мұғалімді алмастыра алмайтынының дәлелі. Осы кезеңде педагогтің міндеті – оқушының тапсырманы өз бетінше орындауына қолдау көрсету, бағалау жұмыстарын басқару. Осыған орай педагог түрлі сервистер мен интернет тұғырнамаларды пайдаланады. Дәл осы міндетті жүзеге асыруда аталған курстың мәні жоғары болды. «Үйренгенді желге ұшырмай іске асыр» деп Ж.Баласағұн бабамыз айтқандай, бұл дағдыларды іске асыру практикамен келетіні сөзсіз.
Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің оқытылу жағдайына келетін болсақ, оқытудың синхронды және синхронды емес түрлерін үйлестіре отырып, оқытамыз. Вице-министр Ш.Каринова үй тапсырмасы емес, оқу тапсырмасы деп түйіндегені өте орынды, себебі қашықтан оқыту жағдайында отырған баланың тапсырма орындауға кеткен уақытын тиімді беру маңызды. Құжаттамаға (ҚР БҒМ №126 бұйрығына) сәйкес қазақ тілі мен әдебиетінен орындау уақыты 10-30 минутқа шақталған. Ең бастысы, оқу мақсатына сай тапсырманың орындалуы. Осы орайда ата-анаға түсіндіру жұмыстарының көп болуы маңызды. Оқу тапсырмасы баланың болашағына салынған инвестиция екенін түсінген абзал. Дәл бүгінгі тапсырмалар арқылы бала бойында ақпаратпен жұмыс сауаттылығы, сыни ойлау, жаһандық құзыреттілік т.б. дағдылар қалыптасады. Үй жағдайында отырған баланы қызықтырып тапсырма орындату қиындығын ата-анамен бірге еңсергенде ғана құнды болады. Әдетте өз бетімен орындай алмайтын тапсырма жақсы тапсырма болып есептелмейді. «Бағалау тапсырмасын әзірлеу және сараптау» тақырыбындағы мұғалімдердің біліктілік арттыру курсын жүргізу тәжірибемде осы мәселеге көп назар аударамын. Тапсырманы балаға қалай қызықты беруге болады? Оларды не қызықтырады? Жас ерекшелігіне, деңгейіне сәйкес пе? Тіпті грамматиканың өзін өмірмен байланыстырып, жағдаят арқылы берсе, анағұрлым тиімдірек болады.
BilimLand, iMektep.kz сайтындағы интерактивті сабақтарды зерделеп қарайтын болсақ, контент негізінде қарапайым деңгейден, орта, жоғары деңгейге дейін тапсырмалар бірнеше нұсқада беріледі. Бала өз бетінше таңдап, мүмкіндігінше орындайды және дұрыс жауаппен өзін тексереді. Аудио, видео нұсқалары да беріледі, себебі «оқытуда сыртқы сезімдердің іске қосылуы, көру, есту, сипап сезу мүшелердің қатысуы анағұрлым септігін тигізеді» деген М.Жұмабаев қағидатына сәйкес деп түсінген жөн. Қарапайым чаттағы сабақта ең болмағанда сурет, таныстырылым көрсетсек, бала тезірек ұғады. Қасында мұғалім жоқ әрі оған кері байланыс уақытында берілмей қалған жағдайда бала тапсырманы ең болмағанда, дұрыс жауаппен тексеріп алса, қанағаттанады. Сондықтан білу, түсіну деңгейіндегі тапсырмаларды орындап болысымен, дұрыс жауаппен өзін өзі тексеріп алса, тиімді болатынын айтқым келеді. Осы орайда оқушыларға берілетін кері байланыстың оларды шабыттандыратындай берілуі маңызды деп санаймын.
Қазақ әдебиеті бойынша көркем шығармаларды оқыту оңай емес. Оқушының шығарманы тұтас оқуы қадағаланады, алайда бұл деңгейге барлық оқушының қол жеткізуі қиынның қиыны. Кітап оқуға ынталандыру маңызды. Қазіргі оқушылар мотивациялық кітаптарға қызығатындықтан, мотивациялық сөздер әсер етеді деп ойлаймын. Мысалы, «кез келген оқырман лидер емес, керісінше кез келген лидер оқырман», «әлемдегі ең бай адамдар оқырмандар» т.с.с. Алдымен, шығарма аннотациясы, таныстырылымы, қызықтыруы мықты болуы керек. Сосын бөлімдер бойынша оқуға беріп, оны мазмұнын тексеру тапсырмаларын жауаптарымен дайындап қою маңызды. Егер жұмыстары арнайы дұрыс жауаппен тексерілсе, оқушының оқуға деген жауапкершілігі оянады. Содан кейін берілген оқу мақсаттарына сәйкес талдаулар чатта жүргізеледі немесе басқа да ақпараттық оқыту сервистерінде жүргізіледі. Ең бастысы, мұғалімдер қауымдастығының бірлескен әрекеті, әріптестердің тапсырманы бірлесе құрастыруы, ұйымдастыруы оқытуда өз нәтижесін беретіндігі тәжірибеде дәлелденгендіктен, осы үдеріс әр мектептің мызғымайтын тұғыры бола білуі тиіс деп ойлаймын.
Гүлмира РЫСКЕЛДИЕВА,
Ш.Смаханұлы атындағы №62 гимназияның үздік педагогі, Білім беру ісінің құрметті қызметкері
