Бәріне «кінәлі» – АҚШ-тың сенаторлары. Осы айдың басында Д.Трамптың жақтастары саналатын Тед Круз, Том Коттон және Рон Джонсон Германияның Засниц қаласында орналасқан теңіз порты ресейлік жүк кемелеріне қызмет көрсетіп отыр деп айыптады.
Сенаторлардың пікірінше, бұл АҚШ-тың Ресейге салған санкциясына қарсы келеді. Сондықтан немістер осы бағыттағы жұмысын жалғастырып, «Солтүстік ағын – 2» газ құбырын салуға көмектесе берсе, Мукран порты да санкцияға ілініп кетуі мүмкін.
АҚШ-тың мемлекеттік хатшысы Майк Помпео журналистерге берген сұхбатында Ресейге қатысы бар жобаларға көмектесіп жатқан компанияларға ескерту жасалғанын жеткізді. New York Times газетінің деректеріне сүйенсек, АҚШ еуропалық 5 компанияға санкция салуы мүмкін. Олар: Shell, германиялық Uniper, аустриялық OMV, франциялық Engie және тағы бір неміс компаниясы Wintershall Dea.
Германияның жауабы көп күттірген жоқ. Засниц қаласы орналасқан өңірдің премьері Мануэла Швесиг мұхит асып жеткен хатты бопсалауға баласа, «Жасылдар» партиясының өкілі Юрген Триттин мұны экономикалық соғыс жариялау деп мәлімдеді. Бундеспарламенттің өкілі Карстен Шнейдер сенаторлардың ескертпесін «нео-империализм» деп есептейтінін жеткізіп, Вашингтон билігін айыптады.
«АҚШ әкімшілігі Еуропаның өзін энергиямен қамтамасыз ету жөніндегі құқығы мен егемендігіне құрметсіздік танытып отыр», деді Германияның сыртқы істер министрі Хэйко Маас.
Еуропалық саясаткерлердің пайымдауынша, АҚШ-тың санкция салу туралы қоқан-лоққысының астарында басқа мәселе жатыр. New York Times басылымының келтірген мәліметіне сай, Вашингтон билігі геосаяси мәселені сылтау етіп, Ресейдің арзан газын «қарт құрлыққа» жеткізбеуді, оның орнына АҚШ-тың тақтатас газын сатуды көздейді. Rapidan Energy Group компаниясының президенті Роберт Макнэлли «АҚШ газды Ресейден емес, өздерінен сатып алғанымызды қалайды», дейді.
Германия мен АҚШ-тың күтпеген жерден дипломатиялық тұрғыда айтысып қалуының себебі мынада. Естеріңізде болса, Ресей 2012 жылы Германияға тікелей газ жеткізетін «Солтүстік ағын» жобасының құрылысын аяқтаған болатын. Осылайша, солтүстіктегі көршіміздің газы Балтық теңізі арқылы тікелей Еуропаны көгілдір отынмен қамтамасыз етті.
Бұл жоба тиімділігін көрсеткеннен кейін Германия, Ресей, Финляндия, Швеция және Дания келісімге келіп, «Солтүстік ағын – 2» жобасын жүзеге асыруды қолға алды. Осылайша, 2016 жылы газ құбырын төсеу жұмыстары басталып кеткен-ді. Қазіргі таңда «Солтүстік ағын – 2» газ құбыры 94 пайызға аяқталған. Жобаны ресейлік «Газпром» компаниясы салып жатыр. Жоспар бойынша, «Солтүстік ағын – 2» 2020 жылғы екінші тоқсанда қолданысқа берілуі тиіс еді. Бірақ 2019 жылы АҚШ-тың Ресейге санкция салуына байланысты құрылыс тоқырап тұр.
Жалпы, Германияның «Солтүстік ағын – 2» жобасына қызығушылығын мынадан-ақ байқауға болады. Жыл басында канцлер Ангела Меркель Ресей президенті Владимир Путинмен кездесіп, бірқатар мәселені талқылаған. Келіссөздер барысында «Солтүстік ағын – 2» жобасының жүзеге асырылуы да сөз болды. Екіжақты кездесу барысында бундесканцлер жоба құрылысын тоқтатпауға шақырды.
Жиын барысында Меркель ханым АҚШ-тың санкциясын қолдамайтынын жеткізді. «Германия да, басқа да Еуропа елдері «Солтүстік ағын – 2» бастамасының қызығын көреді. Бәрі газ жеткізу қызметін жетілдіруді көздейді, жобаның маңызы ерекше», деген еді канцлер сол кезде.
Қысқасы, А.Меркель Кремльдегі кездесуде ең алдымен өз елінің мүддесін жоғары қоятынын анық байқатты. Сондықтан алыс Америкадан келген санкциядан бұрын халықты газбен қамтамасыз етуді жөн санайды.
Алда-жалда «Солтүстік ағын – 2» жүзеге асып жатса, Ресей газының қызығын жалғыз Германия ғана емес, Финляндия, Дания және Швеция да көреді. Бұл жоба сәтті аяқталса, Ресейден Германияға келетін газ көлемі екі есе көбейеді. Былтыр солтүстіктегі көршіміз Алманияға 58,8 миллиард шаршы метр көгілдір отын жеткізді. Ендеше кім мұндай «майлы шелпектен» айрылып қалуды көздесін?!
А.Меркель талай мәрте жобаны сынағандарға жауап беріп, «Солтүстік ағын – 2» тек бизнес қана екенін айтудан жалыққан емес. Сондай-ақ бұл бастамаға саясатты араластыруды дұрыс емес деп есептейтінін де бірнеше рет айтты.
Дегенмен АҚШ-тың еуропалық компанияларға санкция салу туралы ескертпесі Еуропалық одақ елдерін де алаңдатып тастады. Politico.eu сайтының хабарлауынша, ЕО-ға мүше 24 мемлекет Вашингтон билігіне қарсылық нотасын жолдаған. ЕО-ның сыртқы саясат жөніндегі жоғарғы өкілі Жосеп Боррель де бұған қатысты пікір білдіріп, «Еуропадағы саясат Еуропада шешілуі тиіс, басқа елдердің араласуы негізсіз» деп мәлімдеді.
Еуропалық сыртқы істер қызметінің өкілі Набила Массрали ЕО тарапы АҚШ-қа қарсылық нотасын жібергенін хабарлады. Оның айтуынша, Еуропалық одақ АҚШ-тың санкция қолдану жөніндегі ескертпесіне алаңдаушылық танытып отыр. Әйтсе де, сенаторлардың хаты ресми демарш емесін де ескертіп өтті.
«Еуропалық одақ сыртқы тараптың санкция салуы халықаралық құқыққа сай келмейтініне екпін береді. Осы орайда, ЕО сыртқы істер және қауіпсіздік мәселелеріне басымдық беретін трансатланттық одақты жоғары бағалайды. Бұл санкцияның кері әсерін күшейте түспек. Осы мәселеге қатысты келіссөздер жүргізуге дайынбыз», деді Массрали.
Жалпы, Еуропалық одаққа мүше бірнеше мемлекет газ құбырына қарсы. Осыған қарамастан, ЕО «Солтүстік ағын – 2» жобасына қатысты нақты ұстанымын білдірді. Deuche Welle басылымының хабарлауынша, қарсылық нотасын үш ел ғана қолдамаған.
Сарапшылардың пайымдауынша, Вашингтонның келтірген түрлі кедергілеріне қарамастан, «Солтүстік ағын – 2» газ құбыры аяқталатыны сөзсіз. Тіпті қалған жұмысты атқару тек «Газпромға» жүктелсе де, жобаның аяқталуына Ресей тарапы мүдделі. Бұл қадам арқылы «Газпром» жаңа нарыққа шығады әрі Украина құбырларына тәуелділігі азая түспек.
«Солтүстік ағын – 2» жобасына қатысты Еуропалық одақ пен АҚШ арасында кикілжің туғандықтан, Ресейдің теңіз флоты газ құбырын төсеп жатқан кемелерді қорғауына алған.
«Әскери-теңіз флоты «Академик Черский» құбыр салғыш және «Остап Шеремета» мен «Иван Осипенко» жүк тасығыш кемелерін Владивостоктан Калининградқа қауіпсіз жеткізуге көмектесті. Бұл қадам кейбір мемлекеттердің арандатуына жол бермеуге бағытталған», деді Ресейдің БҰҰ-дағы өкілінің орынбасары Михаил Попов.
Қорыта айтқанда, «Солтүстік ағын – 2» жобасы Еуропалық одақ пен АҚШ қарым-қатынасына сызат түсіретін түрі бар. ЕО үшін АҚШ-тың дос екені анық. Дегенмен бизнестің аты – бизнес. Ендеше, «қарт құрлық» мұхиттың арғы бетінен тақтатас газын дорбалағанша, Сібір газын «Солтүстік ағын» арқылы арбалағанды жөн көретіні анық.
