«Бұдан жаман кезімізде де тойға барғанбыз» дегенді әжелеріміз айтып отыратын. Бірақ бүгінгі той сол бұрынғы тойлардың дәстүрін бұзып, ұлтымыздың үрдісінен асып-тасып шығып, бетімен кетіп, сыңарезу аттай бой бермей, беталды лаға бастады. Зіңгіттей жігіттердің шалбарын шешіп билеуі, әп-әсем қыздардың тыржалаңаштанып бұраңдайтын көргенсіз көріністері көбейді. Келе-келе бүгінгі тойлардағы ондай жүгенсіздіктер белең алғаны сонша, қазіргі қазақты Абай атамыз айтқандай «басында ми жоқ, өзінде ой жоқ, күлкішіл кердең, наданның» кейпіне жеткізуге жақындады.
Ал осы қалыптасып қалған тойдың форматын қалай өзгерту керек дегенде бәріміз басымызды қасимыз. Дегенмен «велосипедті қайта ойлап таппасақ та» ой жүгіртіп көрейік. Көптің пікірінің ұштаса келе тоқайласатын тұсы бар. Ол – тойды аста-төк ысырапшылдық, даңғаза дырду, дарақы мақтан, елірме музыка, бөспе бәсеке, даурықпа, көпірме көп сөзден арылту керек деген пікір. Жаттанды, желікпе жел сөзбен жортақтап, бейбастақ, анайы әзіл айтып, құрметті қонақтарды қылжаққа айналдырып, қолжаулық қылуға тырысатын, тілі мен жағына сүйенген әдепсіз асабалардың астамшылығын тыю керек. Қонақтар бірнеше сағат бойы бітіп бермейтін, бірін-бірі қайталайтын ұзын-сонар тост-тілектерден, мән-мағынасыз, қыздырма қызыл сөздерден құлағы сарсылып, асқазандарын аямай нығарлаудан қалжырап-шаршап қайтпай, көңілі де көтеріліп, бір жасап, сергіп, серпіліп қалатындай, әрі ғибратты әсер алатындай берекелі мерекеге айналдырсақ деймін. Той – ұлттық салт-дәстүріміздің салтанат құратын, ұлттық өнеріміздің өрге жүзетін күні болуы керек. Тойды реформалауға білімді этнографтар мен білікті мәдениет-өнер қайраткерлерін және жаңаша ойлайтын дарынды жастарды тартқан жөн. Жаңа форматты жоба көптің көңілінен шығатындай болуы керек. Тізеге басып той өткізуге де болмайды. «Халық қазынасы» болғаннан кейін, оның тағдырын халықтың талқысына салып алған теріс болмас.
Ұлықбек ЕСДӘУЛЕТ,
Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, Қазақстан Жазушылар одағының төрағасы
